Έχεις δικαίωμα ψήφου, σπουδών, ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Το σπίτι σου θεωρείται άσυλο, το αυτοκίνητό σου επίσης. Είσαι ελεύθερος να πεις ό,τι σου κατέβει, κυκλοφορείς παντού, ντύνεσαι, φέρεσαι, ερωτεύεσαι όπως γουστάρεις (ή περίπου). Όσο κι αν θεωρείς αυτά τα δικαιώματα, όπως και πολλά άλλα, που απορρέουν από την ανθρώπινη ιδιότητά σου αυτονόητα, ουσιαστικά πρόκειται για κατακτήσεις μερικών μόλις δεκαετιών, οι περισσότερες από τις οποίες απαίτησαν σκληρούς κοινωνικούς αγώνες, ενώ γίνονται απειλούμενο είδος σε καταστάσεις βαθιάς ύφεσης, παρατεταμένης κοινωνικής αστάθειας και αυταρχικών πολιτικών σαν αυτές που βιώνουμε.
Μπορεί η υπεράσπιση και η διεύρυνσή τους να είναι ζητούμενο στη χώρα μας, είναι όμως τα ανθρώπινα δικαιώματα πανάκεια;
Όσο λιγότερο προνομιούχος είσαι, τόσο περισσότερο αντιλαμβάνεσαι πόσο «τσεκούρι» έχει πέσει σε δικαιώματα κι ελευθερίες τα τελευταία χρόνια. Υγεία, εκπαίδευση, εργασία, στέγαση, απολυμένοι, άνεργοι, «μαύροι» εργαζόμενοι, συνταξιούχοι, μετανάστες, είναι ανάμεσα στις κοινωνικές ομάδες που στοχοποιήθηκαν πιο πολύ. Τον Σεπτέμβριο έξι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ κατέθεσαν ερώτηση στην Κομισιόν για προσβολή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ελλάδα εξαιτίας της άγριας λιτότητας – δικαιώματα που προστατεύονται από μια σειρά διεθνείς συμβάσεις και την ίδια τη Χάρτα Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε. Ο αρμόδιος επίτροπος Κατάινεν απάντησε ότι τα μέτρα δεν υπάγονται στο Ενωσιακό Δίκαιο, όντας συμφωνίες μεταξύ της χώρας και των δανειστών της, επικαλέστηκε το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο κι έριξε το «μπαλάκι» πίσω στην ελληνική κυβέρνηση (σωθήκαμε). Κοντολογίς, από δικαιωματική άποψη, η Χάρτα ισχύει όποτε μας βολεύει. Είναι καλή για να την κουνάμε επιτιμητικά σε κάναν τριτοκοσμικό δικτάτορα, σφυράμε αδιάφορα όμως όταν ο «εχθρός» είναι... εσωτερικός.
Και ενώ το σύνθημα «έχουμε χούντα» ακούγεται εξωφρενικά ανιστόρητο, εφόσον μάλιστα τα πολιτικά μας δικαιώματα παραμένουν ακέραια (άσχετα πόσο πραγματικό αντίκρισμα έχουν), η πραγματικότητα λέει ότι στον τομέα των κοινωνικών, τουλάχιστον, δικαιωμάτων συναγωνιζόμαστε τυραννικά καθεστώτα: «Θέματα όπως άθλιες συνθήκες κράτησης, αφόρητη καθυστέρηση στην απονομή δικαιοσύνης, αστυνομική αυθαιρεσία, εργασιακή εκμετάλλευση, έχουν γίνει δυστυχώς ρουτίνα» λέει σχετικά ο Χρήστος Ηλιάδης, πολιτικός επιστήμονας της ΕΕΔΑΠ, του παλιότερου δικαιωματικού σωματείου στην Ελλάδα (έτος ίδρ. 1936). Αν πάμε κιόλας σε πιο «σύγχρονα» δικαιώματα (σύμφωνο/γάμος ομοφυλοφίλων, ιατρικό απόρρητο, καύση νεκρών, δικαιώματα ΑμεΑ, ίδρυση αλλόδοξων λατρευτικών χώρων κ.ά.), πιάνουμε «πάτο» κανονικά! «Λιτότητα και δικαιώματα δεν συμβαδίζουν, όπως άλλωστε πιστοποιούν πλήθος εκθέσεις έγκυρων νομικών αλλά και διεθνών οργανισμών... Στη δυσμενέστερη θέση βρίσκονται οι πλέον ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, όπως ηλικιωμένοι, ΑμεΑ, πρόσφυγες, lgbt, φυλακισμένοι, μειονοτικοί, εκεί δηλαδή όπου κρίνεται η ποιότητα μιας δημοκρατικής Πολιτείας» αναφέρει ο Νάσος Θεοδωρίδης, διευθυντής της ΜΚΟ «Αντιγόνη», που επικεντρώνεται σε θέματα ρατσισμού, οικολογίας και μη βίας. Από το ελληνικό τμήμα της Διεθνούς Αμνηστίας, πάλι, πληροφορούμαστε ότι η πλειονότητα των καταγγελιών που «τρέχουν» αφορά περιπτώσεις αστυνομικής βίας και ατιμωρησίας καθώς κι εγκλήματα ρατσιστικού μίσους.
Μπορεί η υπεράσπιση και η διεύρυνσή τους να είναι ζητούμενο στη χώρα μας, είναι όμως τα ανθρώπινα δικαιώματα πανάκεια;
Ας ξεκαθαριστεί, καταρχάς, ότι, κόντρα στις αμφισβητήσεις τους, τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν είναι προνόμια ούτε πολυτέλειες αλλά θεμελιώδεις ηθικές αρχές που σου επιτρέπουν «να είσαι, να κάνεις και να έχεις». Είναι πρότυπα συμπεριφοράς που βασίζονται στον σεβασμό και την αξιοπρέπεια του ατόμου, αντιπροσωπεύοντας αξίες κι ελευθερίες οικουμενικές. «Η υποκρισία που επιδεικνύουν ισχυρές χώρες, κάνοντας εργαλειακή –συχνά και επιλεκτική– χρήση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ενώ ταυτόχρονα τα καταπατούν στο εσωτερικό τους, δεν τα ακυρώνει διόλου, εφόσον αποτελούν συστατικά στοιχεία τόσο της ιδιότητας του πολίτη όσο και της ανθρώπινης υπόστασης καθαυτής» υπογραμμίζει ο Νάσος Θεοδωρίδης. Άρα «η υπεράσπισή τους δεν είναι ημίμετρο αλλά πραγματικός μοχλός αλλαγής των οικονομικοκοινωνικών συνθηκών. Είναι, ουσιαστικά, η θεσμική παγίωση αποτελεσματικών διεκδικήσεων... Έπειτα, ας μη συγχέουμε τα "κεκτημένα" με τα πραγματικά δικαιώματα, δεν συμπίπτουν πάντα. Ανταγωνιστικές θεωρήσεις σχετικά με τα τελευταία, τώρα, βεβαίως και υπάρχουν, αυτό όμως ακριβώς κάνει τον δικαιωματικό αγώνα μια διαρκή υπόθεση» συμπεραίνει ο Χρήστος Ηλιάδης, διευκρινίζοντας ότι δεν φταίει μόνο το «σύστημα», καθώς «ιδιωτικές επιχειρήσεις, μικροεργοδότες, ακόμη και ο "ρατσισμός της διπλανής πόρτας" στερούν από πολλούς ανθρώπους την πρόσβαση σε βασικά δικαιώματα». Κι έχει απόλυτο δίκιο, γιατί εκεί έξω, στην καθημερινή ζωή, παίζεται το πρώτο δικαιωματικό «στοίχημα». Προτού, λοιπόν, διασφαλίσουμε τα υπάρχοντα δικαιώματα, προτού διεκδικήσουμε ακόμα περισσότερα, ας αναρωτηθούμε πόσο χώρο, αλήθεια, αφήνουμε στον διπλανό μας να υπάρχει.
σχόλια