ΑΠΟ ΤΟΝ ΓΙΑΝΝΗ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟ
Τα τελευταία χρόνια η ελληνική κοινωνία κινείται στον πυρήνα μιας εθνικής κατάθλιψης. Η κοινωνική απομόνωση καθημερινά διευρύνεται, οι βαθύτερες ανησυχίες, το εργασιακό στρες, το συνεχές άγχος, η ανεργία και τα οικογενειακά προβλήματα αυξάνονται με ραγδαίο ρυθμό. Ποιο δρόμο όμως χρειάζεται κανείς να ακολουθήσει για να ανακαλύψει το νόημα; Τι λύσεις υπάρχουν προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα παραπάνω ακανθώδη ζητήματα που απασχολούν τους πολλούς; Τι είναι η ευτυχία και πώς μπορείς να την συναντήσεις; Αυτά τα ερωτήματα έθεσα στην Κλινική ψυχολόγο-Ψυχοθεραπεύτρια, Μυρσίνη Κωστοπούλου για να μας απαντήσει σε όλα αυτά που διστάζουμε να ρωτήσουμε. Αφορμή για την συνάντησή μας αποτέλεσε η κυκλοφορία του τελευταίου της βιβλίου στο οποίο γράφει για τα «δώρα της ψυχολογίας» και ξεκαθαρίζει ότι «μαγικές λύσεις δεν υπάρχουν ούτε στα φάρμακα ούτε στα λόγια. Η αλλαγή θα έρθει μέσα από τη βούληση, μέσα από την επιθυμία του ίδιου του ατόμου να δει τον εαυτό του και την ιστορία του κατάματα. Βούληση και επιθυμία όμως συχνά παγιδεύονται. Ο ψυχοθεραπευτής μπορεί να είναι ένας πολύτιμος σύντροφος στο «ξεπαγίδευμα». Αλλά μέχρι εκεί».
Η απώλεια είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής και όταν σταματήσουμε να την φοβόμαστε, τότε στην ουσία την ενσωματώνουμε στην καθημερινότητά μας. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη δυστυχία από το να αγωνιάς κάθε μέρα να μην χάσεις το κάθε τί που κρατάς στα χέρια σου. Καταλήγεις να βουλιάζεις στα πλοκάμια του άγχους και του ανικανοποίητου. Οι σχέσεις μεταμορφώνονται σε πηγή αγωνίας και όχι απόλαυσης.
— Ποιο είναι το τραύμα της εποχής μας;
Είναι το οικουμενικό τραύμα της απώλειας. Μιας απώλειας πραγματικής που αφορά χρήματα, σπίτια, αντικείμενα, δηλαδή προϋποθέσεις καθημερινότητας. Αλλά και συμβολικής όπως η απώλεια αξιοπρέπειας, αυτοεκτίμησης, αισιοδοξίας, ελπίδας, δυνατοτήτων και προοπτικής.
— Η οικονομική κρίση έχει ξεσκεπάσει τις βαθύτερες αγωνίες μας. Θεωρείτε ότι μας έφερε πιο κοντά ή μας απομάκρυνε ακόμη περισσότερο;
Σαφώς ξεσκέπασε τις βαθύτερες αγωνίες μας. Ο πραγματικός και ο συμβολικός θάνατος που αναδύονται στη σκέψη όλων δεν είναι πάρα οι βαθύτερες υπαρξιακές αγωνίες του ανθρώπου που ξεσκεπάζονται σε περιόδους που απειλούν την ανθρώπινη υπόσταση. H πιο αληθινή και συνάμα καθηλωτική αγωνία του ανθρώπου ήταν και είναι ο φόβος του θανάτου, μεταμφιεσμένος ή μη. Και η κρίση μας έφερε πιο κοντά σε αυτόν. Βγήκαν οι βαθύτερες αγωνίες που σχετίζονται ευρύτερα με τις συμβολικές απώλειες του εαυτού, του σημαντικού άλλου, της δυνατότητας να αγαπάς, να αγαπιέσαι, να είσαι σημαντικός, να νιώθεις μοναδικός και άφθαρτος, να μη μείνεις μόνος. Η κρίση αποκαλύπτει και φέρνει στην επιφάνεια τις ήδη υπάρχουσες υπαρξιακές μας αγωνίες μέσα από τις ρητές και άρρητες ταυτίσεις που ο καθένας μας υποκειμενικά κάνει με την έννοια της απώλειας. Κοντά η μακριά, σημασία έχει ότι η εγγύτητα και ο αποχωρισμός πλέον αλλάζουν ως βιώματα. Όταν χάνεις τη δουλειά σου ή ζεις υπό τον φόβο ότι θα την χάσεις, όταν νιώθεις ότι ο ρόλος σου -για παράδειγμα ως “κουβαλητής” της οικογένειας- απειλείται, οδηγείσαι στην σκιά της ασημαντότητας και αυτό δεν μπορεί παρά να αλλοιώνει την υπόσταση και τη δυναμική των ανθρώπινων σχέσεων.
— Πώς ξεπερνά κάποιος τους φόβους που επικρατούν; Ένας απελπισμένος -ή οι άνθρωποι που είναι μόνοι και φοβούνται- πώς θα νιώσουν καλύτερα;
Χρησιμοποιώντας τον φόβο σαν όπλο και όχι σαν εχθρό. Ο φόβος μπορεί να είναι καθοδηγητικός και να σε προστατεύει εφόσον είσαι κυρίαρχός του και δεν τον αφήσεις να σε παραλύσει τυφλά. Η απελπισία είναι μια συναισθηματική κατάσταση που γεννιέται όταν οδηγείσαι γνωστικά στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχει άλλη λύση. Το απόλυτο αδιέξοδο κυριαρχεί. Είναι ένα προ-αυτοκτονικό στάδιο. Το συναίσθημα πάσχει. Η βούληση νεκρώνει. Η συμπεριφορά παραλύει. Η δυνατότητα προοπτικής αφανίζεται και η αυτοκαταστροφικότητα κυριαρχεί. Η λογική και η περιφρούρηση της είναι εδώ η οδός στην υπέρβαση της απελπισίας.
— Οικογενειακά προβλήματα, ανεργία, οικονομικές δυσκολίες; Τι συμβουλές θα δίνατε στους ανθρώπους που αντιμετωπίζουν τα παραπάνω προβλήματα;
Να προστατεύουν ως κόρη οφθαλμού τους οικογενειακούς δεσμούς και την αγάπη στους αγαπημένους τους ανθρώπους.
— Τι σημαίνει «είμαι καλά» και πώς μπορεί κάποιος σε αυτή την εποχή να πει ότι αισθάνεται καλά;
Αγαπώντας και δουλεύοντας, όπως έλεγε ο Φρόυντ. Φυσικά το δικαίωμα στην εργασία στις μέρες μας είναι ρευστό. Για αυτόν τον λόγο η δυνατότητα να αντλείς μια αίσθηση παραγωγικότητας, ευχαρίστησης, δημιουργικότητας ή κοινωνικής προσφοράς είναι σημαντικότατες ψυχολογικά διαδικασίες.
— Πώς θα χαρακτηρίζατε τις ανθρώπινες σχέσεις; Όλα γίνονται από τα social media και στο τέλος η μοναξιά κερδίζει συνεχώς;
Το “είμαι μόνος” ή “νιώθω μόνος” που αναδύεται στις κρίσιμες ώρες που διανύουμε αναπόφευκτα συνδέεται με μια απειλή. Τα social media καλύπτουν ένα μεγάλο μέρος ανθρώπινων αγωνιών, της ανάγκης για επικοινωνία και εγγύτητα με τους όρους και τις προϋποθέσεις που ο καθένας θέτει. Ασκούν υπό μιαν έννοια ένα λειτούργημα γιατί αποτελούν ένα είδος “ψυχοθεραπευτικού εργαλείου”. Η μοναξιά δεν πρέπει να μας φοβίζει. Μπορεί άλλωστε να συμβάλλει στη δημιουργικότητα και την αυτονομία. Η αποφυγή της μοναξιάς όμως συντελεί στην εξάρτηση, την συρρίκνωση του εαυτού και εν τέλει την αυτοκαταστροφικότητα.
— Πώς νικά κάποιος την απώλεια;
Με το να μην προσπαθείς να την αποφύγεις. Η απώλεια είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής και όταν σταματήσουμε να την φοβόμαστε, τότε στην ουσία την ενσωματώνουμε στην καθημερινότητά μας. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη δυστυχία από το να αγωνιάς κάθε μέρα να μην χάσεις το κάθε τί που κρατάς στα χέρια σου. Καταλήγεις να βουλιάζεις στα πλοκάμια του άγχους και του ανικανοποίητου. Οι σχέσεις μεταμορφώνονται σε πηγή αγωνίας και όχι απόλαυσης.
H Μυρσίνη Κωστοπούλου είναι Κλινική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια ([email protected]) και το τελευταίο της βιβλίο«Μιλώντας για εμάς και τα προβλήματά μας: τα δώρα της ψυχολογίας»κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Καστανιώτη.
σχόλια