ΑΠΟ ΤΟΝ ΧΡΗΣΤΟ ΒΡΕΤΤΟ
Η οργανωμένη κτηνοτροφία πρωτοεμφανίστηκε περίπου το 8.000π.Χ.. Προσεγγίζοντας το θέμα ιστορικά, η κτηνοτροφία –καθώς και η γεωργία- ένωσε τους ανθρώπους, μεταμορφώνοντας περιπλανόμενους νομάδες σε γαιοκτήμονες. Αυτό επέφερε ριζική εξέλιξη στις ανθρώπινες σχέσεις και αλληλεπιδράσεις, κυρίως μέσω της δυναμικής του εμπορίου και των ανταλλαγών. Αυτές οι εμπορικές σχέσεις με τη σειρά τους οδήγησαν σε τοπικές αυξήσεις πληθυσμών και ως αποτέλεσμα δημιουργήθηκαν οι πρώτες ανθρώπινες, οργανωμένες κοινωνίες.
Οι άνθρωποι εξημερώνουν τα ζώα και δουλεύουν πλάι τους εδώ και χιλιάδες χρόνια χρησιμοποιώντας όσα αυτά προσφέρουν. Ζωικά προϊόντα όπως το κρέας και τα γαλακτοκομικά αποτελούν αναντικατάστατα κομμάτια της ανθρώπινης δίαιτας, συμβάλοντας σε έναν υγιή και ισορροπημένο τρόπο ζωής.
Πολυάριθμες είναι οι αναφορές της ανθρώπινης κουλτούρας στα ζώα της φάρμας, τους εξημερωμένους συγγενείς των άγριων ειδών που κατοικούν στους παγκόσμιους μύθους. Τα συναντούμε σε κινούμενα σχέδια και ταινίες, χαρακτηρίζουν την τέχνη και την λογοτεχνία μας, ως παραβολές και σύμβολα και χρησιμοποιούνται ως μέσο κριτικής για τα πολιτικά μας συστήματα. Πολλά ζώα της φάρμας θεωρούνται ιερά στις θρησκείες μας – οι αγελάδες είναι ιερές στον Ινδουισμό, η κατανάλωση χοιρινού απαγορεύεται ρητά στο Ισλάμ και σύμφωνα με την παράδοση πολλά άλλα ζωά παρευρίσκονταν στο εικονικό σκηνικό της γέννησης του Χριστού.
Σε πιο επιστημονικές προσεγγίσεις, συναντώνται έρευνες που έχουν αναδείξει το γεγονός πως κάποια ζώα της φάρμας, όπως τα γουρούνια, είναι νοήμονα σε βαθμό γνωστικής λειτουργίας που φτάνει εκείνη ενός τρίχρονου παιδιού.
Από την αρχή της πρακτικής αυτής της σχέσης, ανθρώπου και οικόσιτου ζώου, χιλιάδες χρόνια πριν, υπήρξε ένας κοινώς αποδεκτός και αναγνωρισμένος σκοπός: Η λήψη των προϊόντων που το ζώο έχει να προσφέρει, όπως το γάλα και τα αυγά, και τελικά το κρέας του. Μια πρακτική που βοήθησε στην εξέλιξη και διατήρηση μικρών κοινωνίων.
Παρ’όλα αυτά, καθώς ο ανθρώπινος πληθυσμός συνέχισε –και συνεχίζει- να αυξάνεται εκθετικά, η ζήτηση για κρέας κλιμακώθηκε ραγδαία. Η κτηνοτροφία πέρασε στο μεγαλύτερο ποσοστό της από τα χέρια των μικρών, ανεξάρτητων παραγωγών σε μεγάλες βιομηχανίες. Ζούμε λοιπόν στην εποχή της βιομηχανικής κτηνοτροφίας και η τελευταία έχει εξελιχθεί σε ένα έγκλημα που δεν πρέπει να περάσει απαρατήρητο.
Τι είναι αυτό που πλέον καθιστά την μαζική, ανεξέλεγκτη κρεατοφαγία μη βιώσιμη και σίγουρα μη ηθική; Οι λόγοι είναι πολλοί:
Προβλήματα Υγείας
Το κρέας στερείται βασικών θρεπτικών συστατικών όπως οι φυτικές ίνες και διαθέτει πολλά κορεσμένα λιπαρά. Αυτό σημαίνει πως η υπέρμετρη κρεατοφαγία μπορεί να προκαλέσει ποίκιλα προβλήματα υγείας. Έχει συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο καρδιακών προβλημάτων, εγκεφαλικού, διαβήτη, σεξουαλικής ανικανότητας και διάφορων μορφών καρκίνου. Το Αμερικάνικο Ινστιτούτο Έρευνας για τον καρκίνο (AICR) συσχέτισε σε έρευνά του την κρεατοφαγία με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του προστάτη και του μαστού. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, που πρόσφατα απομόνωσε το μπέικον ως πιθανό καρκινογόνο- στην ίδια κατηγορία δηλαδή με το τσιγάρο και την ηλιακή ακτινοβολία- έχει επανειλλημένα δημοσιεύσει έρευνες που συσχετίζουν την κρεατοφαγία με ποίκιλες μορφές καρκίνου. Αλλά η κατανάλωση κρέατος δεν ενέχει μόνο προσωπικό κίνδυνο αλλά απειλεί την υγεία σε παγκόσμιο επίπεδο: Τα ζώα που προορίζονται για σφαγή υποβάλλονται σε συνεχή παροχή αντιβιοτικών για την αποφυγή πιθανών ασθενειών και συνεπώς πιθανού θανάτου. Αυτό δημιουργεί το φαινόμενο της μικροβιακής ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά (Δηλαδή μέσω της υπερβολικής έκθεσης στα αντιβιοτικά, οι παθογενείς μικροοργανισμοί αποκτούν ανοσία στη δράση των αντιβιοτικών). Μία από τις απολύτως επείγουσες κρίσεις που αντιμετωπίζει αυτή τη στιγμή η ανθρωπότητα στον τομέα της υγείας. Με απλά λόγια, η μικροβιακή ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά αφήνει το ενδεχόμενο έξαρσης μελλοντικής πανδημίας ανοιχτό.
Κακοποίηση των Ζώων
Είναι δύσκολο να διανοηθεί κανείς το μέγεθος της κακοποίησης που υφίστανται τα ζώα στα κτηνοτροφικά εργοστάσια. Ο Paul McCartney είχε μοιραστεί την πασίγνωστη φράση: «Αν τα σφαγεία είχαν γυάλινους τοίχους, όλοι θα ήταν vegetarian».
Αλλά όλα αυτά δεν είναι μία τετριμμένη επίκληση στο συναίσθημα. Η λίστα των βίντεο από undercover ακτιβιστές που ξεσκεπάζουν αυτά τα ανείπωτα βασανιστήρια εκτείνεται και εκτείνεται και εκτείνεται μην αφήνοντας περιθώριο αμφιβολίας -άλλωστε οι εικόνες πάντα ηχούν δυνατότερα από τις λέξεις-. Και το υλικό σε αυτά τα βίντεο δεν είναι απλώς αηδιαστικό και οδυνηρό αλλά αποκαλύπτει κάτι ουσιαστικά εγκληματικό. Στο εξελιγμένο σύμπαν της σκέψης μας που αναγνωρίζει πια ότι ο άνθρωπος δεν είναι ο κυρίαρχος του κόσμου αλλά ότι ζώα και φυτά ακόμη μοιράζονται τον κόσμο αυτό με δικαιώματα, οποιοσδήποτε μπορεί να ασκήσει τέτοια βία σε άλλο ανυπεράσπιστο όν, ακόμα και αν αυτό είναι «ζώο», πρέπει να εκλαμβάνεται ως πνευματικά ανισόρροπος και ακατάλληλος να ζει στα πλαίσια των ανθρωπίνων κοινωνιών. Ακόμα και στις περιπτώσεις που τηρούνται αυστηρές προδιαγραφές ορθής λειτουργίας, η σφαγή των ζώων στις φάρμες είναι μια διαδικασία που απέχει πολύ από την συνθήκη του κυνηγού και του θηράματος όπου κάποιου είδους δικαιοσύνη και ισορροπία ήταν δυνατή.
Οι μπριζόλες δεν εμφανίζονται μαγικά στο πιάτο μας. Και αυτό το σημείο φωνάζει προσωπική, ηθική καταναλωτική ευθύνη.
Η εξαθλίωση βέβαια δεν περιορίζεται στην εγκληματική μεταχείριση των ζώων. Επεκτείνεται και στην παραβίαση των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων των εργατών σε τέτοια εργοστάσια, όπως το δικαίωμα στην αξιοπρέπεια. Πρόσφατη έρευνα του Oxfam αποκαλύπτει πως εργάτες σε εργοστάσια πουλερικών στις Ηνωμένες Πολιτείες δεν δικαιούνται διαλείμματα και τους ζητάται να φορούν πάνες εν ώρα εργασίας για να μην διακόπτεται ο ρυθμός απόδοσής τους.
Το τρίτο και πιο σημαντικό σημείο:
Περιβαλλοντική καταστροφή
Η βιομηχανική κτηνοτροφία έχει απομονωθεί ως η κυριότερη αιτία της κλιματικής αλλαγής. Συγκεκριμένα το WorldWatch Institute δημοσίευσε μία έρευνα που εξηγεί το πώς η βιομηχανική κτηνοτροφία ευθύνεται για το 51% της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής. Μερικές αξιοσημείωτες παρατηρήσεις σχετικά με την βιομηχανική κτηνοτροφία και το περιβάλλον:
Η βιομηχανική κτηνοτροφία
- Παράγει περισσότερα αέρια του θερμοκηπίου από όλο τον τομέα των μεταφορών. Δηλαδή περισσότερο απ’οτι όλα τα αυτοκίνητα, φορτηγά, τρένα, πλοία και αεροπλάνα μαζί.
- Καταλαμβάνει το 30% των παγκοσμίων αναγκών μας σε νερό.
- Καταλαμβάνει 45% της επιφάνειας της γης, ένα ποσοστό που αυξάνεται καθημερινά. 91% του Βραζιλιάνικου Αμαζονίου έχει αποψιλωθεί για να δημιουργηθούν καλλιεργήσιμες εκτάσεις για τροφές των ζώων.
- Δημιουργεί ‘νεκρικές περιοχές’ στους ωκεανούς.
- Αποτελεί βασική συνιστώσα στην εξαφάνιση των ειδών. Τα τροπικά δάση, τα οποία αποψιλώνονται ανεξέλεγκτα, διατηρούν τη μεγαλύτερη βιοποικιλότητα από οποιοδήποτε άλλο οικοσύστημα στον κόσμο. Η θαλάσσια βιοποικιλότητα απειλείται επίσης, κυρίως λόγω της υπεραλίευσης αλλά και της κακής διαχείρισης των αποβλήτων από τα εργοστάσια κτηνοτροφίας.
- 50% των σιτηρών που παράγονται καθημερινά, χρησιμοποιούνται ως τροφές για τα ζώα στα εργοστάσια. Αυτή η πληθώρα φαγητού θα μπορούσε εύκολα να χρησιμοποιηθεί για την καταπολέμηση της παγκόσμιας πείνας.
Και τέλος,
Καταπίεση της Ελεύθερης Έκφρασης
Η βιομηχανία του κρέατος έχει αποκτήσει τόσο πολλή δύναμη τις τελευταίες δεκαετίες που πλέον χαρακτηρίζεται ως ‘BigMeat’ δίπλα στο ‘BigTobacco’ και το ‘BigOil’.
Ο καλύτερος τρόπος για μια βιομηχανία να διαχειριστεί ένα σκάνδαλο είναι να εμποδίσει με διάφορα μέσα αυτούς που προσπαθούν να το ξεσκεπάσουν. Οι μεγάλες καπνοβιομηχανίες χρηματοδοτούσαν και παραποιούσαν έρευνες για τους κινδύνους τους τσιγάρου και οι μεγάλες πετρελαϊκές εταιρίες χρηματοδοτούσαν (και ακόμα χρηματοδοτουν) έρευνες για τον σκεπτικισμό και την άρνηση της κλιματικής αλλαγής(!). Έτσι και οι μεγάλες βιομηχανίες κρέατος προώθησαν, μέσω lobbying, ορισμένους νόμους στις Ηνωμένες Πολιτείες γνωστούς ως ‘Ag-gag bills’. Οι τελευταίοι καθιστούν το να δουλεύεις σε εργοστάσιο κτηνοτροφίας με μυστική ακτιβιστική ταυτότητα παράνομο. Επίσης ορίζουν πως η αίτηση για δουλειά σε τέτοιο μέρος πρέπει να συνοδεύεται από πλήρη διαφάνεια σχετικά με οποιοδήποτε επαγγελματικό παρελθόν στην δημοσιογραφία ή τον ακτιβισμό για τα δικαιώματα των ζώων.
Σε παρόμοιο πλαίσιο, όταν το ‘Forest Code’ απέτυχε να εφαρμοστεί σωστά στη Βραζιλία, πολλοί ακτιβιστές που διαμαρτύρονταν για την αποψίλωση των τροπικών δασών για την διαμόρφωση καλλιεργήσιμων εκτάσεων, δολοφονήθηκαν.
Αντίστοιχα, πάλι στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι ακτιβιστές που υπερασπίζονται τα δικαιώματα των ζώων έχουν στοχοποιηθεί ως η βασικότερη πηγή απειλής εγχώριας τρομοκρατίας στην λίστα του FBI. Η κρεατοφαγία μπορεί να είναι βαθιά ριζωμένη στην δίαιτα, στην καθημερινότητα ακόμα και στην παράδοσή μας. Αλλά είναι εμφανές πως πρέπει να περιοριστεί ριζικά ώστε να φτάσει σε ένα βιώσιμο επίπεδο.
Στεκόμαστε χωρίς δεύτερη σκέψη δίπλα στα ζώα που βρίσκονται φυλακισμένα σε ενυδρεία και ζωολογικούς κήπους. Ή στα ζώα που κακοποιούνται σε τσίρκα, σε pet shop ή σε φάρμες γούνας. Και μπράβο μας. Αλλά είναι ειρωνικό, αν όχι υποκριτικό, να χτυπάμε το στήθος μας διαμαρτυρόμενοι για όλα αυτά ή ίσως και για το επόμενο Yulin festival στην Κίνα όπου θα θανατωθούν χιλιάδες αδέσποτα κατόπιν βασανιστηρίων, αλλά να συνεχίζουμε να αγνοούμε τα εγκλήματα της οργανωμένης κτηνοτροφίας.
Τα προβλήματα που σχετίζονται αυτή τη στιγμή με την οργανωμένη κτηνοτροφία δεν αποτελούν μία μακρινή, αόριστη έννοια. Είναι εδώ, είναι τώρα, είναι αδιανόητα επείγοντα.
Στο πρόσωπο αυτού του εγκλήματος λοιπόν, μπορούμε να δράσουμε, ή να συνεχίσουμε να ζούμε αναπαυτικά απληροφόρητοι. Η επιλογή ξεκινάει στο πιάτο μας.
*Ο Χρήστος Βρεττός είναι πρωτοετής στη Βιολογία στο University College London
σχόλια