Κατοχυρωμένο μόλις το 2010 ύστερα από πρωτοβουλίες και πιέσεις ακτιβιστών από όλο τον κόσμο με αποκορύφωμα την καμπάνια Right2water, το δικαίωμα στο νερό είναι από τα πιο «πρόσφατα» ανθρώπινα δικαιώματα που αναγνώρισε επίσημα ο ΟΗΕ. Σύμφωνα με σχετική διακήρυξή του «κάθε άνθρωπος δικαιούται πρόσβαση σε επαρκή, ασφαλή, αποδεκτή, εύκολα προσβάσιμη και οικονομικά προσιτή υδροδότηση για προσωπική και οικιακή χρήση».
Βλέπεις, αφότου η ιδιωτικοποίηση των πάντων – ακόμα και εκείνης της δόλιας «ελευθερίων ηθών» μάνας, που συγγραφική αδεία επιτίμησε ο Ζοσέ Σαμαράγκου, και το καταρχήν θέμα εδώ δεν είναι ο υποτιθέμενος σεξισμός του - έγινε το Άγιο Δισκοπότηρο του νεοφιλελευθερισμού, στο στόχαστρο μπήκαν όχι μόνο συγκοινωνίες, ενέργεια, ηλεκτροδότηση και λοιπές δημόσιες υποδομές, αλλά ακόμα και ζωτικά αγαθά όπως το νερό.
«Πώς άραγε μπορεί κάποιος να αγοράσει ή να πουλήσει τον ουρανό, την θαλπωρή, ή τη γη; Αυτή η ιδέα μας φαίνεται περίεργη. Πώς μπορείτε να αγοράσετε τη δροσιά του αέρα, το καθρέφτισμα του νερού που δεν κατέχουμε;», ξεκινούσε η περήφανη απάντηση που είχε δώσει ο Σιάτλ, αρχηγός των Ινδιάνων Σκουάμις στον Αμερικανό πρόεδρο Φραγκλίνο Πιρς το 1854, όταν ζήτησαν να αγοράσουν τη γη τους.
«Τουλάχιστον, εμείς ξέρουμε ένα πράγμα: η γη δεν ανήκει στον άνθρωπο, ο άνθρωπος ανήκει στη γη. Όλα τα πράγματα είναι αλληλένδετα... Όσα συμβαίνουν στη γη έχουν αντίκτυπο και στα παιδιά της. Δεν είναι ο άνθρωπος που ύφανε το υφάδι της ζωής. Κι εκείνος δεν είναι παρά μια κλωστή του. Ό,τι κακό κάνει σ' αυτό το υφάδι, το κάνει στον εαυτό του», κατέληγε η επιστολή.
Ο Σιάτλ δεν κατάφερε να αποτρέψει το μοιραίο, όμως εκείνου ο λόγος έμεινε στην ιστορία – θυμάται αλήθεια κανείς κάποιο απόφθεγμα του Πιρς;
Οι ιδιώτες επενδυτές υπόσχονται έργα υποδομής, επενδύσεις, θέσεις εργασίας, περιβαλλοντικό προσανατολισμό και άλλα τέτοια ωραία. Στην πράξη όμως όλα αυτά αποδεικνύονται τις περισσότερες φορές φούμαρα.
Ενάμιση αιώνα μετά, με τον αέρα να είναι το μόνο στοιχείο της φύσης που προς το παρόν παραμένει αγαθό πλήρως ελεύθερο και δημόσιο, ο Σιάτλ είναι επίκαιρος όσο ποτέ, ακόμα και στην Ελλάδα, όπου η ένταξη των υπηρεσιών ύδρευσης στο Υπερταμείο ανοίγει το δρόμο για την ιδιωτικοποίηση του νερού.
Και επειδή πολλά γράφτηκαν και ακούστηκαν σχετικά, ιδού οκτώ «σταγόνες» που επιχειρούν να συνοψίσουν το τι παιχνίδια γίνονται ή πάνε να γίνουν με το νερό, όχι μόνο στη χώρα αλλά και διεθνώς. Ένα αγαθό όχι μόνο απειλούμενο (ο λόγος πάντα για το καθαρό, πόσιμο νερό), αλλά και κατανεμημένο τόσο ανισομερώς ώστε, συνυπολογίζοντας τη διαρκή αύξηση του ανθρώπινου πληθυσμού και τις συγκρούσεις για τον έλεγχο των υδάτινων αποθεμάτων, φαίνεται να δικαιώνει όσους πιστεύουν ότι ο επόμενος παγκόσμιος πόλεμος θα γίνει – αν δεν τον προλάβουμε – για το νερό.
• H ένταξη της μετοχής της ΕΥΔΑΠ και άλλων πέντε εταιριών κοινής ωφελείας στην Εταιρία Συμμετοχών του Δημοσίου του υπό ίδρυση Υπερταμείου Δημόσιας Περιουσίας είχε συμπεριληφθεί καταρχήν στο πολυνομοσχέδιο για το Υπερταμείο που ψηφίστηκε τον Μάιο και αφαιρεθεί από τον τότε ΥπΟικ ως θέμα «υπό συζήτηση με τους θεσμούς».
Παρέμενε, ωστόσο, πάντα στα 27 ολοκληρωμένα πακέτα ιδιωτικοποιήσεων που προέβλεπε παράρτημα του Τρίτου Μνημονίου, παρά την «απαγορευτική» για την ιδιωτικοποίηση του νερού γνωμοδότηση του ΣτΕ ύστερα από προσφυγές πρωτοβουλιών πολιτών αλλά και εργαζομένων της ΕΥΔΑΠ.
• Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι δεν πρόκειται για ιδιωτικοποίηση, αλλά για «αξιοποίηση», δεν ανήκουν πια άλλωστε στο «αμαρτωλό» ΤΑΙΠΕΔ, ότι όσο κυβερνά ο Σύριζα, ιδιώτες επενδυτές στο νερό... No Pasaran! Συγκινητικό, πλην όμως το Υπερταμείο θα είναι αιωνόβιο, πράγμα που σύμφωνα με τους φυσικούς νόμους μοιάζει μάλλον απίθανο για την παρούσα κυβέρνηση – υπόψη δε ότι ούτε η ΝΔ... φιλάει σταυρό ότι ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ δεν θα ιδιωτικοποιηθούν, αν εκείνη βρεθεί στην εξουσία.
Υπέρ ψήφισαν εξάλλου και οι Οικολόγοι κυβερνητικοί εταίροι παρά τις αρχικές τους αντιρρήσεις – τους κάλυψε, λέει, η προσθήκη που ορίζει πως καμία ενέργεια δεν μπορεί να γίνει κατά παράβαση του Συντάγματος, το οποίο ορίζει το νερό ως δημόσιο αγαθό. Δεν ξέρω για σας αλλά εγώ τώρα ησύχασα! Το ότι και τα μνημόνια αντισυνταγματικά θεωρήθηκαν δίχως αυτό να εμποδίσει στο παραμικρό την εφαρμογή τους, είναι προφανώς λεπτομέρεια.
• Ύστερα από προσφυγή πρωτοβουλίας κατοίκων της Αθήνας, η Ολομέλεια του Συμβουλίου Επικρατείας αποφάσισε το 2014 ότι η ιδιωτικοποίηση της ΕΥΔΑΠαντιστρατεύεται τα άρθρα 5 και 21 του Συντάγματος σχετικά με την ευθύνη του κράτους για την προστασία της δημόσιας υγείας, κρίνοντας ότι οφείλει να παραμείνει στο Δημόσιο τουλάχιστον το 50% συν 1 μετοχή.
Τόσο η ΕΥΔΑΠ όσο και η ΕΥΑΘ παρουσιάζονται σήμερα ως κερδοφόρες, διατηρώντας παράλληλα συγκριτικά χαμηλά τιμολόγια – εφόσον ιδιωτικοποιηθούν, τα μισά έσοδα υποτίθεται ότι θα πηγαίνουν στην ανάπτυξη και τα υπόλοιπα στο χρέος, ενώ ανατρέχοντας στη διεθνή εμπειρία θεωρείται παραπάνω από βέβαιο ότι τα τιμολόγια θα αυξηθούν. Πολύ.
• Η ΕΥΑΘ ήταν η πρώτη που είχε μπει στο «στόχαστρο» των ιδιωτικοποιήσεων ήδη από το 2014, όταν η τότε κυβέρνηση συζητούσε το θέμα με τις γαλλικές εταιρίες Suez Environment και Veolia στα πλαίσια της «στρατηγικής σχέσης» των δύο χωρών (Ελλάς/Γαλλία/Συμμαχία κ.λπ.). Ενδιαφέρον είχε επιδείξει και η ισραηλινή Mekorot.
Ο Σύριζα καταδίκασε απερίφραστα «χοροστατούντος» του ίδιου του Τσίπρα («Το νερό δεν πωλείται... Η Ελλάδα ακολουθεί τον δρόμο της Χιλής του Πινοσέτ, που πρώτος παρέδωσε το νερό στα συμφέροντα», πόσταρε τότε στο Twitter) και σε λαϊκό δημοψήφισμα που διοργανώθηκε τον Μάιο εκείνης της χρονιάς 218.000 πολίτες ψήφισαν «Όχι» σε ποσοστό πάνω από 98%. Ευνόητο - ακόμα και αν το δημοψήφισμα εκείνο ήταν «του ποδαριού» και τα νούμερα «φουσκωμένα», όπως κατήγγειλαν κάποιοι στην «απέναντι όχθη», πολύ δύσκολα θα βρεις άνθρωπο σύμφωνο με ένα τέτοιο ενδεχόμενο.
• Η Παγκόσμια Τράπεζα (που χορηγεί αφειδώς δάνεια για έργα ύδρευσης με αντάλλαγμα ιδιωτικοποιήσεις) και το ΔΝΤ εμφανίζονται ως φανατικοί θιασώτες της ιδιωτικοποίησης του νερού, γύρω από το οποίο ήδη στήνονται υπερεθνικά λόμπι όπου εμπλέκονται μεγάλες τράπεζες, χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί και φίρμες όπως οι Goldman Sachs, General Electric, Siemens. Ούτε η Κομισιόν έχει μείνει στην "απ'έξω".
Αγαπημένο πρόσχημα, η αποτελεσματικότερη εκμετάλλευση και διαχείριση των υδάτινων πόρων και δικτύων ύδρευσης ανά τον πλανήτη (ακούει και στα ονόματα «εκσυγχρονισμός», «βιώσιμη ανάπτυξη» κ.λπ.). Και ενώ την προηγούμενη δεκαετία τέτοια «πειράματα» αφορούσαν μακρινές τριτοκοσμικές χώρες, τα τελευταία χρόνια «μετανάστευσαν» στην Ευρώπη της κρίσης, έχοντας μυριστεί ότι το δημόσιο στις πιο χρεωμένες χώρες ξεπουλάει μπιτ παρά τα «ασημικά» του.
• Στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του 2009, κοινοπραξία εταιρειών και διεθνών οργανισμών συγκρότησε την πρωτοβουλία «2013 Water Resources Group (WRG 2030) που αποσκοπούσε στο «να διαμορφώνει την ατζέντα στη συζήτηση για τους υδάτινους πόρους». Η WRG 2030 αυτοδιαφημίζεται ότι προωθεί «νέα μοντέλα» για τη συνεργασία μεταξύ των δημόσιων και των ιδιωτικών επιχειρήσεων ύδρευσης, ενώ ο πρόεδρός της Πίτερ Μπράμπεκ είναι ταυτόχρονα πρόεδρος της Nestle. Στο ΔΣ της εκπροσωπούνται και άλλες πολυεθνικές όπως η Coca Cola και η Pepsico, τράπεζες, ο ΟΗΕ, αλλά και το WWF. H Παγκόσμια Τράπεζα κατηγορείται ότι περιορίζει σκόπιμα τις χρηματοδοτήσεις για τη διαχείριση του νερού και τις σχετικές υποδομές στον δημόσιο τομέα, αυξάνοντας αντίστοιχα τη χρηματοδότηση στον ιδιωτικό.
• Η ιδιωτικοποίηση του νερού προωθείται παράλληλα μέσω του Παγκόσμιου Συμβουλίου Νερού (WWC) και του Παγκόσμιου Φόρουμ για το Νερό. H Μάγκυ ήταν που ιδιωτικοποίησε πρώτη το δίκτυο ύδρευσης σε Αγγλία-Ουαλία (1979). Η ποιότητα του νερού στην περίπτωση αυτή βελτιώθηκε, αλλά τα τιμολόγια διπλασιάστηκαν και οι καταναλωτές διαμαρτύρονται για το αδικαιολόγητα υψηλό παρά τον ανταγωνισμό κόστος, εφόσον σήμερα υπάρχουν τέσσερις τέτοιες εταιρίες στο Ηνωμένο Βασίλειο. Το '93 η ιδιωτικοποίηση «έπιασε» Αργεντινή όπου τις απανωτές αυξήσεις στους λογαριασμούς διάνθισαν σκάνδαλα διαφθοράς. Παρόμοια φαινόμενα παρατηρήθηκαν στη Νικαράγουα, την Τανζανία και αλλού. Μία από τις χειρότερες επιδημίες χολέρας στη Ν. Αφρική αρχές της δεκαετίας συνδέθηκε με το ιδιωτικοποιημένο μεν, πλην κακοσυντηρημένο δίκτυο ύδρευσης του Γιοχάνεσμπουργκ και συγκεκριμένα των φτωχότερων προαστίων του. Στην Πορτογαλία οι κάτοικοι της περιοχής Πάκος ντε Φερέιρα ξεσηκώθηκαν, όταν η ιδιωτική εταιρία που ανέλαβε την εκεί υδροδότηση αύξησε τους λογαριασμούς 400%(!), στη Γαλλία πάλι ο δήμος του Παρισιού αποφάσισε να αναλάβει ο ίδιος την υδροδότηση της πόλης, αφήνοντας τις εταιρίες Suez και Veolia που την «έτρεχαν» από το '85 στα... κρύα του λουτρού ύστερα από παράπονα για κακοδιαχείρηση και κερδοσκοπία. Ιδιώτες εξακολουθούν ωστόσο να ελέγχουν το 70% των γαλλικών νερών. Στην Ολλανδία έχουν κατοχυρώσει τον αποκλειστικά δημόσιο χαρακτήρα των υπηρεσιών ύδρευσης, ενώ στη Γερμανία μόνο ο δήμος Βερολίνου εμπιστεύεται την υδροδότηση σε ιδιώτες. Αλλά εκεί που η ιδιωτικοποίηση του νερού πυροδότησε πραγματική επανάσταση με σοβαρά επεισόδια, πολλούς τραυματίες, ακόμα και νεκρούς ήταν στην Κοτσαμπάμπα της Βολιβίας το 2000, όταν η εταιρία Bechtel το «τερμάτισε» εφόσον όχι μόνο τριπλασίασε τα τιμολόγια, αλλά έπιασε να ιδιωτικοποιήσει και το νερό της βροχής..! Και ναι, η νίκη τη φορά αυτή χαμογέλασε στους φτωχούς.
• Οι ιδιώτες επενδυτές υπόσχονται έργα υποδομής, επενδύσεις, θέσεις εργασίας, περιβαλλοντικό προσανατολισμό και άλλα τέτοια ωραία. Στην πράξη όμως όλα αυτά αποδεικνύονται τις περισσότερες φορές φούμαρα. Τα σκάνδαλα διαφθοράς, κερδοσκοπίας και κακοδιαχείρισης που συνδέθηκαν με πολλές ιδιωτικοποιήσεις δικτύων ύδρευσης ανά τον κόσμο και οι διαμαρτυρίες που ξεσήκωσαν – ακόμα και σε περιπτώσεις σύμπραξης δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, που είναι η τελευταία «μόδα» - ανέστρεψαν το κλίμα και έκαναν συνείδηση ότι το νερό είναι από τα δημόσια εκείνα αγαθά που δεν είναι για να μπαίνουν ούτε στο ζύγι, ούτε στη βιτρίνα.
