Κατά τη μεταπολεμική εποχή του διπολισμού και του περίφημου decolonisation, αναπτύχθηκε το ειρηνευτικό κίνημα. Στα '60s αναδείχθηκε η αντιμιλιταριστική ιδεολογία με τις πορείες κατά του πολέμου στο Βιετνάμ. Ο Μάης του '68 στο Παρίσι έφερε τη διεκδίκηση δικαιωμάτων, κ.ο.κ. Τι κοινό έχουν όλα αυτά; Ένα μοτίβο. Ένα είδος awareness και entitlement. Στις μέρες μας, κυριαρχεί η πολιτική ορθότητα, ο νεοφεμινισμός (ο οποίος θα εξεταστεί σε επόμενο επεισόδιο) και η αποφυγή του cultural appropriation και θα τολμούσε κανείς να πει ότι τα δύο τελευταία είναι παράγοντες του πρώτου και συνδέονται ευθέως και αναλογικά μαζί του.
Πολιτική Ορθότητα, ή αλλιώς, η τέχνη του να μην προστατεύουμε τους άλλους αλλά τον εαυτό μας από ενδεχόμενο λάθος και κριτική. Ως Πολιτική Ορθότητα (αγγλιστί: "political correctness") ορίζεται η αποφυγή των μορφών έκφρασης ή δράσης που θεωρούνται ότι αποκλείουν, περιθωριοποιούν ή προσβάλουν ομάδες ανθρώπων που είναι κοινωνικά μειονεκτούσες. (Μια τυπική ημέρα σε ένα οποιοδήποτε Λύκειο, λοιπόν!). Μοιάζει αθώο και δη καλοπροαίρετο.
Ο μέσος άνθρωπος εντούτοις δεν χρησιμοποιεί πολιτικά ορθές φράσεις ώστε να μην "αποκλείσει", "περιθωριοποιήσει" ή/και "προσβάλει" τις κοινωνικά μειονεκτούσες ομάδες. Ο μέσος άνθρωπος φοβάται μήπως γίνει ο ίδιος στόχος σε περίπτωση που ακουσίως καταλήξει να αντιβαίνει τις νόρμες της μάζας. Τρέμει την κριτική της κοινής γνώμης, ασχέτως του γεγονότος ότι σε κάποια θέματα μπορεί να έχει ο ίδιος δίκιο και η πλειονότητα του κόσμου, των social media ή της γειτόνισσας που σαν άλλη κριτής του The Voice επιλέγει κι απορρίπτει κόσμο ολούθε, να ελλείπονται κριτικής ικανότητας και να έχουν λανθασμένη ή ακραία αντίληψη επί ορισμένων θεμάτων.
Οι αντιφάσεις όμως συνεχίζονται. Τι είναι το ίντερνετ; Είναι ένα "παγκόσμιο σύστημα διασυνδεδεμένων δικτύων υπολογιστών". Τι άλλο είναι; Ένα μέσο άσκησης της Δημοκρατίας.
Μάλιστα, της Δημοκρατίας! Μπορεί ο οποιοσδήποτε, όσο όμορφος ή άσχημος, έξυπνος ή παντελώς άχρηστος, από τον Sherlock μέχρι ολόκληρο το cast του Jersey Shore (με δύο pop culture references καλύπτεις όλα τα παραδείγματα!) να το χρησιμοποιήσει και να εκφραστεί ελεύθερα, και δεύτε λάβετε τελευταίον ασπασμόν.
Μα, έλα εδώ mate, θα μου πεις. Έτσι άκρατη και ασύδοτη θα πρέπει να είναι η ελευθερία; Πού πήγε όλο το φιλοσοφικό-υπαρξιακό έργο του Rudolf Steiner; Γιατί misquote-άρουν τόσοι και τόσοι online το παλιό καλό "η ελευθερία του ενός σταματάει εκεί που αρχίζει η ελευθερία του άλλου" τότε; (Το οποίο, fun fact, ο καθένας το αποδίδει σε άλλο public figure: από τον Voltaire και τον Victor Hugo ως τον Bismarck, τον Kant, τον Jefferson και τον late U.S. Supreme Court Associate Justice Oliver Wendell Holmes, Jr.. και την ένδοξη μύτη του) Να καταρρίψω εγώ τέτοιες συστατικές επιστολές; Πώς; Κι επιπλέον δεν θέλω, γιατί συμφωνώ.
Να όμως που το διαδίκτυο είναι σε μεγάλο βαθμό αυτορυθμιζόμενο (σχεδόν ακούστηκε στο background η χορωδία του κόκκινου στρατού!) και λειτουργεί ως επί το πλείστο με bottom-up processing, και δεν αναφέρομαι στην ποτοκαταναλωτική πρακτική των Uruk-Hai της παρέας μου Παρασκευή βράδυ. Κοινώς, ο κόσμος μόνος του κρίνει τι είναι πρέπον και τι δεν είναι κι όσο κι αν θέλει ο Zuckeberk και διάφορα άλλα sites να χρησιμοποιήσουν trigger-warnings σε λέξεις ή περιεχόμενο (π.χ. εύθυμα Sieg Heil δεξιά κι αριστερά -κυρίως ακροδεξιά και πιο δεξιά, γυμνές Kardashians, Trump, Trump, Trump κ.ο.κ.) στην τελική, ο κάθε καρμοιροκάρμοιρος έχει το δικαίωμα μέχρις ότου κάποιος να κινηθεί νομικά εναντίον του -αν εμπίπτει έννομος λόγος- να πει και να δείξει ό,τι του φωτίσει.
Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν όλες οι τηλεπαρουσιάστριες με πολύ ντεκαπάζ, όλοι οι wannabefamous-πολιτικοί, οι celebrities, τα geeks, oι hipsters οι οποίοι ανεβάζουν μόνο ποίηση και "κουλτουρο-je-t'aime" υλικό οπότε και ξέρεις πώς προφυλαχτείς, ο 65άρης τύπος με τα ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΠΟΥ ΣΕ ΕΥΧΑΡΙΣΤΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΔΟΧΗ, ο χωρισμένος κολλητός που ανεβάζει μέρα νύχτα passive-aggressive τραγούδια από Ρεμο και Σταν και η θεία από το χωριό που μετά τις οικογενειακές χαιρετούρες (βλέπε: "Φιλιά από τον όμορφο Τυμφρηστό") κάτω από κάθε φωτογραφία κληρώνει πλυντήρια στις 12μμ και διαβάζει ζώδια στις 2μμ. Και μέσα σε όλους αυτούς θα βρεις και τα anonymous trolls, καναδυό φυσιολογικά άτομα κι αν διαβάζεις ακόμη... κι εμένα!
Και γιατί κάθομαι και γράφω όλο αυτό το μανιφέστο στις 3 το μαύρο χάραμα; Γιατί προχθές διάβασα για χιλιοστή φορά ότι μια διεθνής περσόνα (της οποίας το όνομα δεν θυμάμαι αλλά για τους ενδιαφερόμενους πρόκειται για Αμερικανίδα ηθοποιό) βίωσε την ιντερνετική κατακραυγή διότι υπέπεσε στο θανάσιμο αμάρτημα του "cultural appropriation" (θα φτάσω και σε αυτό) ενώ την ίδια στιγμή, σε γειτνιάζουσα χώρα, ένας επιφανής συγγραφέας όταν ρωτήθηκε γιατί δεν σχολιάζει για την αύξηση των τιμών στα προϊόντα απάντησε "Aujourd'hui, il semble que tu peux pas dire quelque chose sans offenser quelqu'un. Parle et tu commets un délit.*" Γιατί όλοι ξέρουν ότι τα ραπανάκια Βρυξελλών είναι εύθικτα κι οι ντομάτες ευέξαπτες. Ο Monsieur όμως έχει δίκιο!
Μάλιστα. Όχι, το καταλαβαίνω. Makes sense. Vous avez raison. Alles Klar! Η πολιτική ορθότητα έχει γίνει η νέα μανία μετά τα quinoa και τα αβοκάντο. Πρόκειται για ποιητική ειρωνεία. You're being bullied not to speak, lest you're bullied... should you speak! Και φτάνω στο:
Cultural Appropriation!
Να προσπαθήσω να το αποδώσω σαν όρο στα ελληνικά. "Πολιτιστική πίστωση" (ναι έτσι μεταφράζεται το "cultural appropriation" γιατί απ' ό,τι φαίνεται η κουλτούρα και ο πολιτισμός είναι μέρος του χρηματοπιστωτικού συστήματος) είναι "η υιοθέτηση ή/και χρήση των στοιχείων ενός πολιτισμού από τα μέλη μιας άλλης κουλτούρας" όπως πολύ σωστά μας λέει η Wikipedia και μας μεταφράζει το gTranslate, καθότι είναι και προχωρημένη η ώρα.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα που έρχεται απευθείας στο μυαλό; Η αντίδραση μιας συγκεκριμένης κατηγορίας γυναικών σε περίπτωση που γνωστή τους αντιγράψει μέρος ή και ολόκληρο το look των ιδίων. Συχνά την προαναφερθείσα αντίδραση ντύνει πλούσιο audio υλικό που θυμίζει crossover από κραυγές του Chewbacca με επιθετικό screaming αρσενικής κόκκινης αλεπού.
Όσο νόημα έβγαλε η τελευταία πρόταση, άλλο τόσο βγάζει και η εκδικητικότητα με την οποία φέρεται η κάθε επίδοξη Rosa Luxemburg του καναπέ έναντι στους επίδοξους "δράστες". Ευτυχώς στην Ελλάδα της κόπιας (βλέπε: ελληνικό "Perfetti Sconosciuti" —> "Τέλειοι Ξένοι") και των 3 μνημονίων, δεν υπάρχουν τέτοιες μικροπρέπειες, ακόμη. Όμως ας περισώσουμε όσο εναπομείναντα επαγγελματισμό διαθέτω κι ας εξετάσουμε το ζήτημα από όλες τις σκοπιές. Ποιος ο λόγος ύπαρξης του cultural appropriation και τι υποτίθεται ότι πρεσβεύει;
Το ζήτημα που προκύπτει είναι το εξής: όπως και με την πολιτική ορθότητα, το δίκαιο του αδύνατου οφείλει να προστατευθεί βάσει νόμου (so far so good, συμφωνώ κι εγώ και σύσσωμη η γαλλική επανάσταση) το οποίο στη συγκεκριμένη περίπτωση εκφράζεται ως η πολιτιστική και πολιτισμική κληρονομιά ορισμένων ομάδων. Ο κίνδυνος που ανακύπτει είναι τα πολιτιστικά αυτά αγαθά να μην χρησιμοποιηθούν και εμπορευματοποιηθούν από τα μέλη της κυρίαρχης κουλτούρας (Λευκόδερμη Δύση με τα ιμπεριαλιστικά, κολονιακά σου μοντέλα που θα τα πληρώνουμε για πάντα. ΓΙΑ ΠΑΝΤΑ!) χωρίς τη συγκατάθεση των μελών της ομάδας από την οποία προέρχονται, καθότι κάτι τέτοιο δύναται να θεωρηθεί υπεξαίρεση και παραβίαση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας. (Και ναι, τη σπούδασα τη νομική και δύο εκφράσεις που θυμάμαι θα τις χρησιμοποιήσω!)
Μια τόσο ευγενής ιδέα πώς κατέληξε τόσο εγκλωβισμένη στον εαυτό της στην πράξη;
Γιατί να είναι πολιτισμική υπεξαίρεση και καπηλεία το ότι η τάδε επώνυμη ή ανώνυμη χτένισε τα μαλλιά της με ένα κατά κόρων afro-style; Γιατί να είναι cultural appropriation οι Σουηδοί, οι Κινέζοι και οι Φλαμανδοί που επιδίδονται σε rap και hip hop battles; Τι χρωστάει ο Ζουράρης που δεν γεννήθηκε μαύρος (συγνώμη, να είμαστε politically correct: "έγχρωμος" ή "person of colour") σε ghetto του Bronx να μην χαίρεται τους ασυνάρτητους breathless μονολόγους του ζαλίζοντάς μας; Γιατί το "Hymn for the Weekend" να έφαγε τόσο backlash επειδή είχε ινδικά elements και τι θα άκουγε η Φουρέιρα για το music video του "Πιο έρωτας πεθαίνεις" αν έκανε διεθνή καριέρα και γιατί, ω Αθηνά Παλάδα, να καθόμαστε να ασχολούμαστε με δαύτα;
Για άλλη μια φορά καταλήγει ένα ιδεολογικά άρτιο κίνημα να εκτροχιάζεται περισσότερο κι από εκπομπή του Φουρθιώτη. Περιμένω τη στιγμή που θα καταλάβουν ότι στην Ελλάδα, την περίοδο των καρναβαλιών, (αυτή του Φλεβάρη, όχι του Hallowe'en) τα παιδιά ντύνονται Geishas, Ινδιάνες και Σπανιόλες, μεταξύ άλλων culturally appropriated εθνικοτήτων σε ένα μεγάλο πάρτι στερεοτύπων-μασκέ. Θα μας δώσουν sanctions; Θα μας επιβάλουν 2-3 πολιτισμικά μνημόνια; Θα γίνει η γενοκτονία του Alderaan;
Συμπέρασμα: Αυτή ακριβώς η προσκόλληση στα comme il faut δεν προστατεύει σε μεγάλο βαθμό τις "μειονεκτούσες ομάδες" καθώς οι ομαδικές διαπομπεύσεις και τα σύγχρονα ιντερνικά Salem Trials γίνονται πλέον για ψύλλου πήδημα, επομένως οι ίδιες οι ιδέες που πρεσβεύουν χάνουν την αξία τους.
Αποτέλεσμα; Να εμφανίζονται κάτι όμορφες, κομψές, μορφωμένες και δημοκρατικές, αντισυστημικές περσόνες τύπου Donald Drumpf οι οποίες "tell it like it is" και σε μια κοινωνία που τρέμει να εκφραστεί ελεύθερα από φόβο μήπως και υποπέσει στο ύστατο παράπτωμα και παραβιάσει κάποιο από τα πρωτόκολλα του Downton Abbey και του The Crown, αυτός που τολμά να μιλά ευθαρσώς και πλείστα ηλιθίως κατ' εξακολούθηση όταν λαμβάνει το απαραίτητο airplay καταλήγει να προβάλλεται ως κάτι refreshing και αναδεικνύεται πλανητάρχης.
Το μόνο που χρειαζόμαστε είναι λιγότερα "ανθρωποκεντρικά κινήματα" και περισσότερη ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Και ανάπτυξη. Και μετρό στη Θεσσαλονίκη. Κυρίως μετρό!
Καληνύχτα σας!
———
*Σήμερα φαίνεται ότι δεν μπορείς να πεις τίποτα χωρίς να προσβάλλει κάποιον. Μίλα και διαπράττεις ένα έγκλημα
σχόλια