Ποια ήταν η Kόμισσα Γκρεφίλ που ο Προυστ τη θεωρούσε μούσα του;

Ποια ήταν η Kόμισσα Γκρεφίλ που ο Προυστ τη θεωρούσε μούσα του; Facebook Twitter
1

Η καταγωγή της μας ρίχνει βαθιά στις διακλαδώσεις των πλέον παλαιών αριστοκρατικών οικογενειών της Ευρώπης, αφού πατέρας της ήταν ο Joseph de Riquet de Caraman, 18ος πρίγκιπας του Chimay (1836-1892), και η μητέρα της ήταν γόνος του περίφημου από τον Μεσαίωνα οίκου των Montesquiou-Fézensac.  Ήταν εγγονή της περίφημης Thérésa Cabarrus που, αν και μεγάλωσε στην Αυλή του βασιλιά Ιωσήφ Ι της Ισπανίας, κατέληξε μούσα των οπαδών της Γαλλικής Επανάστασης, και μάλιστα της εποχής το Διευθυντηρίου, ως Madame Tallien. Ο Ροβεσπιέρος την έκλεισε φυλακή λόγω του αριστοκρατικού παρελθόντος της, ωστόσο η Τερέζα γλίτωσε και συνέχισε την περιπετειώδη ερωτική ζωή της με νέο πάθος, ώσπου, με τον τελευταίο γάμο της, ξαναβρέθηκε στο περιβάλλον που ταίριαζε στην καταγωγή της – έγινε πριγκίπισσα του Σιμέ.

 

Δεν ήταν μόνο οι εκπληκτικές τουαλέτες της που την έκαναν ξεχωριστή αλλά όλο αυτό που εξέπεμπε – ευφυΐα και εκλεπτυσμένο γούστο, ντυμένα μέσα στα σατέν, τα βελούδα, τις δαντέλες, τις γούνες, σε σύννεφα από τούλι, σιφόν και φτερά, χρωματικά εναρμονισμένα και ακολουθώντας πάντα τις πλέον ενδιαφέρουσες προτάσεις των καλύτερων μόδιστρων της εποχής.

H εγγονή της  ήταν άλλου τύπου περίπτωση. Η Ελίζαμπεθ παντρεύτηκε το 1881 τον πλούσιο κόμη Γκρεφίλ, της βελγικής οικογένειας τραπεζιτών, άνδρα οξύθυμο και άπιστο. Η ίδια, παρά τη μελαγχολία της, που διέκριναν φίλοι και θαυμαστές της, δεν έδωσε αφορμές για να συζητηθεί. Διατηρώντας σαλόνι περιζήτητο στο μέγαρο της Rue d’ Astorg (αλλά και στο εξοχικό της, το… Château de Bois-Boudran, και στη βίλα της στη Διέππη), σπανίως δειπνούσε έξω, αλλά κάθε κοσμική εμφάνισή της ήταν γεγονός που συζητούνταν. Δεν ήταν μόνο οι εκπληκτικές τουαλέτες της που την έκαναν ξεχωριστή αλλά όλο αυτό που εξέπεμπε – ευφυΐα και εκλεπτυσμένο γούστο, ντυμένα μέσα στα σατέν, τα βελούδα, τις δαντέλες, τις γούνες, σε σύννεφα από τούλι, σιφόν και φτερά, χρωματικά εναρμονισμένα και ακολουθώντας πάντα τις πλέον ενδιαφέρουσες προτάσεις των καλύτερων μόδιστρων της εποχής.

 

Ποια ήταν η Kόμισσα Γκρεφίλ που ο Προυστ τη θεωρούσε μούσα του; Facebook Twitter
H κόμισσα συνήθιζε να φοράει αυτό το εκπληκτικό φόρεμα όταν δεχόταν φίλους για απογευματινό τσάι. Το πράσινο και το μπλε ήταν δύο χρώματα που εμφανίζονται συχνά στην γκαρνταρόμπα της, αφού η ίδια πίστευε πως ο συνδυασμός αναδείκνυε ιδανικά τα πυρόξανθα μαλλιά της. Τα μεγάλα, εντυπωσιακά μοτίβα είναι χαρακτηριστικά του έργου του Jean-Philippe Worth, ο οποίος το 1895 διαδέχθηκε τον πατέρα του, Charles-Frederick, τον αποκαλούμενο και «εφευρέτη» της υψηλής ραπτικής. Ο γιος αντλούσε έμπνευση από το ιστορικό παρελθόν για τα σχέδια των υφασμάτων που χρησιμοποιούσε. Στο συγκεκριμένο εμπνέεται από τα βελούδα τη αναγεννησιακής Γένοβας. (Worth, housecoat or tea-gown, circa 1897 © Stéphane Piera/Galliera/Roger-Viollet)

H κόμισσα Γκρεφίλ είχε στενές σχέσεις με διακεκριμένους καλλιτέχνες και επιστήμονες. Προώθησε δημιουργούς όπως ο Ροντέν και ο ζωγράφος Γκιστάβ Μορώ. Στα τέλη της δεκαετίας του 1880, ο προστατευόμενός της συνθέτης Γκαμπριέλ Φορέ της αφιέρωσε την περίφημη Pavane, οp 50. Επιπλέον, συγκέντρωνε κεφάλαια τα οποία διέθετε για να ανεβαίνουν στο Παρίσι παραστάσεις όπερας (π.χ. το «Τριστάνος και Ιζόλδη» και το «Λυκόφως των Θεών» του Βάγκνερ), παραστάσεις των Ρωσικών Μπαλέτων του Ντιαγκίλεφ ή της Ισιδώρας Ντάνκαν. 

Γυναίκα που βρισκόταν σε ανταπόκριση με τις ανάγκες της εποχής της, χρηματοδότησε τη Μαρία Κουρί για το Ινστιτούτο Ραδίου, όπως και τον φυσικό και ιατρό Εντουάρ Μπρανλί για να συνεχίσει τις έρευνές του πάνω στην ασύρματη τηλεγραφία. Ασχολήθηκε με τα δικαιώματα των γυναικών και υπήρξε φίλη σημαντικών πολιτικών, του Κλεμανσό, του Αριστίντ Μπριάντ, του Λεόν Μπλουμ – όπως όλα τα ανοιχτά μυαλά της εποχής, πήρε το μέρος του Ντρέιφους όταν ξέσπασε η γνωστή υπόθεση που δίχασε τη Γαλλία. 

 

Ποια ήταν η Kόμισσα Γκρεφίλ που ο Προυστ τη θεωρούσε μούσα του; Facebook Twitter
Με αυτό το εντυπωσιακό φόρεμα η κόμισσα Γκρεφίλ έγινε το επίκεντρο της προσοχής στον γάμο της κόρης της Elaine στις 14 Νοεμβρίου 1904. Οι εφημερίδες της εποχής αναφέρθηκαν με κάθε λεπτομέρεια στα ρούχα της, ενώ ελάχιστα έχουν γραφτεί για το φόρεμα της νύφης. (Worth, Byzantine dress, 1904 © L. Degrâces et Ph. Joffre/Galliera/Roger-Viollet)

Hταν μάλλον φυσικό που η Ελίζαμπεθ ενέπνευσε ζωγράφους, φωτογράφους, συγγραφείς. Ο Μαρσέλ Προυστ έγραψε στον ξάδελφό της, δανδή ποιητή Robert de Montesquiou: «Δεν υπάρχει τίποτα δικό της που να μπορεί να βρεθεί σε άλλη γυναίκα. Το μυστήριο της ομορφιάς είναι στη λάμψη, στο αίνιγμα των ματιών της. Δεν έχω ξαναδεί γυναίκα τόσο όμορφη όσο αυτή». Στην κόμισσα Γκρεφίλ, άλλωστε, οφείλει πολύτιμα στοιχεία της δούκισσας του Γκερμάντ από το «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο» (αν και δεν ήταν η μόνη, αφού μια άλλη καλλονή της Μπελ Εποκ, η χήρα του Ζορζ Μπιζέ, Ζενεβιέβ, μετέπειτα Στράους, φαίνεται ότι αποτέλεσε επίσης πηγή έμπνευσης του συγγραφέα).

Το 1883 η κόμισσα Γκρεφίλ φωτογραφήθηκε από τον γιο του Φελίξ Ναντάρ, Πολ, διάδοχό του στη διεύθυνση του στούντιο και στην απαράμιλλη τεχνική των φωτογραφικών πορτρέτων. Μέσα στις επόμενες δεκαετίες, εκτός από τον Ναντάρ, όλοι οι σημαντικοί μετρ του Παρισιού (Reutlinger, Otto, Waléry) θα την απαθανατίσουν με υπέροχες τουαλέτες, να ωριμάζει και να ομορφαίνει παρά το αμείλικτο πέρασμα του χρόνου. Πολλές απ’ αυτές τις φωτογραφίες κοσμούν τη συλλογή του Μουσείου Γκαλιερά. 

Ποια ήταν η Kόμισσα Γκρεφίλ που ο Προυστ τη θεωρούσε μούσα του; Facebook Twitter
Αριστερά: Βεντάλια, δώρο στον γάμο της κόμισσας. (Folding fan (unlabelled) 1878 © Julien Vidal/Galliera/Roger-Viollet), Δεξιά: H κόμισσα παρέμενε πιστή στoυς μόδιστρους που αγαπούσε. Αυτό το κομψό πρωινό φόρεμα, στο χρώμα του απαλού ροζ που προτιμούσε συχνά, είναι χαρακτηριστικό δείγμα γραφής του οίκου Soinard. Ο συγκεκριμένος οίκος μόδας, που δεν υπάρχει πια, ήταν ο κύριος προμηθευτής της προίκας της κόμισσας, αντίγραφο της οποίας υπάρχει στα Εθνικά Αρχεία της Γαλλίας με ημερομηνία 1878. (Maison Soinard, day dress, circa 1887 © Julien Vidal/Galliera/Roger-Viollet)

Mεγάλο μέρος της γκαρνταρόμπας της κόμισσας Γκρεφίλ δώρισαν οι απόγονοί της στο Μουσείο Γκαλιερά, όπου το 2015 εκτέθηκαν για πρώτη φορά πενήντα φορέματα και σύνολα ξεχωριστής ομορφιάς, σχεδιασμένα από τους καλύτερους οίκους μόδας – και, κυρίως, από τον αγαπημένο της κόμισσας, Worth, τον πρώτο παρισινό οίκο υψηλής ραπτικής. Σχέδια, υλικά, λεπτομέρειες, ένα προς ένα, τα ρούχα της κόμισσας με τη λεπτή-σα-δαχτυλίδι μέση «εξηγούν» γιατί θεωρείται ιέρεια της παρισινής μόδας και του καλού γούστου για μισό αιώνα.  Προσέχοντας τις βαρύτιμες τουαλέτες της κατανοείς τι θέλει να πει ο Σαρλ Μποντλέρ όταν γράφει:

«Ποιος ποιητής θα τολμούσε, στην περιγραφή της απόλαυσης που προκαλεί η εμφάνιση μιας καλλονής, να ξεχωρίσει τη γυναίκα από τη φορεσιά της; Ποιος άνδρας που, στον δρόμο, στο θέατρο, στο δάσος, δεν απόλαυσε με τον πιο ανυστερόβουλο τρόπο, μια σοφά φτιαγμένη τουαλέτα, και δεν πήρε μαζί του μια εικόνα της αξεχώριστη από την ομορφιά εκείνης στην οποία ανήκε, κάνοντας έτσι τα δύο, τη γυναίκα και το φόρεμα, μια αδιαίρετη ολότητα;» (Από το «Ο ζωγράφος της μοντέρνας ζωής», 1863).

Ποια ήταν η Kόμισσα Γκρεφίλ που ο Προυστ τη θεωρούσε μούσα του; Facebook Twitter
Ο Μαρσέλ Προυστ ζητούσε διακαώς μια φωτογραφία της κόμισσας Γκρεφίλ, όπως έκανε για πολλούς από τους ανθρώπους που θαύμαζε. Λίγο πριν πεθάνει, ανανέωσε το αίτημά του για μια τελευταία φορά: «Είμαι πολύ άρρωστος για να σας γράψω μια μακροσκελή επιστολή, αλλά παίρνω το θάρρος να σας υπενθυμίσω το αίτημά μου για μια φωτογραφία σας. Κακώς πιστεύετε πως μια φωτογραφία ακινητοποιεί και παγώνει την ομορφιά μιας γυναίκας. Είναι υπέροχο να παγώνει στον χρόνο ή, μάλλον, να διαιωνίζεται μια εκθαμβωτική στιγμή. Η φωτογραφία γίνεται η απόδειξη της αιώνιας νεότητας. Θα ήθελα να προσθέσω ότι μια φωτογραφία σας που είδα στο σπίτι του Robert de Montesquiou μου φάνηκε ακόμα πιο όμορφη και από το πορτρέτο του Laszlo». Στη φωτογραφία που αναφέρει ο Προυστ η κόμισσα φοράει ένα μαύρο βραδινό, βελούδινο φόρεμα του οίκου Worth με απλίκες σε σχήμα κρίνων. Τα κρίνα έγιναν το έμβλημα της κόμισσας μετά το ποίημα που ο Robert de Montesquiou έγραψε για εκείνη. (Worth, evening gown known as “La Robe aux Lis”, circa 1896 © L. Degrâces et Ph. Joffre/Galliera/Roger-Viollet) . Για τη φωτογραφία: Paul Nadar, Portrait of the Countess wearing “La Robe aux Lis”, circa 1896 © Nadar/Galliera/Roger-Viollet
Ποια ήταν η Kόμισσα Γκρεφίλ που ο Προυστ τη θεωρούσε μούσα του; Facebook Twitter
Από τα τέλη του 19ου αιώνα κι έπειτα, η κόμισσα επέλεγε κυρίως το μαύρο χρώμα για τα βραδινά της ρούχα. To 1920 και τo 1930, που η κόμισσα είχε περάσει τα εξήντα, το μαύρο κυριαρχούσε στην γκαρνταρόμπα της. Ένα άρθρο που δημοσιεύθηκε το 1943 αποτίνει φόρο τιμής στην αθάνατη κομψότητά της: «Η κόμισσα Γκρεφίλ, ντυμένη στα μαύρα σατέν, αναβιώνει όλο το μεγαλείο του οίκου των Γκερμάντ (...) τόσο φίνα και κομψή, όπως η γραφή του συγγραφέα που την έκανε μούσα του». Το συγκεκριμένο φόρεμα, σχέδιο της Jeanne Lanvin, έχει τα μανίκια κεντημένα με ταφτά και πρόκειται για ένα σπάνιο κομψοτέχνημα, αποτέλεσμα σκληρής δουλειάς. Η κόμισσα ήταν ένας απαιτητικός πελάτης σε μια εποχή που η υπεροχή και η εξαιρετική λεπτομέρεια των γυναικείων ρούχων δήλωναν πολλά για την κοινωνική θέση του ανθρώπου που τα φορούσε. (Beauchez, transformable evening gown with two bodices, circa 1900 © Julien Vidal/Galliera/Roger-Viollet)
Ποια ήταν η Kόμισσα Γκρεφίλ που ο Προυστ τη θεωρούσε μούσα του; Facebook Twitter
Το ροζ-μοβ χρώμα αυτού του φορέματος και η διάφανη όψη του είναι χαρακτηριστικά του γούστου της κόμισσας. Το φόρεσε στις 30 Μαΐου 1894 σε ένα υπαίθριο πάρτι που παρέθεσε ο θείος της, Robert de Montesquiou, στο σπίτι του στις Βερσαλλίες. Όλη η αφρόκρεμα του Παρισιού ήταν εκεί για να ακούσει τις Σάρα Μπερνάρ, Julia Bartet και Suzanne Reichenberg να απαγγέλλουν ποιήματα των Chénier, Verlaine, Heredia και, φυσικά, του οικοδεσπότη. Ένας γοητευμένος Μαρσέλ Προυστ είχε λάβει πρόσκληση και περιγράφει το κοσμικό γεγονός σε άρθρο του στο «Gaulois»: «Η κόμισσα Γκρεφίλ ήταν ντυμένη υπέροχα με ένα ροζ λιλά φόρεμα από μετάξι, καλυμμένο με μεταξωτό σιφόν του ίδιου χρώματος και ένα καπέλο με πολλές ορχιδέες τυλιγμένες σε λιλά διαφανές ύφασμα».
Ποια ήταν η Kόμισσα Γκρεφίλ που ο Προυστ τη θεωρούσε μούσα του; Facebook Twitter
H μόδα τη δεκαετία του 1920 ήταν έντονα επηρεασμένη από τα ταξίδια και τον εξωτισμό των χωρών της Ασίας και της Ανατολής. Μεγάλη επιρροή ασκούσε και η Κίνα. Κινέζικα μοτίβα, σύννεφα, παγόδες, πολύτιμα κινέζικα κεντήματα, κυριαρχούσαν σε ρούχα και αξεσουάρ της εποχής. Χαρακτηριστικό δείγμα αυτό το βραδινό παλτό σε τόνους του μπλε και του ασημένιου. (Evening coat (unlabelled), circa 1925Silver lamé entirely embroidered with blue and gold beads, tubes and sequins© R.Briant et L.Degrâces/Galliera/Roger-Viollet)
Ποια ήταν η Kόμισσα Γκρεφίλ που ο Προυστ τη θεωρούσε μούσα του; Facebook Twitter
Βραδινό φόρεμα, 1925 © Julien Vidal/Galliera/Roger-Viollet
Ποια ήταν η Kόμισσα Γκρεφίλ που ο Προυστ τη θεωρούσε μούσα του; Facebook Twitter
Βραδινό φόρεμα Nina Ricci, 1937 © Julien Vidal/Galliera/Roger-Viollet
Ποια ήταν η Kόμισσα Γκρεφίλ που ο Προυστ τη θεωρούσε μούσα του; Facebook Twitter
Βραδινό φόρεμα Jeanne Lanvin,1937 © P. Joffre et C. Pignol / Galliera / Roger-Viollet
Μόδα & Στυλ
1

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η Άνοιξη του 2025

Μόδα & Στυλ / Άνοιξη 2025: Τα ντεφιλέ δεν κράτησαν χαμηλό προφίλ

Στα ατέλειωτα χιλιόμετρα πασαρέλας των περασμένων ημερών, η χειροποίητη δεξιοτεχνία, η πυκνή σημειολογία, οι μεταγραφές και οι επέτειοι προσέφεραν συγκινήσεις σε μια μεταβατική περίοδο για το σύνολο της βιομηχανίας του high fashion.
ΣΤΕΛΛΑ ΛΙΖΑΡΔΗ
We Will Always Have London: Η νέα καμπάνια του οίκου Gucci πρωταγωνιστεί η Debbie Harry

Μόδα & Στυλ / Η Nan Goldin φωτογραφίζει την Debbie Harry για τη νέα καμπάνια του οίκου Gucci

Η Debbie Harry και η Kelsey Lu, φωτογραφημένες από την οραματίστρια Nan Goldin, είναι οι πρωταγωνίστριες μιας ιστορίας ανθρώπων, τόπων και στιγμών: μια ωδή στη διαχρονική γοητεία του Λονδίνου και τη βαθιά σύνδεση του Οίκου με την πόλη.
THE LIFO TEAM
Το μέλλον της μόδας; Ρούχα από ανθρώπινα μαλλιά

Μόδα & Στυλ / Ρούχα από ανθρώπινα μαλλιά: Το μέλλον της μόδας;

Η Zsofia Kollar, ιδρύτρια της εταιρείας Human Material Loop, εξηγεί στη LiFO πώς φιλοδοξεί να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο σχετιζόμαστε με τα ρούχα μας, επαναπροσδιορίζοντας αυτό που εννοούμε όταν λέμε «ύφασμα».
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Ανεμομαζώματα μόδας, όπως φεύγει ο Αύγουστος

Μόδα & Στυλ / Ανεμομαζώματα μόδας, όπως φεύγει ο Αύγουστος

Σημειώσεις μόδας που κράτησα σε χαρτάκια στην παραλία, τσαλακωμένες σελίδες περιοδικών και ηλεκτρονικά μηνύματα στον εαυτό μου… ό,τι θυμάμαι και ό,τι με ανέσυρε –για λίγο– από την αφασία του πιο ζεστού Αυγούστου στη ζωή μου (μας).
ΣΤΕΛΛΑ ΛΙΖΑΡΔΗ