Την περασμένη Πέμπτη, ενώ ο κόσμος της μόδας βρισκόταν στη Νέα Υόρκη για την πρώτη εβδομάδα ready-wear μόδας, έσκασε η είδηση της απομάκρυνσης του Sabato de Sarno από την Gucci, του σχεδιαστή που είχε διαδεχθεί τον Alessandro Michele μόλις το 2022, και ο οποίος θα παρουσίαζε την ανοιξιάτικη συλλογή του οίκου στις 25 Φεβρουαρίου στο Μιλάνο. Διόλου τυχαία, η απόφαση για τον De Sarno πάρθηκε λίγες μέρες προτού η Kering (στην οποία ανήκει η Gucci) ανακοινώσει τα οικονομικά της αποτελέσματα για το 2024, που αποδείχθηκαν τα χειρότερα στην ομάδα των fashion houses ιδιοκτησίας της.
Η νέα αυτή –προφανώς μη συναινετική– εξέλιξη ακολούθησε την απρόσμενη αποχώρηση του Kim Jones από την καλλιτεχνική διεύθυνση του Dior Homme, ενός σχεδιαστή που από το 2018 ανανέωσε τα αντρικά του οίκου, ανακατεύοντας το λειτουργικό με το φανταστικό και τη θηλυκότητα με την αιχμή, πρωτοπορώντας σε συνεργασίες με καλλιτέχνες και brands (όπως αυτή με τη Supreme, το 2017) που άνοιξαν τον δρόμο στη σημερινή φάση της μόδας, με το hip streetwear να είναι σφιχταγκαλιασμένο με την πολυτέλεια.
Για την ώρα, οι νεοδιορισμένοι σχεδιαστές στις κορυφαίες επωνυμίες της μόδας που θα παρελάσουν μέσα στο 2025 προκαλούν έναν θόρυβο στο online περιβάλλον, μαζί με μια αίσθηση ανησυχίας ότι κάτι έχει ξεφύγει στον τρόπο που η επιθυμία της μόδας περνά σ' εμάς, τους αποδέκτες της.
Για καμία από τις παραπάνω θέσεις δεν γνωρίζουμε ποια θα είναι η διάδοχη κατάσταση. Για τον μεν Dior η φήμη ότι ο Jonathan Anderson θα αναλάβει επικεφαλής στα γυναικεία και τα αντρικά του οίκου σέρνεται τόσες εβδομάδες ώστε πια μοιάζει μόνο με ευσεβή πόθο των σχολιαστών μόδας, ενώ για την Gucci, που μετά από δυο σεζόν σοβαρής αναδουλειάς επείγεται για μια δημιουργική «διόρθωση» που θα φρεσκάρει την εικόνα της και θα προσελκύσει καταναλωτές, κάποιοι outsiders του διεθνούς Τύπου τόλμησαν να ψελλίσουν το όνομα του Hedi Slimane. «Άστεγος» από τον Οκτώβριο, οπότε και αποχώρησε από τη Celine, ο μυστηριώδης Hedi, με το αποδεδειγμένο του χάρισμα να μεταμορφώνει αλλά και να πουλάει τo brand που υπογράφει (φαίνεται ότι απορρίφθηκε από τη Chanel ακριβώς λόγω του πολύ αναγνωρίσιμου στυλ του), ακούγεται και ως πιθανός διάδοχος του Giorgio Armani.
Άλλες φήμες την περασμένη εβδομάδα ήθελαν τον δημιουργικό διευθυντή του Mugler, τον Αμερικανό Casey Cadwallader, να εγκαταλείπει τον οίκο που κυριολεκτικά επανέφερε από τη λήθη του μύθου του, προτείνοντας μια γενναία, πέρα από φύλα, θηλυκότητα που είδε το φως των κόκκινων χαλιών στα σώματα της Beyonce, της Dua Lipa και της Lady Gaga.
Με δυσκολία, κι άλλη τόση δυσφορία, κοινό και αναλυτές παρακολουθούν αυτή την κακοφωνία ρυθμίσεων σε αναζήτηση μιας νέας δημιουργικότητας που θα μεταφραστεί σε πωλήσεις. Ποιος στ' αλήθεια πιστεύει πως για την κρίση στην πολυτέλεια ευθύνεται το προσωπικό της μόδας, που τόσο επιπόλαια δοκιμάζεται και ανελέητα καθαιρείται, και όχι η επιβράδυνση στην παγκόσμια οικονομία και η γενικευμένη πολιτική αστάθεια;
Τα νούμερα είναι όντως ζοφερά. Οι όμιλοι της πολυτέλειας, κυρίως η LVMH και η Kering, καταγράφουν σταθερά απώλειες, αφήνοντας πίσω τους το ξέφρενο καταναλωτικό διάλειμμα που ακολούθησε την πανδημία. Βαρύτερα πληγείσα η Kering, της οποίας οι πωλήσεις κατρακύλησαν κατά 12% το τελευταίο τετράμηνο του '24, με τη χασούρα της Gucci (της τάξης του 24%) να οφείλεται εν μέρει στην εντυπωσιακή άνοδο της επίσης «δικής της» Bottega Veneta (10% μέσα σε έναν χρόνο). Πτώση –όχι το ίδιο δραματική– σημείωσαν και οι πωλήσεις στον Saint Laurent και στην Balenciaga.
Έτσι, η αξία των μετοχών της Kering έπεσε κατά 40% μέσα στο 2024, επιτείνοντας την αγωνία της να βρει γρήγορα μια αποδοτική εναλλακτική για την Gucci. Στην πραγματικότητα, όμως, όποιος κι αν επιστρατευθεί για την επικίνδυνη αποστολή της αναγέννησής της, θα έχει τη μοίρα του De Sarno, ο οποίος ανέλαβε το ανέφικτο έργο να επαναφέρει την Gucci στο ιλιγγιώδες σημείο πωλήσεων που είχε πετύχει ο Michele κατά την επτάχρονη θητεία του (άνω των 10 δισ.), πριν αυτές αρχίσουν να τελματώνουν.
Για πολλούς, η σημερινή κακοδαιμονία της Gucci και του Dior ξεκινάει από την ίδια τους την επιτυχία, το γεγονός ότι και οι δυο πέταξαν πολύ ψηλά μέσα σε μια πενταετία, υπερδιπλασιάζοντας τις πωλήσεις τους, και έκτοτε κυνηγούν μάταια αυτό το high μέσα σε ένα αγνώριστο διεθνές περιβάλλον.
Η στρατηγική Michele που χτύπησε καταναλωτική «φλέβα» –και την οποία πολλοί προσπάθησαν μάταια να κοπιάρουν– ήταν μια παράκαμψη από το στίγμα του οίκου, με βουτιά στο πνεύμα των καιρών. Έτσι, ένας αστικός ιταλικός οίκος μπολιάστηκε με vintage αισθητική, streetwear και αναφορές απ' όλες τις περιόδους της τέχνης. Όμως η αλαζονεία που ακολούθησε και η εκτόξευση των τιμών πάγωσε την ευφορία. Ταυτόχρονα, ένα τσίτωμα εγκαταστάθηκε και στους δυο οίκους, ένα είδος κόπωσης και προσκόλλησης σε ένα ύφος που στο μεταξύ είχε ξεπεραστεί από την εποχή.
Προφητική φαντάζει η δήλωση του πρώην διευθύνοντος συμβούλου της Fendi (και επί 30 χρόνια στελέχους στην LVMH), Serge Brunschwig, που πρόσφατα μετακινήθηκε στην Jil Sander: «Ο μεγαλύτερος εχθρός για κάθε μάρκα και κάθε στέλεχος είναι η επιτυχία. Η διαχείριση μιας κρίσης έχει στοιχειώδεις κανόνες, το να διαχειρίζεσαι, όμως, την επιτυχία, τα "εγώ", την ύβρη…».
Για την ώρα, οι νεοδιορισμένοι σχεδιαστές στις κορυφαίες επωνυμίες τη μόδας που θα παρελάσουν μέσα στο 2025 προκαλούν έναν θόρυβο στο online περιβάλλον, μαζί με μια αίσθηση ανησυχίας ότι κάτι έχει ξεφύγει στον τρόπο που η επιθυμία της μόδας περνά σ' εμάς, τους αποδέκτες της.
Ευτυχώς, όμως, υπάρχουν εξαιρέσεις που γεννούν ελπίδες για το μέλλον.
Ήδη με την πρώτη του συλλογή ο Peter Copping επανασυνέδεσε τον κοιμισμένο οίκο Lanvin με το ιστορικό παρελθόν του, προτείνοντας μια κυκλοθυμική αστική πολυτέλεια, ενώ για την Calvin Klein Collection, η Veronica Leoni –με ρόλους σε Jil Sander, The Row, Celine και Moncler στο CV της– έδειξε μια υπέροχη συλλογή στη Νέα Υόρκη, βασισμένη σε μια αντίληψη περί sexiness που σχετίζεται με την αυτοπεποίθηση κάποιου και όχι με το πόσο δέρμα αφήνει ακάλυπτο ή πόσο εφαρμοστά ρούχα φορά. Ανυπομονούμε, επίσης, για το ντεμπούτο του αγαπημένου μας δανδή Haider Ackermann, με το καπέλο του Tom Ford στο Παρίσι (5 Μαρτίου) –πρώτη φορά το αμερικανικό brand συμμετέχει στην παρισινή εβδομάδα μόδας–, όπως και για την πρεμιέρα της στοιχειωμένα ρομαντικής Sarah Burton στον Givenchy (7 Μαρτίου) και, ίσως περισσότερο απ' όλους, λόγω της βαρύτητας του brand, για τον δεξιοτέχνη Matthieu Blazy στη Chanel. Όσο για το αμφιλεγόμενο ντεμπούτο του Alessandro Michele στον Valentino, η πλουμιστή, φανταχτερή του μόδα δίχασε, αλλά σίγουρα αποτελεί μια πρόταση που μένει να φανεί αν θα βρει αποδέκτες.
Ένας κοινός παρονομαστής συνδέει όλους τους παραπάνω σχεδιαστές: η ώριμη, απολύτως προσωπική προσέγγισή τους στη μόδα. Ο Copping, η Burton και ο Ackermann ιδίως μαρτυρούν μια μετακίνηση προς τη δοκιμασμένη πολυτέλεια, αυτήν που έχει εμπιστοσύνη στα υλικά και στην τέχνη της· κι αυτό έχει τη σημασία του. Πριν από τους δικούς τους διορισμούς, η βιομηχανία δεν είχε μάτια παρά μόνο για τα νιάτα: άγνωστους σχεδιαστές, δεύτερα βιολιά σε γνωστά ατελιέ που θα έφερναν νέα προοπτική σε κουρασμένους ιστορικούς οίκους. Ο Nick Tran, υπεύθυνος αγορών στο παρισινό Dover Street Market, έσπευσε να μιλήσει για μια επιστροφή στην ατομικότητα. Μήπως αυτός είναι ο δρόμος που πρέπει να ακολουθήσει η μόδα για να βγει από το τέλμα της;
Στην ίδια κατεύθυνση κινείται και μια μικρή παρέα από brands που δεν πτοήθηκαν ιδιαίτερα από τις φουρτούνες του 2024: Hermès, Brunello Cucinelli και όμιλος Prada. Όλοι τους ανεξάρτητοι, σχεδόν οικογενειακοί οίκοι με ξεκάθαρη ταυτότητα, εταιρικό ήθος και συνέπεια στα προσφερόμενα προϊόντα. Για τους δύο πρώτους, μάλιστα, χρησιμοποιείται συχνά ο όρος «ουμανιστικός καπιταλισμός», περιγράφοντας μια στάση που δεν εξαντλείται στην υψηλή ποιότητα των προϊόντων αλλά περιλαμβάνει ηθικές επιλογές στην παραγωγή και στην επένδυση σε ανθρώπινο δυναμικό –τοπικούς χειροτέχνες και εξειδικευμένες μονάδες– και έμφαση στην παραδοσιακή δεξιοτεχνία.
Ανάλογα φωτεινές περιπτώσεις για το είδος του fashion design που «μιλά» αυτήν τη στιγμή στους καταναλωτές (σε πείσμα των υψηλών τιμών) είναι οι επωνυμίες Bottega Veneta, The Row αλλά και οι πιο εννοιολογικές Rick Owens και Comme des Garçons, που πορεύονται με «μικρές», στοχευμένες ιδέες στον αντίποδα της υπερβολικής πληροφορίας σε στάιλινγκ και αναφορές. Αυτή η niche μόδα, η πιο διαχρονική και η εκλεκτικά λιτή, που αποφεύγει την ομοιομορφία και δεν ενθαρρύνει την υπερκατανάλωση, χαράζει έναν δρόμο μακριά από τη σπασμωδική προσπάθεια των mega-brands να αρέσουν σε όλους.
Εξίσου ωφελημένα μέσα στη γενική αναμπουμπούλα και ορισμένα νεότερα ανεξάρτητα brands (Jacquemus, Amiri, Bode), με διακριτή ταυτότητα και προσωποποιημένο μάρκετινγκ που δημιουργούν την αίσθηση μιας κοινότητας.
«Κάθε σημαντικό εγχείρημα βασίζεται στο πάθος, στην ευφυΐα και στην καρδιά ξεχωριστών ανθρώπων», σημείωσε ο καρατομημένος De Sarno στο αποχαιρετιστήριό του. «Σε αυτούς λέω: να αναζητάτε πάντα τι σας κάνει ευτυχισμένους. Αυτό είναι το μέτρο για να μη χάσετε τον εαυτό σας, όποια ευκαιρία κι αν σας δοθεί, όποια πρόκληση».
Ας το ακούσουμε όλοι αυτό.
