Πριν από 15 χρόνια, ο περισσότερος κόσμος χρησιμοποιούσε ακόμα τα παλιά κινητά τηλέφωνα με τις LED οθόνες και τα πλαστικά πληκτρολόγια. Υπήρχε ένα περιοριστικό όριο χαρακτήρων και πήρε γύρω στα 12 χρόνια για μπορέσουμε τελικά να πληκτρολογήσουμε αυτό που ακριβώς θέλουμε.
Τα μηνύματα αυτά ήταν αργά, πολύ ακριβά, και χρειαζόταν πολλή ώρα για να γραφτεί ένα πολύ μικρό μήνυμα. Πολλοί πίστευαν ότι ήταν μια μόδα που θα περνούσε, αλλά έκαναν λάθος.
Το πρώτο γραπτό μήνυμα, το οποίο έλεγε «Καλά Χριστούγεννα», στάλθηκε το 1992 στο Ηνωμένο Βασίλειο. Η ανταλλαγή γραπτών μηνυμάτων εξαπλώθηκε καθώς τα κινητά τηλέφωνα έγιναν πιο δημοφιλή σε μέρη όπως η Ιαπωνία, προχωρώντας αργότερα σε μέρη όπως οι ΗΠΑ, αλλά μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 2000, ήταν παντού. Εκτιμάται πως μέχρι το 2012, 14,7 τρισεκατομμύρια μηνύματα είχαν σταλθεί από κινητά τηλέφωνα παγκοσμίως. Ο αριθμός μεγάλωσε στα 28,1 τρισεκατομμύρια το 2017.
Οι εφαρμογές που ανταγωνίζονται για να αντικαταστήσουν το e-mail ανήκουν ιδιωτικά στην κατοχή κάποιου – υπάρχει ένας διευθύνων σύμβουλος για τη Snap κι ένας για το Facebook. Καλώς ή κακώς, χάνουμε μία από αυτές τις μεγάλες δημόσιες διαδικτυακές τεχνολογίες.
Αλλά καθώς η υπηρεσία σύντομων μηνυμάτων (SMS) και άλλες μορφές γραπτών μηνυμάτων έχουν πλέον μεγαλώσει τόσο ώστε να αποτελούν βασικό κομμάτι του τρόπου με τον οποίο αλληλεπιδρούμε, το έχουν κάνει εις βάρος μίας μορφής ψηφιακής επικοινωνίας που είχε προηγηθεί – του e-mail.
Δεν πάει πολύς καιρός από τότε που το e-mail ήταν η λαμπρή νέα μέθοδος επικοινωνίας.
Αλλά η ερωτική σχέση μας με το e-mail ήταν βραχύχρονη και πολλοί από εμάς έχουν τώρα αποκτήσει μια γνήσια δυσαρέσκεια για το inbox μας, προτιμώντας να πληκτρολογούν μηνύματα μέχρι να πονέσουν τα δάχτυλα τους.
Άρα γιατί έχουμε καταλήξει να μισούμε το e-mail τόσο πολύ; Γιατί είναι τέτοια πηγή άγχους, πλήξης και ενοχής; Γιατί ενώ μισούμε τα e-mail, λατρεύουμε τα μηνύματα;
Επίσημο και βαρετό
Μόλις πριν από δύο δεκαετίες, όλοι ανυπομονούσαν να λάβουν κάποιο e-mail. Το AOL, η διαδικτυακή πύλη που ήταν πολύ δημοφιλής στις ΗΠΑ και τον Καναδά τη δεκαετία του '90, χαιρετούσε τους χρήστες της με ένα χαρούμενο μήνυμα («You've got mail!») όταν συνδέονταν. Αλλά το e-mail έχει χάσει αυτή την ιδιότητα του καινούργιου εδώ και πολύ καιρό.
Τώρα, ακόμα και μία μέρα να μείνουμε μακριά από το inbox της δουλειάς μας, τρομάζουμε στην ιδέα ότι θα πρέπει να κοιτάξουμε όλο αυτό τον σωρό νέων e-mail που περιμένουν ευγενικές απαντήσεις, ευγενική εποικοδομητική κριτική και υποσχέσεις που γίνονται με μισή καρδιά ότι θα επικοινωνήσουμε ξανά στο μέλλον. Οι υπολογιστές μας είναι γεμάτοι με αλυσίδες μηνυμάτων που κοινοποιούνται τεμπέλικα και απρόσωπα.
«Πολλοί άνθρωποι φοβούνται το e-mail γιατί είναι ένα μέσο για ανεπιθύμητες διαφημίσεις, ανεπιθύμητη αλληλογραφία και ξεκάθαρες προσπάθειες εξαπάτησης ή "ηλεκτρονικού ψαρέματος" (phishing)» λέει ο Michael Stefanone, καθηγητής επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο του Buffalo της Νέας Υόρκης. «Είναι γενικά απρόσωπο και συνδεδεμένο με την δουλειά».
Η Aimée Morrison, η οποία διδάσκει επαγγελματική γραφή στο Πανεπιστήμιο του Waterloo στο Οντάριο, λέει ότι ένας μεγάλος λόγος που το e-mail έχει προκαλέσει οργή στους χρήστες του είναι ότι βασίζεται στο αυστηρό, συντηρητικό φορμάτ ενός υπηρεσιακού υπομνήματος, γεμάτο πεδία όπως «προς», «από» ή «θέμα».
«Οι άνθρωποι το χρησιμοποιούσαν με ευχαρίστηση επειδή δεν υπήρχε άλλος τρόπος επικοινωνίας στο διαδίκτυο», λέει η Morrison. Εκείνη την εποχή δεν είχαν όλοι ηλεκτρονική διεύθυνση e-mail – ούτε καν ίντερνετ. Το e-mail ήταν τότε της μόδας.
»Όλοι είχαμε αυτές τις χαζές διευθύνσεις e-mail. Έπρεπε να απομνημονεύσεις τα επίσης χαζά e-mail των υπολοίπων – και είχες κάπου στα πέντε άτομα που είχαν επίσης e-mail, και όλοι νιώθατε τόσο κουλ. Έτσι ήταν τα πράγματα – δεν ήταν πολύ διαδεδομένο».
Αλλά η αναλογία των ανθρώπων που χρησιμοποιούν το e-mail για πλάκα έναντι αυτών που το χρησιμοποιούν για τη δουλειά έχει αναποδογυρίσει από τη δεκαετία του '90, σύμφωνα με τη Morrison. Ανεπιθύμητα και αυτόκλητα e-mail τώρα συσσωρεύονται στα εισερχόμενα μας. Τώρα δεχόμαστε e-mail από αφεντικά, πελάτες, ακόμα και τελείως άγνωστους ή εταιρείες. Συχνά αγοράζουμε κάποιο προϊόν από κάποια εταιρεία δίνοντας τους το e-mail μας και μετά αυτή μας στέλνει e-mail κάθε μέρα.
Δεχόμαστε τόσα πολλά τέτοια μηνύματα που είναι αδύνατον να τα δούμε όλα, στο σημείο που μερικοί κάνουν πλήρη εκκαθάριση διαγράφοντας τα όλα.
Η οικειότητα των μηνυμάτων
Αυτή η βαρετή «business only» ατμόσφαιρα που περιβάλλει τα e-mail είναι μάλλον πιο αυξημένη μεταξύ της μετα-millennial γενιάς που έχει μεγαλώσει μη γνωρίζοντας τη ζωή χωρίς smartphones. Οι συσκευές που χρησιμοποιούν έχουν εφαρμογές ανταλλαγής άμεσων μηνυμάτων που έχουν δώσει νέα ζωή στο φαινόμενο.
Όμως η Generation Ζ δεν θα σκοτώσει το e-mail – κάποιες εκτιμήσεις δείχνουν ότι το 85% αυτής της γενιάς (άτομα που γεννήθηκαν γύρω στο 2000 ή αργότερα) βλέπει το e-mail ως μία σημαντική μορφή επικοινωνίας, σε σύγκριση με το 89% των millennials και το 92% της Generation X (κατά προσέγγιση αυτοί που γεννήθηκαν από το 1965 έως το 1980). Άρα όσοι είναι κάτω των 22 ετών σίγουρα χρησιμοποιούν το e-mail διαφορετικά.
Η Sharon Lauricella είναι καθηγήτρια κοινωνικών επιστημών και κλασικών σπουδών στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας του Πανεπιστημίου του Οντάριο και δίνει τον αριθμό του κινητού της στους μαθητές της τα τελευταία δέκα χρόνια. Τους λέει ότι αν έχουν οποιαδήποτε ερώτηση μπορούν να της στείλουν μήνυμα.
«Θέλω να συναντώ τους μαθητές μου όπου κι αν είναι» λέει η ίδια, έχοντας διαπιστώσει πως άτομα ηλικίας 18-24 ετών στον ακαδημαϊκό χώρο χρησιμοποιούν e-mail, μηνύματα και Skype στην επικοινωνία τους με μέλη του διδακτικού προσωπικού. Κατέληξε ότι οι μαθητές θεωρούν το e-mail επίσημο, έναν τρόπο επικοινωνίας που αναγνωρίζει το στάτους και τη θέση κάποιου.
«Το e-mail είναι το μέσο επικοινωνίας που προτιμούν σε σχέσεις όπου το ένα άτομο είναι μεγαλύτερης ηλικίας από το άλλο, όπως ένας φοιτητής με το διδακτικό προσωπικό, ενώ προτιμούνται τα μηνύματα ή τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όταν η σχέση είναι πιο προσωπική» συνεχίζει.
Η ανταλλαγή μηνυμάτων είναι πιο προσωπική από τη φύση της. Χρειάζεται να έχεις τον αριθμό του κινητού του άλλου –στο WhatsApp, ή το όνομά του στο Facebook Messenger– για να μπεις στη διαδικασία να ξεκινήσεις τη συζήτηση. Στις περισσότερες περιπτώσεις θα έχουν επιλέξει να σου δώσουν αυτές τις πληροφορίες.
Ο κόσμος των influencers του Instagram, οι vloggers του YouTube και τα GIFs έχουν δημιουργήσει μία πολύ οπτική κουλτούρα επικοινωνίας. Δεν είναι μόνο ένα γραπτό μήνυμα – είναι μία σέλφι, ένα Boomerang ή ένα αυτοκόλλητο με έναν φανταχτερό ροζ μονόκερο.
Η χρήση του e-mail φέρνει συχνά στο μυαλό την έννοια της «αγγαρείας», ειδικά αφού τόσο συχνά συνδέεται με την εργασία μας. Πρέπει να απαντήσεις σε κάτι ή πρέπει να δεσμευτείς να κάνεις κάτι.
Το e-mail είναι επίσης ασύγχρονο –μπορείς να το λάβεις και να απαντήσεις όποτε θες– και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίον συσσωρεύονται και αρχίζουν να μοιάζουν με αγγαρεία. Όλα αυτά εξαφανίζονται με τη γρήγορη, προσωπική και χαλαρή φύση των μηνυμάτων.
Η Lauricella αναφέρει πως τίποτα ανάρμοστο δεν έχει συμβεί στα δέκα χρόνια που ανταλλάσσει μηνύματα με τους μαθητές της, οι οποίοι απλά κάνουν ερωτήσεις για εργασίες ή της λένε ότι θα αργήσουν στο μάθημα χωρίς να τους νοιάζει η χρήση της κάθε λέξης.
Επίσης επισημαίνει ότι έχει αποφύγει να κάνει τα μηνύματα να μεταμορφωθούν σε μία ανιαρή δραστηριότητα που έχει να κάνει με τη δουλειά, καθώς το e-mail έχει έναν άγραφο, κατανοητό σκοπό: και πάλι, είναι μη οικείο και επίσημο και απαιτεί μία μεγαλύτερη και πιο προσεγμένη απάντηση. Το γνωρίζουμε αυτό πολιτισμικά, και κάθε καθυστέρηση είναι επιτρεπτή επειδή ένα e-mail είναι συχνά από κάποιον που δεν γνωρίζουμε καλά, ή και καθόλου.
Άλλωστε, οι περισσότεροι μαθητές δεν θέλουν να στέλνουν e-mail ούτως ή άλλως και σίγουρα δεν θέλουν να μιλάνε.
«Δεν νομίζω ότι έχω μιλήσει ποτέ με κάποιον μαθητή στο τηλέφωνο» λέει η Lauricella. «Ποτέ δεν με παίρνουν τηλέφωνο».
Το τέλος των γραπτών μηνυμάτων;
Μήπως όμως η ανταλλαγή γραπτών μηνυμάτων θα έχει την ίδια μοίρα με το e-mail καθώς εμφανίζονται νέοι τρόποι επικοινωνίας;
«Μία [νέα] τεχνολογία φέρνει και άλλες νέες τεχνολογίες», λέει ο James Ivory, καθηγητής επικοινωνίας στο Πολυτεχνείο της Βιρτζίνια. Με άλλα λόγια, το ίντερνετ και οι υπολογιστές γέννησαν το e-mail, το οποίο οδήγησε τελικά στα μηνύματα με smartphones. Και τα smartphones, εξοπλισμένα με κάμερες υψηλής ανάλυσης, προσφέρουν ήδη νέους τρόπους επικοινωνίας.
«Θεωρώ πως το απλό "texting" έχει ήδη αντικατασταθεί» συμφωνεί ο Stefanone. «Η Snap (μητρική εταιρεία του Snapchat) μας δίνει την δυνατότητα να ωραιοποιήσουμε τις εικόνες που παρουσιάζουμε στον κόσμο μέσω φίλτρων – δείτε πόσο αυξάνεται η δημοτικότητα του».
Ο αριθμός των ενεργών χρηστών του Snapchat ανεβαίνει συνεχώς από το 2014, με σχεδόν 200 εκατομμύρια χρήστες παγκοσμίως το πρώτο τέταρτο του 2018. Ο κόσμος των influencers του Instagram, οι vloggers του YouTube και τα GIFs έχουν δημιουργήσει μία πολύ οπτική κουλτούρα επικοινωνίας. Δεν είναι μόνο ένα γραπτό μήνυμα – είναι μία σέλφι, ένα Boomerang ή ένα αυτοκόλλητο με έναν φανταχτερό ροζ μονόκερο.
«Ως επαγγελματίας έχω μαθητές εδώ και 20 χρόνια» λέει η Lauricella. «Και τα πράγματα έχουν γίνει πιο οπτικά. Τα μηνύματα είναι σκέτες λέξεις – ενώ τώρα, αν θέλω να τραβήξω την προσοχή της κόρης μου, της στέλνω ένα Snapchat – εμένα με μία αστεία φάτσα να της λέω "μπορείς να πετάξεις τα σκουπίδια;"».
Αλλά παρόλα τα προβλήματα που του προσάπτουμε, το e-mail όντως προσφέρει κάτι που αξίζει να διασωθεί.
«Χάνουμε ένα πράγμα καθώς τα e-mail μειώνονται: το γεγονός πως κανείς δεν έχει στην κατοχή του την τεχνολογία του e-mail» αναφέρει ο Ivory. Οι εφαρμογές που ανταγωνίζονται για να αντικαταστήσουν το e-mail ανήκουν ιδιωτικά στην κατοχή κάποιου – υπάρχει ένας διευθύνων σύμβουλος για τη Snap κι ένας για το Facebook. Καλώς ή κακώς, χάνουμε μία από αυτές τις μεγάλες δημόσιες διαδικτυακές τεχνολογίες».
Σίγουρα, κάποιος θα μπορούσε να πει ότι το Hotmail κατέχεται από τη Microsoft και το Gmail από την Google. Αλλά η ίδια η ιδέα του e-mail δεν είναι στην κατοχή κάποιας συγκεκριμένης εταιρείας, με τον τρόπο που κάποιες εφαρμογές ή μορφές μηνυμάτων είναι. Ή τουλάχιστον δεν είναι αυτός ο τρόπος με τον οποίο ξεκίνησε το e-mail.
Μπορεί αυτό να μην είναι αρκετό για να ξαναερωτευτεί ο κόσμος το e-mail, αλλά αν η ανταλλαγή μηνυμάτων προσπεραστεί με παρόμοιο τρόπο από εργαλεία επικοινωνίας που βασίζονται σε εφαρμογές, ο τρόπος με τον οποίο στέλνουμε μηνύματα ο ένας στον άλλον θα γίνει ακόμα πιο περιορισμένος από κανόνες ιδιωτικών εταιρειών.
Στην πραγματικότητα πάντως, τα γραπτά μηνύματα είναι καταδικασμένα, εάν συνδεθούν με τη δουλειά με τον ίδιο τρόπο με το e-mail.
«Τη στιγμή που το αφεντικό σου μπορεί να σου στείλει μήνυμα», τελείωσε» λέει η Morrison. «Δεν θα έχει πια πλάκα. Είναι σαν να προσπαθείς να κάνεις ένα κοκτέιλ πάρτι στο γραφείο σου και να αναρωτιέσαι γιατί αυτό δεν λειτουργεί».
Με πληροφορίες από BBC / ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΣΟΦΙΑ ΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΥ
σχόλια