Τα ψεύδη, οι μύθοι, η παραπληροφόρηση, και οι θεωρίες συνωμοσίας για τον κοροναϊό (2019-nCoV) διαδίδονται ταχύτερα από τον ίδιο τον ιό.
Βίντεο που δείχνει να πουλιούνται νυχτερίδες, ποντίκια, και φίδια (ενοχοποιούνται για τον ιό), σε πολυσύχναστη αγορά της Γουχάν, στην πραγματικότητα βιντεοσκοπήθηκε στην Ινδονησία και πρωτοεμφανίστηκε σε ιντερνετικές πλατφόρμες τον περασμένο Ιούλιο· και ένα άλλο στο οποίο βλέπουμε μια νέα γυναίκα να τρώει νυχτερίδα βιντεοσκοπήθηκε στη Μικρονησία το 2016. Βάσει δήθεν πληροφοριών από πράκτορες του FBI, ένας πρώην πληροφοριοδότης του ισχυρίστηκε σε άρθρο του ότι 23 εκατομμύρια άτομα βρίσκονται σε καραντίνα, 2,8 εκατομμύρια προσβλήθηκαν, και 112.000 πέθαναν ήδη από τον ιό στην Κίνα ― αριθμοί παντελώς εκτός πραγματικότητας.
Γνωστές αντιεμβολιαστικές ομάδες και ομάδες φυσικής ιατρικής διαδίδουν ότι η ασθένεια αντιμετωπίζεται προληπτικά ή θεραπευτικά με ριγανέλαιο, σκόρδα, βιταμίνη C, και κυρίως ξεπλένοντας το στόμα με αλατισμένο νερό ― φυσικά τίποτα από αυτά δεν ισχύει.
Τουίτ από κάποια σκοτεινή αραβόφωνη πηγή ανέφερε ότι στη Λαϊκή Δημοκρατία της Βόρειας Κορέας αποφασίστηκε να θανατώνονται προληπτικά όσοι προσβλήθηκαν από τον 2019-nCoV προκειμένου να αποφευχθεί η εξάπλωση του ιού στη χώρα. Η «είδηση» υιοθετήθηκε στο ελληνικό Facebook, διότι κάποιοι μάλλον ήθελαν να διατρανώσουν πόσο απάνθρωπο είναι το βορειοκορεατικό καθεστώς, δίχως καν να τους περάσει από το μυαλό γιατί ένα τόσο εξωφρενικό «γεγονός» δεν δημοσιεύθηκε πουθενά αλλού.
Τουίτ από κάποια σκοτεινή αραβόφωνη πηγή ανέφερε ότι στη Λαϊκή Δημοκρατία της Βόρειας Κορέας αποφασίστηκε να θανατώνονται προληπτικά όσοι προσβλήθηκαν από τον 2019-nCoV προκειμένου να αποφευχθεί η εξάπλωση του ιού στη χώρα. Η «είδηση» υιοθετήθηκε στο ελληνικό Facebook, διότι κάποιοι μάλλον ήθελαν να διατρανώσουν πόσο απάνθρωπο είναι το βορειοκορεατικό καθεστώς, δίχως καν να τους περάσει από το μυαλό γιατί ένα τόσο εξωφρενικό «γεγονός» δεν δημοσιεύθηκε πουθενά αλλού.
Η επιρροή αυτής της παραπληροφόρησης είναι συνήθως περιορισμένη, ο δε κύκλος ζωής των ψεύτικων νέων μικρός. Απεναντίας, οι θεωρίες συνωμοσίας είναι πιο μακρόβιες, και οι πολιτικές επιπτώσεις τους ευδιάκριτες.
Με ρυθμούς αύξησης των κρουσμάτων και θανάτων να δείχνουν προς το παρόν εκθετικοί, η επιδημία του κοροναϊού αναμφισβήτητα είναι σημαντικό γεγονός, αναστατώνει και φοβίζει, και ως εκ τούτου απαιτεί εξηγήσεις. Δεν έγινε τίποτα το διαφορετικό στην προκειμένη περίπτωση από ό,τι σε αντίστοιχες περιπτώσεις, π.χ. στην επιδημία του ιού SARS (Severe Acute Respiratory Syndrome,Σοβαρό Οξύ Αναπνευστικό Σύνδρομο), το 2002-2003. Για μια ακόμη φορά, οι θεωρίες συνωμοσίας εστιάζονται σε μυστικές μηχανορραφίες ισχυρών ατόμων και μηχανισμών που φροντίζουν να βρίσκονται πάντοτε στο παρασκήνιο. Υπάρχουν διάφορες παραλλαγές, αλλά το κοινό τους μοτίβο είναι ότι ο κοροναϊός δημιουργήθηκε σε εργαστήριο στο πλαίσιο ανάπτυξης βιολογικών όπλων.
Όντως, σε όλες τις θεωρίες συνωμοσίας, η αιτία σημαντικών αποτελεσμάτων δεν μπορεί παρά να είναι ανθρωπογενής. Πρόκειται ασφαλώς για μια φυσική, ανθρώπινη ροπή να θεωρείται ότι ένα αποτέλεσμα οφείλεται σε εμπρόθετη δράση κάποιου ατόμου. Τούτη η άποψη δεν είναι εσφαλμένη, είναι περιορισμένης ισχύος: είναι μια χρήσιμη ευρετική, που σε πολλές περιπτώσεις δουλεύει, αλλά όχι σε όλες, π.χ. όταν το αποτέλεσμα οφείλεται σε αλληλεπιδράσεις μεγάλου αριθμού δρώντων (ποιος έφτιαξε τη γλώσσα;) ή στη τύχη. Στην περίπτωση του κοροναϊού, οι συνωμοσιολόγοι απορρίπτουν εξαρχής την πιθανότητα μετάλλαξης του ιού, δηλαδή μια φυσική διεργασία. Επιπλέον, η ανθρωπογενής αιτία έχει και ένα άλλο πλεονέκτημα για τους συνωμοσιολογούντες: τους παρέχει την ευκαιρία μετωπικής επίθεσης στους αντιπάλους τους.
Ακροδεξιοί, άτομα, ομάδες και ιστοσελίδες, ρατσιστές, και τραμπικοί στις ΗΠΑ έχουν το μονοπώλιο εκπόρευσης των θεωριών συνωμοσίας. Μεταξύ αυτών, υπάρχουν και οι λεγόμενοι επιχειρηματίες συνωμοσιών (conspiracy entrepreneurs), άτομα που επωφελούνται άμεσα ή έμμεσα από τη διάδοση τέτοιων απόψεων. Διόλου περίεργο, όλοι αυτοί κατηγορούν γενικά τις «ελίτ» ή/και διάσημους εκπροσώπους τους, επειδή οι ελίτ επιδιώκουν να μειωθεί ο παγκόσμιος πληθυσμός, να κερδίσουν υπέρογκα ποσά από το εμβόλιο του κοροναϊού, και να ενισχύσουν την πολιτική τους επιρροή, λόγου χάριν, υπονομεύοντας τον «ακαταμάχητο» Ντ. Τραμπ.
Η ακροδεξιά Washington Times δημοσίευσε άρθρο το οποίο ισχυριζόταν ότι ο κοροναϊός συνδέεται με το Ινστιτούτο Ιολογίας της Γουχάν, ένα κρατικό ερευνητικό κέντρο που ασχολείται με στρατιωτικές εφαρμογές.
Το δημοσίευμα βασίστηκε αποκλειστικά στη δήλωση του πρώην πράκτορα του Ισραήλ, μικροβιολόγου και ειδικού στον βιολογικό πόλεμο, Ντάνι Σοχάμ: «Ορισμένα εργαστήρια του Ινστιτούτου πιθανόν καταπιάστηκαν, στο πλαίσιο έρευνας και ανάπτυξης, με κινεζικά [βιολογικά όπλα], τουλάχιστον παράπλευρα, αλλά όχι ακόμη ως κύρια εγκατάσταση της κινεζικής στοίχισης με τον βιολογικό πόλεμο.» Σημειωτέον, ο Σοχάμ το 2017 προκάλεσε θόρυβο όταν, πάλι δίχως στοιχεία, δήλωσε στο Ράδιο Σπούτνικ ότι το Ισλαμικό Κράτος προμήθευσε ανενεργούς πυρήνες του σε δυτικές χώρες με χημικά όπλα.
Σύμφωνα με το δημοσιογράφο Τζάστιν Λινγκ, τα πράγματα πήραν τον δρόμο τους γρήγορα. Η αθεμελίωτη, αλλά προσεκτική, αυτή δήλωση ενός ατόμου, σε ραδιόφωνο του Τέξας μετατράπηκε στη βεβαιότητα ότι «κάποιοι ειδικοί της κατασκοπίας πιστεύουν ότι το κινεζικό τμήμα στρατιωτικού βιολογικού πολέμου μπορεί να ευθύνεται», και κατόπιν Καναδός δημοσιογράφος εγκαλούσε τα μαζικά μέσα ενημέρωσης, διότι παρέβλεπαν τη σχέση του θανατηφόρου ιού με το κινεζικό πρόγραμμα βιολογικού πολέμου.
Πώς διαδόθηκε ο ιός; Ένα σενάριο είναι ότι υπήρξε ατύχημα, τύπου Τσερνομπίλ, ή άλλη αδιευκρίνιστης αιτίας διαρροή του 2019-nCoV από βιολογικό εργαστήριο της Γουχάν. Απεναντίας, άρθρο που μεταφράστηκε στα ελληνικά υποστηρίζει ότι ο ιός βρέθηκε από τις ΗΠΑ στην Αυστραλία, όπου παρασκευάζεται το εμβόλιο· (διοχετεύθηκε στην Κίνα;) στο πλαίσιο μιας «στρατηγικής ενός ασύμμετρου οικονομικού, εμπορικού και χρηματιστικού πολέμου που χρησιμοποιεί τόσο τα ΜΜΕ όσο και βιολογικούς φορείς ‘διαταραχής’», κάπου μπλέκει τη Βόρεια Κορέα, όλα αυτά δίχως να προσκομίζει το παραμικρό τεκμήριο.
Πιο φιλόδοξη είναι η θεωρία ότι υπήρξε κλοπή του ιού από το National Microbiology Laboratory (NML) της πόλης Γουίνιπεγκ του Καναδά, το μοναδικό εξουσιοδοτημένο εργαστήριο στον Καναδά έρευνας των άκρως θανατηφόρων νοσημάτων (έμπολα, SARS, κοροναϊό, κ.λπ.). Το περασμένο καλοκαίρι η διάσημη Κινέζα ερευνήτρια Xiangguo Qiu απομακρύνθηκε από το NML, μαζί με τον βιολόγο σύζυγό της, διότι μετέφερε στέλεχος του ιού MERS στην Κίνα, αλλά όχι τον κοροναϊό της τρέχουσας επιδημίας. Ως αιτία της αποπομπής τους αναφέρθηκε η παραβίαση κανόνων του πρωτοκόλλου, δίχως οι δύο ερευνητές να κατηγορηθούν ότι παραβίασαν την εθνική ασφάλεια.
Αυτά τα γεγονότα, βεβαίως, δεν εμπόδισαν την ιστοσελίδα ZeroHedge να ξεσηκώσει τους ακολούθους της (670.000 στο Twitter) ότι δήθεν υπήρξε κλοπή και μεταφορά του ιού στην Κίνα. Η ανάρτησή της στο Facebook είχε περισσότερες από 6.000 κοινοποιήσεις, και εκατοντάδες στο Twitter.
Το δεύτερο συνωμοσιολογικό σενάριο ξεκίνησε από κάποιον επιχειρηματία συνωμοσιών ονόματι Τζόρνταν Σάδερ, θερμό υποστηρικτή της QAnon ― μια θεωρία μεγαλο-συνωμοσίας που υποστηρίζει ότι υπάρχει ένα δίκτυο σατανιστών παιδόφιλων (μεταξύ των οποίων και ο Μπιλ Γκέιτς) εναντίον των οποίων αγωνίζεται ο Ντ. Τραμπ με την υποστήριξη των στρατιωτικών.
Ο Σάδερ προειδοποίησε τις δεκάδες χιλιάδες ακολούθους του στις ιντερνετικές πλατφόρμες ότι η κυκλοφορία του κοροναϊού ήταν «προσχεδιασμένη». Όλη η επιχειρηματολογία στηρίζεται σε μια ευρεσιτεχνία τού 2015 του Ινστιτούτου Πιρμπράιτ στο Σάρρεϋ της Αγγλίας σχετική με μια εξασθενημένη μορφή κοροναϊού, η οποία θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως εμβόλιο αναπνευστικών ασθενειών σε πουλερικά.
Γνωρίζουμε ότι το καλύτερο κριτήριο για το κατά πόσον άτομα θα αποδεχθούν μια θεωρία συνωμοσίας είναι το αν δέχονται άλλες θεωρίες συνωμοσίας. Φανατικοί οπαδοί της QAnon, οι ακόλουθοι του Σάδερ γρήγορα φρόντισαν να εμπλουτίσουν το βασικό σενάριο με ποικίλες «αιτίες»: ο ιός θα αποφέρει τεράστια κέρδη στις φαρμακευτικές εταιρείες, απελευθερώθηκε για να μετριαστεί η οργή των Αμερικανών εξαιτίας της παραπομπής του Ντ. Τραμπ, και άλλες.
Οι φανατικοί οπαδοί της QAnon και άλλοι δεν πτοήθηκαν ούτε από την διάψευση του Ινστιτούτου Πιρμπράιτ ότι υπάρχει σχέση μεταξύ της ευρεσιτεχνίας του Ινστιτούτου και του 2019-nCoV· ούτε από διαβεβαιώσεις επιστημόνων ότι οριστικά ο 2019-nCoV είναι πρωτοεμφανιζόμενος ιός. Απεναντίας, ενέπλεξαν το Ίδρυμα Μπιλ & Μελίντα Γκέιτς στις συνωμοσίες τους, επειδή χρηματοδότησε μια προσομοίωση που πραγματοποιήθηκε τον περασμένο Οκτώβριο στο πανεπιστήμιο Τζονς Χόπκινς. Η προσομοίωση, που δήθεν αφορούσε τη σημερινή επιδημία, προέβλεπε 65 εκατομμύρια νεκρούς. Το πανεπιστήμιο εξέδωσε ανακοίνωση στην οποία εξηγεί ότι ο ιός που χρησιμοποιήθηκε ήταν πλασματικός, και τα χαρακτηριστικά του ήταν διαφορετικά από τον 2019-nCoV.
Δεν γνωρίζω αν και πόσο έχουν διαδοθεί αυτές οι θεωρίες συνωμοσίας στη χώρα μας. Δεν θα εκπλαγώ, όμως, αν αρχίσουν να ακούγονται σύντομα αυτές ή παρόμοιες. Δεν μπορούμε ούτε να τις πάρουμε στα ελαφρά, διότι υπονομεύουν ευθέως την εμπιστοσύνη στους θεσμούς· ούτε μπορούμε να ανεχτούμε κάποιους να σπεκουλάρουν πάνω σε μια επιδημία που προκαλεί φόβο και δυστυχία.
σχόλια