Υπάρχουν τέσσερις σημαντικές πτυχές πρόληψης μιας πανδημίας όπως ο κορωνοϊός, σύμφωνα με τον Lee Hannah, επιστήμονα του Conservation International.
Τρεις από αυτές, έχουν άμεση σύνδεση με το πλαίσιο της τρέχουσας κατάστασης έκτακτης ανάγκης: απόθεμα σε μάσκες και αναπνευστήρες, έτοιμη υποδομή δοκιμών και να απαγορευτεί το παγκόσμιο εμπόριο άγριων ζώων, συμπεριλαμβανομένων των ανοιχτών αγορών, εκεί όπου ο COVID-19 ίσως βρήκε τον τρόπο να μολύνει τους ανθρώπους. Η τέταρτη σύστασή του είναι «Φροντίστε τη φύση».
Η επίθεση στα οικοσυστήματα που επέτρεψαν στο COVID-19 να μεταπηδήσει από ζώα σε ανθρώπους, ξεπέρασε τους εμπόρους που κυνηγούσαν και πωλούσαν σπάνια άγρια ζώα. Η βιοποικιλότητα - δηλαδή η υγεία ολόκληρου του οικοσυστήματος - μπορεί να περιορίσει τους παθογόνους παράγοντες προτού εγκαταλείψουν την άγρια φύση. «Πρέπει τώρα να πούμε στους ανθρώπους ότι υπάρχει μια σειρά από βήματα που πρέπει να κάνουμε μόλις βγούμε από αυτό το χάος για να βεβαιωθούμε ότι δεν θα συμβεί ποτέ ξανά», λέει ο επιστήμονας στο Bloomberg.
Ο ρόλος της βιοποικιλότητας στην πρόληψη των ασθενειών άργησε να λάβει τη δέουσα προσοχή. Σε μια επισκόπηση της βιοποικιλότητας και της ανθρώπινης υγείας από τον ΟΗΕ το 2015, οι επιστήμονες έγραψαν ότι «μια οικολογική προσέγγιση των ασθενειών και όχι μια απλοϊκή προσέγγιση μιας νόσου, θα παρέχει μια πλουσιότερη κατανόηση των ασθενειών. Πρόσφατες έρευνες υποστηρίζουν την ιδέα ότι η προστασία της βιοποικιλότητας σε ένα μέρος του κόσμου, μπορεί να αποτρέψει την εμφάνιση νέων ασθενειών σε ένα άλλο.
Είναι ένα παιχνίδι μαθηματικών, εν μέρει. Δεν είναι όλα τα είδη μιας κοινότητας εξίσου ευαίσθητα σε μια ασθένεια, ούτε είναι όλοι εξίσου αποτελεσματικοί πομποί μετάδοσης. Σε ποικίλα οικοσυστήματα, καλά διαχωρισμένα από τις ανθρώπινες κατοικίες, οι ιοί εξαπλώνονται χωρίς ποτέ να έχουν την ευκαιρία να κορυφωθούν.
Αλλά, καθώς οι άνθρωποι μετακινούνται περισσότερο, αυτές οι δικλείδες προστασίας αρχίζουν να παραβιάζονται. Τα διαταραγμένα οικοσυστήματα τείνουν να χάνουν πρώτα τα μεγάλα αρπακτικά τους και αυτό που μένει πίσω είναι μικρότερα ζώα που ζουν γρήγορα, αναπαράγονται σε μεγάλο αριθμό και έχουν ανοσοποιητικό σύστημα πιο ικανό, το οποίο όμως μεταφέρει ασθένειες χωρίς τα ζώα να υποκύπτουν. Όταν απομένουν μόνο λίγα είδη, αυτά μεταφέρουν την ασθένεια και την ίδια ώρα ευδοκιμούν κοντά στους ανθρώπους. Τίποτα δεν μπορεί να σταθεί εμπόδιο μεταξύ ενός θανάσιμου παθογόνου και ολόκληρης της ανθρωπότητας.
Ο κίνδυνος εξάπλωσης ιού από την άγρια φύση στους ανθρώπους, αυξάνεται καθώς οι επαφές αυξάνονται μεταξύ τους, σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύθηκε την Τρίτη από ομάδα ερευνητών του Ινστιτούτου Υγείας του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας Davis. Σχεδόν οι μισές από τις νέες ασθένειες που προχώρησαν από τα ζώα στους ανθρώπους (που ονομάζονται ζωονοσογόνοι παθογόνοι οργανισμοί) μετά το 1940, μπορούν να εντοπιστούν σε συνθήκες όπου υπήρξαν αλλαγές στη χρήση γης, τη γεωργία ή το κυνήγι άγριων ζώων. SARS, Ebola, West Nile, Lyme, MERS και άλλοι ιοί ταιριάζουν στο προφίλ. Μπορεί να υπάρχουν έως και 10.000 ιοί θηλαστικών, δυνητικά επικίνδυνοι για τους ανθρώπους.
«Εμπλεκόμαστε με φυσικά συστήματα με ορισμένους τρόπους που μπορούν να κάνουν τους ιούς πολύ πιο επικίνδυνους από ό, τι θα ήταν διαφορετικά», λέει ο Richard Ostfeld, από το Ινστιτούτο Μελετών Οικοσυστημάτων Cary. «Και η απώλεια βιοποικιλότητας όπως και η κλιματική αλλαγή είναι κάποιοι από αυτούς».
Παρά τη χρόνια δημιουργική και δαπανηρή εργασία των κυβερνήσεων και των μη κερδοσκοπικών οργανισμών, οι δράσεις των εταιρειών για τον μετριασμό της απώλειας οικοτόπων δεν αποδίδουν. Πολλές μεγάλες εταιρείες έχουν δεσμευτεί να σταματήσουν την αποψίλωση των δασών, τη μεγαλύτερη κινητήρια δύναμη της απώλειας βιοποικιλότητας, μέσω πρωτοβουλιών. «Όλες οι προσπάθειες έχουν χάσει το στόχο», σύμφωνα με νέα έκθεση του δικτύου δράσης Rainforest.
Δημοσίευμα του BBC αναφέρει πως έχουν προκύψει νέα στοιχεία σχετικά με τη σχέση μεταξύ της ανθρώπινης εκμετάλλευσης της φύσης και των πανδημιών. Και σε αυτή την περίπτωση, τονίζεται πως η στενή επαφή με άγρια ζώα μέσω της θήρας, του εμπορίου ή της απώλειας οικοτόπων θέτει τον κόσμο σε αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης νέων ασθενειών, λένε οι επιστήμονες.
Ο κορωναϊός πιστεύεται ότι προέρχεται από νυχτερίδες, και πιθανώς παγκολίνους που παίζουν ρόλο στη μετάδοση στον άνθρωπο. Υπάρχουν έντονες ενδείξεις για πηγή προέλευσης από την άγρια πανίδα και μια σύνδεση με το εμπόριο. Στην τελευταία μελέτη, οι ερευνητές ανέσυραν και εξέτασαν επιστημονικές εργασίες για αναφορές ασθενειών που έχουν περάσει από ζώα σε ανθρώπους και στη συνέχεια συνένωσαν τα δεδομένα αυτά με πληροφορίες σχετικά με τον κίνδυνο εξαφάνισης που συνέταξε η Διεθνής Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης (IUCN).
Τα άγρια ζώα που κινδυνεύουν να εξαφανιστούν λόγω ανθρώπινης εκμετάλλευσης, βρέθηκαν να μεταφέρουν πάνω από δύο φορές περισσότερους ιούς που μπορούν να προκαλέσουν ανθρώπινη ασθένεια. Το ίδιο ισχύει και για τα απειλούμενα είδη που απειλούνται λόγω έλλειψης οικοτόπων.
«Καθώς μειώνεται ο φυσικός οικότοπος, η άγρια ζωή έρχεται σε στενότερη επαφή με τους ανθρώπους», δήλωσε η Δρ Christine Johnson του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας. «Πληθυσμοί στην άγρια φύση μετατοπίζονται επίσης καθώς είναι σε εξέλιξη η αλλαγή του φυσικού τοπίου, γεγονός που έχει επιταχύνει την εμφάνιση ασθενειών από την άγρια πανίδα, διότι είμαστε όλοι συνδεδεμένοι παγκοσμίως μέσω του ταξιδιού και του εμπορίου».
Οι επιστήμονες έχουν επιστήσει την προσοχή εδώ και καιρό σε ανθρώπινες ασθένειες που έχουν προέλθει από ζώα. Μετά τον κορωναϊό, υπάρχει όλο και μεγαλύτερη αντίληψη ότι η ανθρώπινη υγεία συνδέεται τόσο με την υγεία των ζώων όσο και με την υγεία του πλανήτη στο σύνολό του.
Ένα ευρύ φάσμα οργανισμών ζητεί την επιβολή περιορισμών στο εμπόριο άγριων ζώων για τη μείωση των κινδύνων για την ανθρώπινη υγεία. Τα άγρια ζώα που πωλούνται σε πολυσύχναστες αγορές όπου τα ζώα και οι άνθρωποι μπλέκονται, δίνουν μια ευκαιρία σε ασθένειες να μεταπηδούν μεταξύ ειδών που φυσιολογικά δεν έρχονταν ποτέ σε επαφή στο φυσικό κόσμο.
Οι επιστήμονες τονίζουν πως η εμφάνιση ασθενειών, μας επηρεάζει όλους και πρέπει όλοι να κατανοήσουμε τον αντίκτυπο που έχουμε όταν αλληλεπιδράμε με την άγρια φύση, να συνειδητοποιήσουμε ότι η εμφάνιση ασθενειών είναι ένα περιβαλλοντικό ζήτημα και να βρούμε πιο βιώσιμους τρόπους συνύπαρξης.
