Liberation: «Μπορεί το χρέος να ρίξει μια Δημοκρατία;»

 Απόδοση για το LIFO.gr Νίκος Μιχαλόπουλος

Από τον Hassan FABIEN

Ecole Normale Superieure και Πανεπιστήμιο του Princeton.

Στις 7 Ιουνίου του 2012, τα διεθνή μέσα ενημέρωσης συνειδητοποιούν  την πολιτική βία που υπάρχει στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια μιας επίθεσης, ζωντανά από την τηλεόραση, από ένα μέλος του νεο-ναζιστικού κόμματος «Χρυσή Αυγή». Η Ρένα Δούρου, βουλευτής του αριστερού κόμματος ΣΥΡΙΖΑ, δέχεται ένα ποτήρι νερό στο πρόσωπο.

Από τότε, η Ρένα Δούρου αφιερώνει όλη της την ενέργεια ώστε να αποφευχθεί  η λιτότητα που καταστρέφει τα εύθραυστα θεμέλια της Δημοκρατίας στην Ελλάδα, χώρα η οποία κυβερνήθηκε  από τη Δικτατορία των Συνταγματαρχών εως το 1974. Τον Απρίλιο, η κα Δούρου έδωσε μια σειρά διαλέξεων σε αμερικανικά πανεπιστήμια για να εξηγήσει την κατάσταση στην χώρα της. Δεν σταμάτησε να   χρησιμοποιεί τις λέξεις «αποικία», «αποικιοκρατία» ή «ιμπεριαλισμό» για να περιγράψει τη σημερινή στάση της τρόικας (ΔΝΤ, ΕΕ, ΕΚΤ)  και διαμαρτυρήθηκε ενάντια σε αυτά που αντιλαμβάνεται ως ανυπόφορες παραβιάσεις στην κυριαρχία του ελληνικού λαού και του Κοινοβουλίου της.

Η αντίδραση των φοιτητών και των καθηγητών στην Αμερική ήταν επιφυλακτική, ευγενική αλλά σταθερή: Υπενθυμίζουν σημείο προς σημείο τα στοιχεία που διακρίνουν τη στάση της ΕΕ για την οικονομική νεοαποικιοκρατία. Οι περισσότεροι εκλαμβάνουν αυτό το λεξιλόγιο μέσα στα πλαίσια της - βάσιμης -  αγανάκτησης της κας Δούρου, μια και το ποσοστό ανεργίας έχει φθάσει στο 27,2% στην Ελλάδα το πρώτο τρίμηνο του 2013. Αλλά πέρα από τη μορφή αυτή, το σημαντικό ερώτημα παραμένει: το χρέος μπορεί ρίξει μια Δημοκρατία;

Η Οικονομική ιστορία είναι γεμάτη από πολέμους και εισβολές που προκαλούνται για να καλύψουν ένα ανεξόφλητο χρέος από άλλο κράτος. Αλλά αυτά τα επεισόδια δεν φωτίζουν πολύ τη σημερινή κατάσταση. Αντιθέτως, το 1933, μία μικρή Δημοκρατία, η οποία βρισκόταν μέσα σε ένα ευρύτερο υπερεθνικό σύνολο, αποκηρύσσει την κυριαρχία της σε μια προσπάθεια να λύσει το πρόβλημα του χρέους της. Μια προσωρινή Δικτατορία λοιπόν διαδέχεται ένα κοινοβουλευτικό καθεστώς.

Αυτή είναι η ιστορία του νησιού της Νέας Γης, που είναι σήμερα προσαρτημένη στην επαρχία της Νέας Γης - και - Λαμπραντόρ, στον Καναδά. Το 1832, η Νέα Γή, βρετανική αποικία, αποκτά Κοινοβούλιο. Το 1855, το νησί γίνεται η πρώτη αυτοδιοικούμενη κυριαρχία της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, πολύ πριν από τον Καναδά, την Αυστραλία ή την Νότια Αφρική.

Το 1933, η Νέα Γη χτυπήθηκε από μια σοβαρή οικονομική κρίση. Ανίκανη να αντιμετωπίσει το χρέος της, κινδυνεύει να χρεοκοπήσει. Για να αποφευχθεί αυτό το σενάριο, επιλέχθηκε μια ακραία λύση: Η Νέα Γή παραιτείται της ανεξαρτησίας και της Δημοκρατίας. Μια ειδική Βασιλική Βρετανική Επιτροπή εφαρμόζει μια προσωρινή δικτατορία. Μέλος αυτής της Επιτροπής, ένας ανώτερος Βρετανός αξιωματούχος, ο Thomas Lodge, δημοσιεύει το 1939 την ιστορία αυτής της μοναδικής εμπειρίας στο βιβλίο του «Δικτατορία στη Νέα Γη».

Ο Lodge εξηγεί ότι το Βρετανικό Στέμμα θεωρούσε την χρεοκοπία εντός της Αυτοκρατορίας, τελείως αδιανόητη, καθώς πολλές χώρες του κόσμου θα χρησιμοποιούσαν αυτήν τη λύση για να βγούνε  από τις δυσκολίες που προέκυψαν από την κρίση του 1929. Ομοίως, οι ηγέτες της ζώνης του ευρώ έχουν από καιρό υποστηρίξει ότι μια χρεοκοπία είναι απλά αδιανόητη.

Μια άλλη ανάλογη περίπτωση με την ελληνική: η ηθικολογία της κρίσης χρέους. Κατά τον Lodge, η ανάγνωση μια έκθεσης σχετικά με την Νέα Γή δίνει την εντύπωση ότι «υπάρχει, στις τοπικές πολιτικές συνθήκες, κάτι αρκετά μοναδικό, το οποίο είναι συγκρίσιμο μόνο με την ηθική κατάσταση των Σοδόμων και Γομόρρων στους βιβλικούς χρόνους. Χωρίς αμφιβολία, κάθε μία από τις δηλώσεις που περιέχονται εκεί είναι κυριολεκτικά αλήθεια, αλλά η γενική εντύπωση που δίνει σαν αποτέλεσμα είναι παραπλανητική». Στην πραγματικότητα, η κύρια αιτία της κρίσης είναι μια απότομη πτώση των τιμών των ψαριών, βασική πηγή εισοδημάτων του νησιού. Αυτή όμως η ηθική καρικατούρα, η οποία βάρυνε τον πληθυσμό της Νέας Γής στο σημείο να τεθούν υπό την καλή θέληση του αγγλικού στέμματος, θυμίζει τα ρεπορτάζ της λεγόμενης τεμπελιάς, που είναι συνυφασμένη με την μεσογειακή κουλτούρα.

Όπως η Ελλάδα, η Νέα Γή διαθέτει ένα ακόμη ανεκτίμητο πλεονέκτημα: "Η ομορφιά του τοπίου συνδυαζόμενη το καλοκαίρι με την γοητεία του κλίματος». Αλλά ο Lodge γνωρίζει καλά ότι η Νεα Γη  δεν μπορεί να βασισθεί στον τουρισμό για την τόνωση της οικονομίας «Επί του παρόντος, υπάρχει πάρα πολλή φτώχεια στη Νέα Γη για να κάνουν το μέρος ελκυστικό στα μάτια του απλού τουρίστα». Στην Ελλάδα, είναι τα οικονομικά προβλήματα της υπόλοιπης Ευρώπης που αναστέλλουν τον τομέα του τουρισμού, έναν τομέα που εξακολουθεί να αντιπροσωπεύει το 16,5% του ΑΕΠ το 2012, σύμφωνα με το ΣΕΤΕ ( Σύνδεσμος
Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων).

Παρά την αδιαμφισβήτητη καλή θέληση και μία σχετική οικονομική ανταγωνιστικότητα, η Βασιλική Επιτροπή θα αποτύχει σε όλα τα επίπεδα, αφού έχει ήδη επιβάλλει στο νησί πέντε χρόνια επώδυνων μεταρρυθμίσεων. Γράφει ο ίδιος ο Lodge:

"Μετά από πέντε χρόνια υπό την εποπτεία της Επιτροπής, η Νέα Γή είναι οικονομικά φτωχότερη από αυτό που ήτανε πριν [...] Πολιτικά, η Νέα Γή είναι πιο φτωχή από αυτό που ήταν πριν από πέντε χρόνια λόγω μίας καθολικής έλλειψης συμπάθειας μεταξύ της κυβέρνησης και του λαού. Η τελευταία φράση του βιβλίου του, ακούγεται σαν μία προειδοποίηση προς την Ευρωπαϊκή τεχνοκρατία: «Το να εγκαταλείψεις την αρχή της Δημοκρατίας, χωρίς να είσαι σε θέση να ανακτήσεις την οικονομική κατάσταση είναι ένα ασυγχώρητο αμάρτημα».

Τέλος, η λύση στο πρόβλημα του χρέους στη Νέα Γη θα έρθει το 1949,με την προσάρτησή της στον Καναδά, ο οποίος δεσμεύτηκε να αναλάβει  το 90% του χρέους του νησιού. Η Νέα Γή δεν θα μπορέσει ποτέ να ανακτήσει την κυριαρχία της.

 Όπως τονίζεται από τον οικονομολόγο David Hale, ο οποίος μας τράβηξε την προσοχή  σε σχέση με αυτή την ιστορία, με ένα άρθρο το 2003, λόγω του χρέους, το παλαιότερο Κοινοβούλιο στη Βρετανική αυτοκρατορία, μετά από αυτό του Λονδίνου, καταργήθηκε και μια δικτατορία, επιβλήθηκε σε 280.000 ανθρώπους που είχαν γνωρίσει-εβδομήντα- οκτώ συναπτά έτη Δημοκρατίας.

Η Ελλάδα,  ευτυχώς, δεν βρίσκεται σε αυτό το σημείο. Αλλά η ιστορία μας δείχνει ότι η μανία της ΕΕ να σώσει τη χώρα από εξωτερικές παρεμβάσεις, ακόμα και έχοντας τις καλύτερες των προθέσεων, μπορεί να οδηγήσει σε μία διαρκή αποδυνάμωση της Ελληνικής Δημοκρατίας.

(Ευχαριστώ την Μαρίνα Χ. για την πολύτιμη βοήθειά της)