Λιποθυμίες, ανακοπές, τάση για έμετο, εσπευσμένες αποχωρήσεις: αν η Ιεροτελεστία της Άνοιξης στάθηκε το οριακό σημείο της πρόκλησης που η τέχνη άσκησε σε ένα βολεμένο αστικό κοινό, το οποίο στράφηκε με επιθετικότατες διαθέσεις εναντίον του Ιγκόρ Στραβίνσκι και της μουσικής του ύβρεως για τα δεδομένα της εποχής, το σινεμά φτιάχτηκε για να διεγείρει όλες τις αισθήσεις και το κατάφερε μερικές εβδομάδες μετά την πρώτη ιστορικά κινηματογραφική προβολή, όταν οι αδελφοί Λιμιέρ έτρεψαν σε άτακτη φυγή το σαστισμένο πλήθος που μαζεύτηκε για να χαζέψει το φρέσκο μέσον και πίστεψε για τα καλά πως ένα τρένο έρχεται καταπάνω του απευθείας από το σταθμό της Σιοτά.
Από το σοκ των αδελφών Λιμιέρ τον Ιανουάριο του 1896 μέχρι σήμερα, το κοινό συνήθισε τον τρόμο της κινούμενης εικόνας, αν και ακόμη σπαρταρά, ζαλίζεται και κάποιες φορές σβήνει ανεπιστρεπτί, συνήθως στη θέα σκληρών εικόνων που αναπαριστούν την πραγματικότητα – η Ζουλιά Ντικουρνό το έχει καταφέρει δύο φορές, με το ντεμπούτο της στο Raw αλλά και με την πρόσφατη, βραβευμένη με Χρυσό Φοίνικα ταινία της Titane, αν και η ίδια απεχθάνεται την απλοποιημένη ετικέτα της προκλητικής δημιουργού.
Κάποιοι σκηνοθέτες βασίζονται σε σύνθετες δράσεις για να υποβάλουν τον θεατή σε ένα μικρό βασανιστήριο, όπως οι χαμηλές ηχητικές συχνότητες του Γκασπάρ Νοέ ή το με διάθεση για μετεωρισμό, τρισδιάστατο του Ρόμπερτ Ζεμέκις στο The Walk, αλλά, ειλικρινά μιλώντας, τίποτε δεν συγκρίνεται σε ωμό σοκ με μια αληθοφανή σκηνή ακρωτηριασμού (ποιος μπορεί να αντέξει ολόκληρο τον ακρωτηριασμό του Τζέιμς Φράνκο στις 127 Ώρες;).
Η δεκάδα των ταινιών που προκάλεσαν οικουμενική αποστροφή στην εποχή τους περιλαμβάνει και τα εύσημα σε έναν σκηνοθέτη που κατάφερε να δώσει ένα γερό μάθημα στον μέντορά του.
FREAKS (1932)
Χωρίς αίμα, βία ή έκδηλο τρόμο, το αριστούργημα του Τοντ Μπράουνινγκ από το 1932, με πρωταγωνιστές αυθεντικά ΑμεΑ (ανήκουστο για την εποχή, και χωρίς συνέχεια), προκάλεσε αισθητικές αντιρρήσεις σε θεατές που εγκατέλειψαν την αίθουσα, κρίνοντας πως το όλο θέαμα παραήταν γκροτέσκο για να προβάλλεται έναντι αντιτίμου αλλά και πραγματικό πρόβλημα, όταν μια κυρία απείλησε με μήνυση, υποστηρίζοντας πως απέβαλε από την τρομάρα της. Η ταινία υπέκυψε στη λογοκρισία και στο μαχαίρι, πετσοκόπηκε στα εξήντα λεπτά και απέτυχε παταγωδώς, για να λάβει τη σωστή της θέση δεκαετίες αργότερα.
QUATERMASS XPERIMENT (1955)
Τον Νοέμβριο του 1956, σε μια μικρή πόλη του Ιλινόι, το Oak Park, κατά τη διάρκεια της προβολής της ταινίας Quatermass Xperiment με τον εναλλακτικό αμερικανικό τίτλο The Creeping Unknown, κινηματογραφική μεταφορά της βρετανικής τηλεοπτικής σειράς που έγραψε ο Νάιτζελ Νιλ, ένας εννιάχρονος θεατής άφησε την τελευταία του πνοή από ανακοπή. Μάλιστα, το βιβλίο ρεκόρ Γκίνες σημειώνει πως ο συγκεκριμένος είναι ο μοναδικός καταγεγραμμένος στα χρονικά θεατής που τρόμαξε μέχρι θανάτου από ταινία. Το ερώτημα είναι πώς βρέθηκε ένας ανήλικος σε μια προβολή ταινίας φρίκης επιστημονικής φαντασίας της Hammer, που μάλιστα προβλήθηκε ως double bill, αμέσως μετά από ένα γοτθικό horror, το Black Sleep. (Απάντηση: καμία επιτήρηση το 1956, ειδικά στο Ιλινόι.)
PSYCHO (1960)
Στην καλύτερη σκηνή του Χίτσκοκ, στο φινάλε της επίσημης πρεμιέρας, ο πλήρως δικαιωμένος Άντονι Χόπκινς αγαλλιάζει όταν ακούει τα ουρλιαχτά αγωνίας, ενορχηστρώνοντας νοερά την έλευσή τους με ακρίβεια και σε τέλειο συντονισμό με τις χρονομετρημένες προθέσεις του όταν γύριζε το Ψυχώ. Τα περιστατικά αυτά δεν είναι τσεκαρισμένα, δεν είναι όμως και αναληθή. Το σίγουρο είναι ότι, όπως όσοι ανύποπτοι είδαν τα Σαγόνια του Καρχαρία το καλοκαίρι του 1975 έκαναν αρκετά χρόνια να κολυμπήσουν αμέριμνοι, έτσι και το ορμητικό horror του Χιτς ανέπτυξε σε μερίδα θεατών την άνευ προηγουμένου φοβία για το ντους! Το 2000, η ίδια η πρωταγωνίστρια, η Τζάνετ Λι, ομολόγησε πως έπασχε από αυτή την ακαταχώριστη στα ιατρικά πρακτικά δευτερεύουσα διαταραχή και προτιμούσε την ασφάλεια της μπανιέρας της.
Ο ΕΞΟΡΚΙΣΤΗΣ (1973)
Μια καλοκουρδισμένη μηχανή προώθησης στήθηκε αμέσως μετά τα πρώτα ρεπορτάζ για λιποθυμικές αντιδράσεις των θεατών του Εξορκιστή. Οι περισσότεροι αισθάνθηκαν ζαλάδα, αν και τίποτε σοβαρό δεν συνέβη, ενώ άλλοι μιμήθηκαν τη δαιμονισμένη Ρέγκαν και έβγαλαν τα σωθικά τους. Οι παραγωγοί εκμεταλλεύτηκαν το momentum και ανακοίνωσαν πως ασθενοφόρα και φορεία περίμεναν τους θεατές έξω από συγκεκριμένες αίθουσες, σε περίπτωση που οι λιγόψυχοι και φοβιτσιάρηδες χρειάζονταν ιατρική υποστήριξη. Τα νέα διαδόθηκαν και η εμβληματική ταινία φρίκης του Γουίλιαμ Φρίντκιν προσέλκυσε και τους πλέον απρόθυμους θεατές στα πονηρά κόλπα του Παζούζου, ισοφαρίζοντας σε εισπράξεις τον Νονό το 1973.
INDIANA JONES AND THE TEMPLE OF DOOM (1984)
Αν και η πιο συνηθισμένη ρετσινιά του Στίβεν Σπίλμπεργκ είναι πως ζαχαρώνει περισσότερο απ' ό,τι οφείλει –και ίσως του αξίζει– την πλοκή και τους χαρακτήρες, στη σκηνή όπου ο Ιντιάνα, η Willie και ο Short Round γίνονται μάρτυρες μιας ανθρωποθυσίας στα έγκατα της γης πολλοί γονείς σκέπασαν τα μάτια των παιδιών τους και εγκατέλειψαν με πανικό τις αίθουσες, διερωτώμενοι γιατί ένα ξερίζωμα καρδιάς και λιωμένα σώματα από την πυρά δεν ήταν ακατάλληλα για ανηλίκους. Ο Σπίλμπεργκ αναγνώρισε το επιχείρημα και έγινε από τους πρώτους που εισηγήθηκαν την τροποποίηση της γενικής καταλληλότητας στο PG13, που ισχύει μέχρι σήμερα.
RESERVOIR DOGS (1992)
Διασταυρωμένες πληροφορίες θέλουν τον μετρ του στυλιζαρισμένου τρόμου Ντάριο Αρτζέντο να αρνείται να έρθει στην Ελλάδα ως προσκεκλημένος του Φεστιβάλ αμέσως μετά τον σεισμό του 1999, επικαλούμενος τη χρόνια φοβία του για το φυσικό φαινόμενο. Υπάρχει και καλύτερο. Ένας άλλος δάσκαλος του gore, ο Γουές Κρέιβεν, περιγράφει ο ίδιος πως δεν άντεξε τη σκηνή του βασανιστηρίου στο Reservoir Dogs κατά τη διάρκεια της προβολής σε κάποιο άλλο φεστιβάλ και βγήκε έξω να πάρει αέρα. Ένας τύπος τον πλησίασε, προφανώς τον αναγνώρισε, τον ρώτησε αν όντως είναι ο Κρέιβεν για να βεβαιωθεί και απομακρύνθηκε ενθουσιασμένος. Ήταν ο Κουέντιν Ταραντίνο που αναφώνησε «μόλις τρόμαξα τον Γουές Κρέιβεν!». Έτσι του είπε, ο Κρέιβεν δεν τον γνώριζε φυσιογνωμικά, και κατέληξε επιμένοντας «εγώ, πάντως, δεν τα γουστάρω αυτά», εννοώντας τα μαρτύρια…
THE BLAIR WITCH PROJECT (1999)
Δεν είναι τόσο ο φόβος που οδήγησε αρκετούς θεατές σε άτακτη αποχώρηση στις πρώτες προβολές του Blair Witch Project όσο η αίσθηση ναυτίας που προκάλεσε η διαρκώς ταραγμένη κάμερα των Ντάνιελ Μίρικ και Εντουάρντο Σάντζες. Έτσι, εκτός από την πρωτοποριακή θεματική του found footage, το χρονικό της μυστηριώδους εξαφάνισης περίεργων μαθητών στα πυκνά δάση εισήγαγε την τεχνολογική ζαλάδα ή, μάλλον, την απώλεια του προσανατολισμού εξαιτίας της lo-fi τεχνολογίας στη video-εικόνα.
ΤA ΠΑΘH ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ (2004)
Διαψεύδοντας τα ακλόνητα αρχεία του Γκίνες, μια κυρία που παρακολούθησε τα Πάθη του Χριστού, και μάλιστα την πρώτη ημέρα προβολής του, δεν άντεξε στην περιγραφική βία του Μελ Γκίμπσον και με την ολοκλήρωση της βάναυσης σκηνής της σταύρωσης εγκατέλειψε τα εγκόσμια για να συναντήσει τον Κύριο. Ρεπόρτερ του έγκριτου τηλεοπτικού σταθμού KAKE-TV της Γουίτσιτα, όπου συνέβη το τραγικό περιστατικό, μετέδωσε πως το θύμα δεν είχε ιστορικό ασθενειών και πρότερων προβλημάτων υγείας. Ο σκηνοθέτης δεν απολογήθηκε ποτέ για το γεγονός.
AVATAR (2009)
Ο Τζέιμς Κάμερον βάλθηκε να αποδείξει πως το Avatar δεν είναι απλώς μια εφετζίδικη φαντασμαγορία αλλά μια πρωτότυπη πρόσκληση στον θεατή να βυθιστεί στις τρεις διαστάσεις ενός εξωτικού σύμπαντος. Το πέτυχε σε δραματικό βαθμό όταν ένας 42χρονος θεατής από την Ταϊβάν έχασε τις αισθήσεις του, παρακολουθώντας την ταινία, και μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο, όπου και κατέληξε έντεκα ημέρες αργότερα. Ο θεράπων ιατρός του δήλωσε πως είχε ιστορικό υψηλής πίεσης.
PROMETHEUS (2012)
Στο πρώτο Alien ο Ρίντλεϊ Σκοτ δεν είχε προειδοποιήσει τους ηθοποιούς που συμμετείχαν στην αξέχαστη σκηνή της βίαιης εξόδου του μικρού άλιεν από την κοιλιά του Τζον Χερτ, με αποτέλεσμα να αιφνιδιαστούν αυθεντικά μπροστά στην κάμερα και αποκορύφωμα τον Γιάφετ Κότο, ο οποίος επέστρεψε σοκαρισμένος στο σπίτι του, κλειδώθηκε στο δωμάτιό του και αρνήθηκε να μιλήσει σε οποιονδήποτε για αρκετό διάστημα. Κατά τη διάρκεια της επίσης σκληρής σκηνής του «αυτοτοκετού» της Νούμι Ραπάς στο prequel Prometheus, ένας έφηβος στην Αυστραλία έπαθε κρίση επιληψίας. Ο Σκοτ πιέστηκε να βγάλει τη σκηνή για να πάρει άδεια PG13, αλλά ορθώς αρνήθηκε.
