Μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έκθεση εγκαινιάζεται στις 9 Δεκεμβρίου στο Victoria & Albert Museum, στο Λονδίνο. Σε επτά αίθουσες θα παρουσιαστούν περισσότερα από 1.100 αντικείμενα αντιπροσωπευτικά της ευρωπαϊκής τέχνης και του design του 17ου και 18ου αιώνα, από τις συλλογές του μουσείου. Θα εκτεθούν εξαιρετικά δείγματα κλωστοϋφαντουργίας και μόδας, ζωγραφικής, γλυπτικής, κεραμικής και υαλουργίας, καθώς επίσης και έπιπλα, έργα μεταλλοτεχνίας, εκτυπώσεις και βιβλία. Πολλά από αυτά δημιουργήθηκαν από τους καλύτερους τεχνίτες της εποχής για τους πλέον απαιτητικούς ηγέτες και εραστές της τέχνης, όπως ο Λουδοβίκος ΙΔ’ (γνωστός και ως Βασιλιάς Ήλιος), η Μαρία Αντουανέτα, η Μεγάλη Αικατερίνη και ο Ναπολέων. Ο κύριος όγκος των εκθεμάτων ανήκει στη συλλογή που κληροδότησε το 1882 στο μουσείο ο επιχειρηματίας John Jones. Τα εκθέματα παρουσιάζονται ανάλογα με το ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο εντάσσονται.
Η Ευρώπη και ο Κόσμος, 1600-1720
Τον 17ο αιώνα, η τέχνη και ο σχεδιασμός στην Ευρώπη διαμορφώνονται από το εμπόριο, τον εποικισμό και τις θρησκευτικές συγκρούσεις. Ακολουθώντας την Ισπανία και την Πορτογαλία, η Γαλλία και η Ολλανδία ιδρύουν αποικίες στην Ασία και στην Αμερική. Οι εισαγωγές εμπορευμάτων αλλάζουν τις συνήθειες των Ευρωπαίων. Το δουλεμπόριο ανθεί. Ο αποικισμός και το εμπόριο επηρεάζει τις τέχνες, συνδυάζοντας ευρωπαϊκά και ασιατικά σχέδια με τεχνικές των ιθαγενών της Νότιας Αμερικής. Η Καθολική Εκκλησία επεκτείνεται εκτός Ευρώπης. Γύρω στο 1620 εμφανίζεται στη Ρώμη το μπαρόκ, που βασίστηκε στην κλασική παράδοση, σπάζοντας όμως τους κανόνες της και διακηρύσσοντας με εκφραστικό και δραματικό τρόπο το μεγαλείο των ισχυρών ηγεμόνων και της Καθολικής Εκκλησίας. Σε μια περίοδο θρησκευτικής αναταραχής, το θέμα του θανάτου κυριαρχεί, καθώς και οι αναφορές στον Τριακονταετή Πόλεμο. Η Ολλανδική Δημοκρατία είναι από τα λίγα μέρη όπου οι Εβραίοι μπορούν να ζήσουν χωρίς σοβαρούς περιορισμούς.
Η βιτρίνα
Από τα μέσα του 16ου αιώνα μέχρι τις αρχές του 18ου πολλοί αρχίζουν να συλλέγουν αντικείμενα που συνδυάζουν τα θαύματα της φύσης με τα αριστουργήματα που δημιουργεί ο άνθρωπος. Οι συλλογές, ανάλογα με τα ενδιαφέροντα και τον πλούτο των ιδιοκτητών, φτάνουν μέχρι και να συγκροτούν τεράστια ιδιωτικά μουσεία. Αυτοκράτορες, πρίγκιπες, επιστήμονες, ακόμα και μορφωμένες γυναίκες ήταν συλλέκτες, με τις συλλογές να αποτελούν πηγή γνώσης αλλά και σύμβολα εξουσίας για τους ιδιοκτήτες τους.
Η άνοδος της Γαλλίας, 1660-1720
Η Γαλλία κυριαρχεί στην Ευρώπη μέχρι τον 17ο αιώνα. Ο Λουδοβίκος ΙΔ’ προωθεί την κυριαρχία του μέσω των τεχνών, ενθαρρύνoντας τα γαλλικά εργαστήρια να κατασκευάζουν είδη πολυτελείας για το εσωτερικό αλλά και για εξαγωγές. Το Παρίσι γίνεται το κέντρο παραγωγής πολυτέλειας στην Ευρώπη και οι Βερσαλλίες ένα μέρος επίδειξης των λαμπρών δημιουργημάτων. Μέχρι τον θάνατο του Βασιλιά Ήλιου, το Παρίσι έχει γίνει το κέντρο της κομψής ζωής στη Γαλλία. Το κυνήγι είναι στο επίκεντρο της κοινωνικής ζωής και το αλκοόλ θεωρείται απαραίτητο για την καλή υγεία και την αρμονική κοινωνική ζωή. Οι πλούσιοι Ευρωπαίοι αφιερώνουν χρόνο στην εξωτερική τους εμφάνιση, εξίσου με τις γυναίκες. Η μουσική ανθεί και ανοίγει ο δρόμος για την ανάπτυξη της ορχήστρας.
Το σαλόνι
Τα σαλόνια των σπιτιών του 18ου αιώνα ήταν τα δωμάτια για κουβέντα, διασκέδαση και χαλάρωση. Εκεί –και όχι μόνο– συζητήθηκαν οι ιδέες του Διαφωτισμού. Οι στοχαστές του Διαφωτισμού υπερασπίστηκαν την ανάλυση και τη σαφήνεια και αμφισβήτησαν τις ιδέες που υποστηρίζονται μόνο από την παράδοση, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων της Καθολικής Εκκλησίας. Υποστήριξαν ότι η ανθρώπινη σκέψη πρέπει να στηρίζεται στη λογική και στην επιστημονική παρατήρηση.
Στο κέντρο της αίθουσας βρίσκεται η εγκατάσταση «The Globe», έργο των Κουβανών «Los Carpinteros» («Oι Ξυλουργοί»). Η εγκατάσταση αυτή «συνομιλεί» με τον Διαφωτισμό και η δομή της αναφέρεται σε διάφορες εικόνες από την Εποχή της Λογικής. Μπορεί να ιδωθεί ως ημισφαίριο, εσωτερικός χώρος μιας μεγάλης βιβλιοθήκης, σύμβολο του σύμπαντος, αρχιτεκτονικό μοντέλο, ακόμα και κλουβί. Όπως τα σαλόνια του 18ου αιώνα, παρέχει χώρο για συζήτηση και ειδικές εκδηλώσεις.
Πόλη και Εμπόριο, 1720-1780
Από το 1720 περίπου οι Ευρωπαίοι υιοθετούν έναν λιγότερο επίσημο τρόπο ζωής, που ξεκίνησε στη Γαλλία. Εκεί αναπτύσσεται, περίπου το 1730, το νέο καλλιτεχνικό ύφος, το Ροκοκό, που χαρακτηρίζεται από καμπύλες γραμμές και φωτεινά κι ελικοειδή σχήματα σε ασύμμετρους σχηματισμούς. Μοντέρνοι Ευρωπαίοι αντιγράφουν χαρακτηριστικά από την ασιατική τέχνη, δημιουργώντας το ύφος που έγινε γνωστό ως chinoiserie. Αντίστοιχα, εμπνευσμένες από την Τουρκία εικόνες είναι γνωστές ως turquerie. Oι βασιλικές και δουκικές αυλές της Ευρώπης προστατεύουν και χρηματοδοτούν την κατασκευή ειδών πολυτελείας, με έμφαση στην πορσελάνη. Τον 18ο αιώνα η μόδα εκφράζεται περισσότερο μέσα από το ύφασμα, το χρώμα και το μοτίβο και λιγότερο από το κόψιμο. Το πιο ακριβό υλικό είναι το μετάξι. Τα αξεσουάρ –όπως οι βεντάλιες, τα μπαστούνια και τα κουτιά για τον καπνό– υποδήλωναν όχι μόνο το γούστο αλλά και την κοινωνική τάξη και τον πλούτο του κατόχου τους.
Η Μεταμφίεση
Τον 18ο αιώνα, η Βενετία γιορτάζει τις απολαύσεις της, συμπεριλαμβανομένης της μεταμφίεσης κατά τη διάρκεια του Καρναβαλιού. Μαζί με πόλεις όπως η Φλωρεντία, η Ρώμη και η Νάπολη, είναι μαγνήτης για τουρίστες και καλλιτέχνες. Οι επισκέπτες γοητεύονται από την τοποθεσία, την όπερα, το θέατρο και τα τυχερά παιχνίδια που αποτελούν κομμάτι του εορτασμού της Αποκριάς. Κατά τη διάρκεια του Καρναβαλιού, πολλοί άνθρωποι φορούν μάσκες, συντελώντας στη δημιουργία ατμόσφαιρας μυστικότητας και εξαπάτησης. Η commedia dell’ arte, αυτοσχέδια μορφή θεάτρου, έγινε εξαιρετικά δημοφιλής τον 18ο αιώνα, κάνοντας πολλούς καλλιτέχνες και κατασκευαστές να δημιουργήσουν έργα τέχνης εμπνευσμένα από τους χαρακτήρες της.
Πολυτέλεια, ελευθερία & δύναμη, 1760-1815
Αυτή την περίοδο επικρατεί ο νεοκλασικισμός, εμπνευσμένος από τις πρόσφατες αρχαιολογικές ανακαλύψεις στην Ελλάδα, στην Ιταλία και στην Αίγυπτο. Υπάρχει μια ολοένα και αυξανόμενη έμφαση στην άνεση και στην προστασία της ιδιωτικής ζωής. Τα μοντέρνα σπίτια έχουν όλο και πιο πολλά αντικείμενα. Τα σύγχρονα αγαθά φτάνουν στις περισσότερες γωνιές της Ευρώπης από τα τέλη του 18ου αιώνα. Παράλληλα, χρησιμοποιούνται και αντικείμενα κατασκευασμένα με παραδοσιακό τρόπο, ειδικά σε απομακρυσμένες περιοχές. Προς το τέλος του 18ου αιώνα η Ευρώπη πλήττεται από Anglomania, μια αγάπη για καθετί αγγλικό. Η Γαλλική Επανάσταση καταργεί τη μοναρχία και δημιουργεί δύσκολες συνθήκες για καλλιτέχνες και τεχνίτες που είχαν επωφεληθεί από τις χορηγίες βασιλιάδων και ευγενών. Ο Ναπολέων, ακολουθώντας το παράδειγμα του Βασιλιά Ήλιου, αναβιώνει τη γαλλική παραγωγή αγαθών πολυτελείας, μετατρέποντάς την σε έκφραση της γαλλικής υπεροχής.
