Αλέσιο Φορτζόνε: Napoli mon amour

Ο Ναπολιτάνος συγγραφέας Αλέσιο Φορτζόνε, γεννημένος το 1986, κατόρθωσε μέσα από το πρώτο μυθιστόρημά του, το «Napoli mon amour», που παραπέμπει άμεσα και έμμεσα στο έργο της Μαργκερίτ Ντιράς «Ηiroshima, mon amour», κυρίως στην κινηματογραφική εκδοχή του από το Αλέν Ρενέ, να μετατρέψει  την καθημερινότητα ενός 30χρονου Ναπολιτάνου λούζερ σε μια υπέροχη ιστορία, που αλλού είναι πνιγηρή και σκοτεινή, αλλού τρυφερή και ερωτική, αλλά πάντα βαθιά συναισθηματική, συγκινητική και κυρίως αληθινή.

Κι εδώ το επίθετο «αληθινή» δεν έχει τόσο σχέση με την πλοκή, στην οποία ο καθένας μας θα μπορούσε να αναγνωρίσει όψεις της δικής του ζωής, όσο με τη λογοτεχνικότητα του κειμένου, την απλότητα και την ειλικρίνεια της γλώσσας.

Η καθημερινότητα του Αμορεζάνο, αυτή είναι ο ήρωας, δεν θα μπορούσε να τοποθετηθεί πουθενά αλλού παρά μόνο στη Νάπολη, μια πόλη την οποία ο συγγραφέας παρουσιάζει εξίσου πνιγηρή και υγρή και απ' όπου ο ήρωας δεν θα ήθελε, κατά βάθος, να απομακρυνθεί ποτέ.

Η Νάπολη είναι ο άλλος πρωταγωνιστής του μυθιστορήματος του Φορτζόνε. Ο Αμορεζάνο, ένας άεργος και απένταρος άντρας, ζει με τους γονείς του, έχοντας τα δικά του μικρά πάθη, κυρίως τις μπίρες, που ευρώ το ευρώ αδειάζουν τον μικρό τραπεζικό λογαριασμό του. Συναισθηματικό αποκούμπι του είναι ένας φίλος του, ο Ρούσο, επίσης άεργος, με χόμπι τον μοντελισμό, αλλά σε καλύτερη οικονομική κατάσταση από εκείνον.

Ο Αμορεζάνο είναι όμως και εκκολαπτόμενος συγγραφέας. Γράφει διηγήματα που φαίνεται πως έχουν κάποια ποιότητα, στο κέντρο τους έχουν την αλήθεια της ζωής του στη Νάπολη kαι ίσως κάποτε αποκτήσουν μια εκδοτική τύχη. 

Πώς είναι να είσαι τριάντα χρονών στη Νάπολη και να θες να δραπετεύσεις και να μην μπορείς. Ο Αμορεζάνο συμμεριζόταν απόλυτα τον ήρωα του Λα Κάπρια που έλεγε ότι «στη Νάπολη ζούσαμε έξω από την Ιστορία, στο έλεος της Φύσης, με την πόλη, τους ρυθμούς της και το κλίμα της να μας νανουρίζουν και να μας κοιμίζουν».

Η Νάπολη του Αλέσιο Φορτζόνε είναι, βέβαια, η πραγματική Νάπολη. Η γεύση της είναι η πίτσα, τα νιόκι με σάλτσα ντομάτας, η μοτσαρέλα in carrozza, αυτό το σάντουιτς με φέτες ψωμιού χωρίς κόρα και μοτσαρέλα που έχει τηγανιστεί, αφού πρώτα έχει βουτηχτεί σε χτυπημένο αυγό, τα μπισκότα ταράλι, τα κρουασάν με κρέμα.

Δίπλα σ’ αυτά είναι η αρμύρα της θάλασσας, το λιμάνι, το κοντινό νησί της Πρότσιντα, η πιάτσα Μπελίνι, νεανική και σφριγηλή, με τα ζωηρά μπαρ της, πάντα γεμάτα ακόμη και τις καθημερινές. Είναι η πλατεία ντι Τζεζού με το άγαλμα της Παναγίας, που τις νύχτες πάνω στο πέπλο της εμφανίζεται, σύμφωνα με τον θρύλο, το πρόσωπο του θανάτου. Είναι η ναπολιτάνικη οικογένεια και φυσικά το πανταχού παρόν ποδόσφαιρο, η ομάδα της Νάπολης και ο Λορέντζο Ινσίνιε, ο Ναπολιτάνος ποδοσφαιριστής που έπαιζε στη Νάπολη από το 2010 έως το 2022.

Το ποδόσφαιρο είναι μέσα στη ζωή του Αμορεζάνο. Και ο Ινσίνιε είναι ένας από τους ήρωές του. Τον θεωρούσε τελευταίο εκφραστή ενός ποδοσφαίρου που έτεινε να εξαφανιστεί. «Δεν ήταν ακόμη ένας ολοκληρωμένος παίκτης, αλλά αυτές ακριβώς οι ατέλειές του αντιπροσώπευαν το ναπολιτάνικο πνεύμα του και το γεγονός ότι οι Ναπολιτάνοι δεν καταλάβαιναν το ναπολιτάνικο πνεύμα του ήταν ένα ακόμη παράδειγμα του ίδιου του ναπολιτάνικου πνεύματος».

Η Νάπολη είναι όμως και η λογοτεχνική μεταγραφή της. Ο Αμορεζάνο θαυμάζει τον συγγραφέα Ραφαέλε Λα Κάπρια. Ο Λα Κάπρια είναι ο Λα Κάπρια (1922-2022). Δεν είναι ένα επινοημένο πρόσωπο αλλά ο μεγάλος Ιταλός συγγραφέας, γεννημένος στη Νάπολη, δημιουργός ενός από τα σημαντικότερα μυθιστορήματα της ιταλικής λογοτεχνίας του 20ού αιώνα, της «Θανάσιμης πληγής».

Η Νάπολη του Αμορεζάνο είναι η Νάπολη της «Θανάσιμης πληγής». Το μυθιστόρημα του Λα Κάπρια είναι σαν να μιλάει για τον Αμορεζάνο: πώς είναι να είσαι τριάντα χρονών στη Νάπολη και να θες να δραπετεύσεις και να μην μπορείς. Ο Αμορεζάνο συμμεριζόταν απόλυτα τον ήρωα του Λα Κάπρια που έλεγε ότι  «στη Νάπολη ζούσαμε έξω από την Ιστορία, στο έλεος της Φύσης, με την πόλη, τους ρυθμούς της και το κλίμα της να μας νανουρίζουν και να μας κοιμίζουν».

Ο Αμορεζάνο κάνει τα πάντα, ή πιστεύει ότι κάνει, για να ξεφύγει από την καθημερινότητα του λούζερ – και από τη Νάπολη. Στην αρχή του μυθιστορήματος τον βλέπουμε να δίνει μια συνέντευξη για να προσληφθεί από μια εταιρεία/απάτη που πλασάρει στους δρόμους αζαλέες και μπρελόκ χωρίς να τα πουλάει αλλά ζητώντας δωρεές.

Ταυτόχρονα ετοιμάζεται, χωρίς να το θέλει και χωρίς να έχει καμιά τύχη, να δώσει εξετάσεις σ’ έναν διαγωνισμό για δικαστικούς υπαλλήλους. Ταξιδεύει και μέχρι το Λονδίνο για να δώσει συνέντευξη σε εταιρεία που ψάχνει Ιταλό για να συνομιλεί με Ιταλούς πελάτες της. Αποτυγχάνει.

Η ζωή του φαίνεται όμως ότι μπορεί να αλλάξει όταν συναντά στον δρόμο τη Λόλα, που τελικά την έλεγαν Νίνα, μια 21χρονη φοιτήτρια Φιλοσοφίας. Την ερωτεύεται και περνούν παθιασμένες νύχτες έρωτα. Ταξιδεύουν μαζί και στη Ρώμη, όπου ο Αμορεζάνο βρίσκει την ευκαιρία να αφήσει τρία διηγήματά του στο σπίτι του λογοτεχνικού μέντορά του, του Λα Κάπρια.

Η Νίνα βρίσκεται τελικά σε άλλο μήκος κύματος. Είναι μόλις 21 ετών και θέλει να ζήσει αλλιώς τη ζωή της. Τελικά φεύγει για τη Βαρκελώνη με Εράσμους, ένας αποχωρισμός που ξαναρίχνει τον Αμορεζάνο στην πιο βαθιά μελαγχολία και στη θλίψη. Η Νίνα έχει ρουφήξει και την καρδιά του αλλά και τα λεφτά του.

Το «Napoli mon amour» είναι πριν απ’ όλα ένα μυθιστόρημα πλοκής. Από την πρώτη στιγμή συμπαθούμε, ως αναγνώστες, τον Αμορεζάνο και θέλουμε να δούμε πού θα καταλήξει στα τριάντα του χρόνια. Υπάρχει ένα σασπένς σ’ αυτή την πλοκή, που γίνεται θρίλερ στο τέλος. Είναι επίσης ένα μυθιστόρημα για τη Νάπολη, επομένως ένα μυθιστόρημα ατμόσφαιρας που εξελίσσεται μέσα στους δρόμους, τις πλατείες, τις στοές, τις γειτονιές αυτής της μυθικής πόλης. Είναι ακόμη ένα μυθιστόρημα λογοτεχνικών αναφορών, στον Παβέζε, στον Φιτζέραλντ, στο Ναμπόκοφ, στον Κερτ Βόνεγκατ αλλά και στον Νικ Κέιβ.

Είναι απολαυστικές οι σελίδες όπου ο επινοημένος Αμορεζάνο συναντά τον πραγματικό Λα Κάπρια και συζητούν για τον Προυστ, τον Τολστόι, τον Ντοστογιέφσκι και τον Κόνραντ. Συζητούν και για τη Νάπολη, «πηγή χαράς αλλά και πόνου».

Η μετάφραση της Δέσποινας Γιαννοπούλου είναι εξαιρετική και απολαυστική, ιδιαίτερα στους διαλόγους και στις σελίδες με τις σεξουαλικές περιγραφές. Πολύ χρήσιμες οι σημειώσεις της.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ