ΜΑΡΙΝΑ ΤΣΒΕΤΑΓΙΕΒΑ: ΜΙΑ ΖΩΗ ΜΕΣΑ ΣΤΗ ΦΩΤΙΑ - ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΕΙΣ
Mε την πεποίθηση πως είναι καταραμένη, αφού ζει για την ποίηση (τον τελευταίο πειρασμό στη Γη, την ελκυστικότερη σάρκα της), έκανε το πέρασμά της από τη ζωή και οδηγήθηκε σε πρόωρο θάνατο (από το δικό της χέρι) η ανυπέρβλητη Μαρίνα Τσβετάγιεβα. Η ζωή και το έργο της αποτυπώνονται με όλη τη δύναμη και απόγνωση που τη χαρακτήρισαν στο "Μια ζωή μέσα στη φωτιά" (εκδόσεις Εστία).
Πυρακτωμένη από τιςδυσκολίες του βίου της και τη σταθερήεπιλογή της να περπατήσει στα πλέονδυσπρόσιτα μονοπάτια που ανοίχτηκανμπροστά της, η κορυφαία Ρωσίδα ποιήτριαΜαρίνα Τσβετάγιεβα αποκαλύπτεται σταμάτια του αναγνώστη μέσα από τις ίδιεςτης τις σημειώσεις και τις επιστολέςτης στο βιβλίο Μια ζωή μέσα στη φωτιά,με τον αναλυτικό πρόλογο του ΤσβετάνΤοντόροφ. Ένα βιβλίο-εξομολογητήριο,όχι όμως και καθαρτήριο ή χώρο άφεσηςαμαρτιών, κάτι που η ίδια ποτέ δεν θέλησε,προτιμώντας πάντα «τη φωτιά του Προμηθέα».Η απόλαυση της ανάγνωσης αυτού τουβιβλίου (σε μετάφραση της Μάρως Κατσίκααπό τα ρωσικά και της Ανδριάνας Χαχλάαπό τα γαλλικά) είναι συνεχής καιπολλαπλών πηγών. Ο εκτενέστατος πρόλογοςτου Τβεντάν Τοντόροφ λειτουργεί ωςεξιστόρηση του βίου, σχολιασμός τωνκεντρικών λογοτεχνικών και υπαρξιακώναναζητήσεών της, ψυχαναλυτική προσέγγισηκάθε της βήματος και στίχου. Στη συνέχεια,η παράθεση των κειμένων της με τιςεξαντλητικά ακριβείς, φορτισμένες καιαδίστακτες λέξεις (στρέφονται προς όλεςτις κατευθύνσεις, κυρίως προς την ίδιατη γράφουσα) ολοκληρώνει την έννοια τηςαναγνωστικής απόλαυσης, που βεβαίωςαγγίζει όλα τα άκρα: βασανιστική, υπόγεια,συγκινητική, αποπνικτική, λυρική...
Δεν νομίζω ότι υπάρχειλόγος να ανατρέξει κανείς στουςσημαντικούς σταθμούς της ζωής τηςΤσβετάγιεβα, στο έργο της, στους έρωτέςτης, στο ανορθόγραφο τέλος που η ίδιαεπέλεξε για τον εαυτό της. Όλοι αυτοίοι σταθμοί αναπαράγονται με πληρότητακαι συνάμα λιτότητα στα κεφάλαια με τιςσημειώσεις της, που ξεκινούν από αναφορέςτης στη γέννησή της το Σεπτέμβριο του1892 και συνεχίζουν με τις περιπέτειεςτης Οκτωβριανής Επανάστασης, την εξορίαστην Πράγα και κυρίως στη Γαλλία, τοθάνατο της κόρης της, την έννοια τουανένταχτου, τους έρωτες, την αναγκαστικήεπιστροφή στη Μόσχα, την αυτοκτονία. Τοσημαντικό είναι να ανατρέξει κανείς σεαυτές καθαυτές τις σκέψεις της, στηνκοσμοαντίληψή της (απαρνιόταν τιςκοσμοθεωρίες), που ξεπερνούσε κατά πολύτη φράση που ήθελε να γραφεί εν είδειεπιταφίου στον τάφο της: «Στενογράφοςτης Ζωής».
Την επίγνωση τηςσημαντικότητάς της την είχε και η ίδια,παρά τα ξεσπάσματα ανασφάλειας καιμηδενισμού. Γράφει κάποια στιγμή τοΜάιο του 1914: «Δεν γνωρίζω καμία γυναίκαμε μεγαλύτερο ταλέντο από μένα στηνποίηση -θα έπρεπε να πω- άνθρωπο... «Έναςδεύτερος Πούσκιν» ή «η πρώτη γυναίκαποιήτρια» - να τι αξίζω και ίσως να τοπετύχω εν ζωή». Επιλέγει το ρόλο, τηναποστολή της ποιήτριας και αφοσιώνεταισε αυτόν, αφού λίγα χρόνια αργότερα, τονΙούλιο του 1969, γράφει «ως γυναίκα είμαιΑΣΥΛΛΗΠΤΗ, ως ποιήτρια απλώς φυσική. Κιαυτό (από καιρό έχω απαρνηθεί πια καθετίάλλο!) είναι μια για πάντα το μοναδικόμου μέτρο!».
Είναι προφανές όσοπροχωρεί κανείς στα άδυτα του βιβλίου(Ο θάνατος της Ιρίνας, Εγκεφαλικάειδύλλια, Γήινα πάθη, Η οικογενειακήζωή, Εν αναμονή) πως η οργάνωση τωνσημειώσεων και επιστολών από τον Τοντόροφοδήγησε εν τέλει σε μια αυτοβιογραφίατης Τσβετάγεβα. Μια πράξη πιστή με τιςίδιες τις διαπιστώσεις της ποιήτριαςπου έγραφε «όλα αυτά υπήρξαν. Οι στίχοιμου είναι ένα ημερολόγιο η ποίησή μουμια ποίηση των κυρίων ονομάτων» αλλάκαι «έτσι κι αλλιώς όταν πεθάνω θαεκδοθούν τα πάντα! Κάθε γραμμούλα μου,κάθε μου σφύριγμα». Εξαιρετικό ενδιαφέρονέχει ο τρόπος που διαπιστώνεται και ηδυϊκότητα των ρόλων της Τσβετάγιεβα:της υψηλής ποιητικής αλλά και τηςαπόλυτης αφοσίωσης και υπηρεσίας γιατο καλό της οικογένειας. Πάνω απ' όλαόμως ήταν η επιθυμία της για αγάπη, αυτόέψαχνε παντού, το ανικανοποίητο αίτημαπου δεν βίωσε όπως ήθελε και που τηνοδήγησε στο θάνατο. «Θα τελειώσω φυσικά,με αυτοκτονία, γιατί όλη μου η επιθυμίαγια αγάπη δεν είναι παρά επιθυμία γιαθάνατο. Είναι κάτι πολύ πιο σύνθετο απότο "θέλω", "δεν θέλω".»
