MALCOLM GLADWELL: OUTLIERS; THE STORY OF SUCCESS

Ποιοςνα το διάβασε άραγε ως το τέλος αυτό τοωραίο κατεβατό; Δυόμισι πυκνοτυπωμένεςσελίδες σε εφημερίδα μεγάλου σχήματος-σχήμα στο οποίο καμαρωτά επιμένει οΛονδρέζος «Observer»-με το πορτρέτο του, κατά τη σύνταξη τουεντύπου, «στοχαστή με τη μεγαλύτερη(σήμερα) επιρροή στον κόσμο». Isthistheworld'smostinfluentialthinker?o πηχυαίοςαγγλικός τίτλος που αφορά βέβαια τονMalcolm Gladwell, συγγραφέα του πολύκροτου TheTipping Point, εν συνεχεία του Blink και σήμερα-εντελώς πρόσφατη έκδοση- του διεισδυτικούκαι ενορατικού Outliers; Thestory ofsuccess.

Χρόνια τώραυποστηρίζω πως, ενόσωεμείς εδώ μέσα βουλιάζουμε όλο και πιοβαθιά στα σκατά, (παρέα με τους Πάπιστεςκαι τους Κουκοβίνους), παραέξω από πολλέςπλευρές έχει προταθεί κι έχει αρχίσειπλέον να εδραιώνεται ένα κοσμοπολίτικονέο ήθος. Ανατρεπτικό -όσο κι αν συνδέεται,όπως θα δούμε, με στέρεες διαχρονικέςαξίες- αναζωογονητικό κι έτσι πολύελπιδοφόρο. Ταιριαστά από δίπλααναπτύσσεται κι ένα εξίσου αξιοσημείωτονέο ύφος. Εντελώς άλλο πράγμα από ταδικά μας τ' ασχημάτιστα και κούφιαλόγια, που ωστόσο χωράει μέσα τους όληη καχυποψία και η φθονερή έχθρα τουκόσμου. Σε αυτό το νέο ήθος και ύφος θέλωνα επιμείνω ξανά σήμερα, με αφορμή τοκαινούργιο βιβλίο του Μάλκολμ Υ- πιστεύω πως του πάει αυτό το παρατσούκλι,συνδέοντάς τον με μια γενιά που έχειπλέον ξεπεράσει τις γόνιμες ενδεχομένωςαμφισβητήσεις προς όλες ανεξαιρέτωςτις κατευθύνσεις, προκειμένου να χτίσειμεθοδικά πάνω σε πιο καλόγνωμες πρακτικές.

Με αυτούςπου καταφέρνουν να διακριθούν, να σταθούνέτσι καινα πορευτούν πέρα από τα «εσκαμμένα»(out- li- ers) ασχολείται (και) αυτήν τη φοράο Gladwell. (ΣτοTipping Pointο λόγος ήταν για τη στιγμή της αλήθειας,τη στιγμή της σταγόνας που κάνει τοποτήρι να ξεχειλίσει, και η κρίσιμη/οριακήεπινόηση παρασέρνει πλέον στο διάβατης τα πάντα.) Βάλτε τώρα και τον πιοστρωτό υπότιτλο του νέου του βιβλίου,«Το ιστορικό της επιτυχίας», κι αμέσωςσυνειρμικά θ' αναζητήσετε μια νέαεκδοχή του «αμερικανικού ονείρου», πουτο ζουν και το χαίρονται καθημερινάλογής λογής αυτοδημιούργητοιάνθρωποι.Καταβάλλοντας βέβαιαπροκαταβολικά επίμονες ατομικέςπροσπάθειες εις πείσμαόλων των εμποδίων και των αντίξοωνσυνθηκών που απορρέουν κατά κανόνα απότις κοινωνικές διακρίσεις καιπροκαταλήψεις. Μέσα είστε. Σίγουραχρειάζεται να την ονειρευτείκανείς την επιτυχία και να δουλέψειμετά σκληρά για να τη φτάσει. Σβήστε,όμως, την τελευταία μάλλον «καψούρικη»φράση: «εις πείσμα των εμποδίων και τωναντίξοων συνθηκών...». Καμία «άτιμηκοινωνία» δεν μας κυνηγά και δεν μαςκατατρέχει, οι δε κοινωνικές προκαταλήψεις-νοούμενες, βέβαια, ως κοινωνικό καιπολιτιστικό κεφάλαιο και όχι όπως τιςβλέπουμε συνήθως, ως αντιδραστικέςαπλώς εμμονές- όχι μόνο δεν μας φράζουντο δρόμο προς την επιτυχία παρά μας τονανοίγουν διάπλατα, κι είναι στο χέριμας πια να τον ακολουθήσουμε. Τα Κινεζάκια,τα Γιαπωνεζάκια και τ' άλλα Ασιατόπουλα,στις απόπειρές τους να γίνουν μαθηματικάξεφτέρια, διευκολύνονται αφάνταστα απότον τρόπο που είναι οργανωμένες οιμητρικές τους γλώσσες. Οι Μπιτλς έγιναναυτό που έγιναν, πατώντας ολονυχτίεςσερί όλη την εβδομάδα στα στριπτιτζάδικατου Αμβούργου και πήραν έτσι τη μεγαλύτερηδόση που γινόταν της popκουλτούρας. Κι ο Μότσαρτ επίσης, ωςπαιδί-θαύμα έστω, χρειάστηκε να στρωθείκαι να αφοσιωθεί στην κλασική μουσικήπολύ περισσότερο από τους συνομηλίκουςτου. Ασφαλώς και δεν είναι συνταρακτικάπρωτότυπο το επιχείρημα. Και υπάρχεικαι μια δόση υπερβολής, όταν μειώνεταιτόσο εμφατικά ο ρόλος του προσωπικούταλέντου. Αλλά η νέμεση του Gladwellβρίσκεται στην ευχέρεια που έχει ναδιακηρύξει: «Ήθελα να καταλάβω πραγματικάτι σημαίνει να είσαι από κάπου, ταπλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα τηςράτσας και της κουλτούρας». Το μόνοαντίδοτο τελικά στο ρατσισμό και στηνξενοφοβία είναι η παραδοχή τηςιδιαιτερότηταςτης κάθε ράτσας και της κάθε κουλτούρας.Και η αξιοποίησή της βέβαια, χωρίς φόβουςπλέον και πάθος.

Καλά ωστόσονα καταλάβουμε από πού βαστά η σκούφιαμας, διαπιστώνοντας, λόγου χάρη, μαζίμε τον εκκεντρικό και μανιακό με τηλεπτομέρεια συγγραφέα μας πως ο ΜπιλΓκέιτς όσο χρωστάει την προκοπή του στηλογισμική ιδιοφυΐατου, άλλο τόσο θα πρέπει να ευλογεί καιτη μεσοαστική εκείνη Ένωση Γονέων καιΚηδεμόνων, που το 1968 είχε εξασφαλίσειγια το σχολείο όπου φοιτούσε ένανεπιτραπέζιο υπολογιστή. Ενώ κι ο ΜπαράκΧουσέιν Ομπάμα , χώρια το αδιαμφισβήτητοχάρισμά του... χάρες οφείλει πάλι κιαυτός στους φωτισμένους επιτέλους-κάλλιο αργά παρά ποτέ-εκπαιδευτικούς της χώρας του, που απόένα σημείο και μετά άρχισαν να ευνοούντους προικισμένους και θεληματικούςΑφρο-αμερικανούς. Καλά, λοιπόν, όλα αυτά, αλλά να ξεκαθαρίσουμε και ποιο ρόλοτελικά παίζει η... δύναμη της θέλησης.Κι αφήνω εδώ το βιβλίο και περνώ στηνεξομολόγηση προς το συντάκτη του«Observer»: «Γεγονός είναι ότι μου έγινεκάποια στιγμή έμμονη ιδέα το ότι ηυπομονή είναι συστατικό μέρος της ζωήςμας. Η υπομονή, το πείσμα, η επιμονή, όλααυτά τα παλιομοδίτικα πράγματα. Τοβιβλίο είναι μια έκφραση δυσφορίαςαπέναντι στο διαρκώς επιταχυνόμενο(fast-forward) κόσμο που περιέγραφα στο Blink».

Σύνδεση μετις ιδιαίτερες καταβολές και τις ειδικέςσυνθήκες της ανατροφής μας κι ακόματώρα με την αξία της εγκαρτέρησης.Παλιομοδίτικα όντως πράγματα. Ναι, αλλάκαι πόσο φρέσκα μοιάζουν, καθώς τα κάνειδικά του ο γνήσιος αυτός εκφραστής τουνέου ήθους μας! Φτάνουν πια οι λούφεςκι οι παραλλαγές και τ' άλλα ανάξιακαμώματα. Θέλει πολύ ψάξιμο καιεπαγγελματισμό ηδράση, όπως όμως και η σκέψη. Και πού ναδείτε το γράψιμο! Ευθύβολο -με όλες τιςκαλοδιαλεγμένες μεταφορές και παραβολέςτου- μαεστρικό και στυλάτο. Ναι, αλλά τοδουλεύει κι αυτό με τη σειρά του με όλοκαι πιο σχολαστική φροντίδα. Επιστρέφωστις εξομολογήσεις του: «Μεγαλώνοντας,κάνω όλο και περισσότερα πρόχειρασχέδια. Είναι γερό παίδεμα. Νομίζω πωςκατάλαβα, όσο προχωρούσα, πόσο δύσκολοπράγμα είναι το γράψιμο».