ΧΟΥΑΝ ΓΚΟΪΤΙΣΟΛΟ: ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ

Είναι τουλάχιστον επιπόλαιο να προσπαθεί κάποιος να ερμηνεύσει μεψυχολογικούς όρους τη σχέση που ένας άλλος άνθρωπος αναπτύσσει με τηνΙστορία και τη χώρα που τον γέννησε. Ακόμα κι αν η πατρίδα σταπολιτικοκοινωνικά συμφραζόμενα του 20ού αιώνα υπήρξε μια έννοιασυναισθηματικά φορτισμένη, πηγή οδύνης, η οποία επιπλέον οδήγησεχιλιάδες ανθρώπους στην εξορία και τον αφανισμό.

Στην περίπτωση του θρύλου των ισπανικών γραμμάτων, του συγγραφέα Χουάν Γκοϊτισόλο (γεν. 1931), που σήμερα ζει ειρηνικά στο Μαρακές,η ψυχολογική διάσταση αυτής της σχέσης ανακινείται από τον ίδιο. Ότανλέει, για παράδειγμα, ότι ο θάνατος του δικτάτορα Φράνκο τον λύτρωσεκαι τον απελευθέρωσε: «Τότε ανακάλυψα ότι ο αληθινά τυραννικός“πατέρας” που είχα ήταν ο ίδιος ο Φράνκο: η μητέρα μου δολοφονήθηκε από τις βόμβες του, η οικογένειά μου καταστράφηκε κι εγώ μοιραία οδηγήθηκα στην εξορία».

Μέχρι το θάνατο του δικτάτορα Φράνκο είχε προλάβει να βιώσει τις φρικαλεότητες του ισπανικού Εμφυλίου,το τρομακτικό γεγονός της σεξουαλικής κακοποίησης που υπέστη σε ηλικία8 ετών από τον παππού του, το να ζήσει εξόριστος στη Γαλλία και ναδιαχειριστεί εξ αποστάσεως την σχέση του με την Ισπανία και εκ τουσύνεγγυς την αμφισεξουαλικότητά του. «Η εξορία μου» έχει πει ο ίδιος «ενεργοποιήθηκε αποκλειστικά από πολιτικούς λόγους. Αλλά ήταν επίσηςμια ηθική, κοινωνική, ιδεολογική και σεξουαλική εξορία».

Ο ίλιγγος του ανέστιου,εκείνου που αισθάνεται ότι όλες οι βεβαιότητες της ύπαρξής του θαυποχωρήσουν στον σκοτεινό στρόβιλο μιας δίνης, αναγνωρίζεται και στα«Στοιχεία ταυτότητας», το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Γκοϊτισόλο με τους επινοημένους ήρωες και την «αληθινή, φυσική, πολιτική και ανθρώπινη γεωγραφία των χώρων που κινούνται».
Η προσωπική ιστορία του ήρωα του βιβλίου Άλβαρο Μεντιόλα μπλέκεταιμ’ εκείνη της Ισπανίας. Όχι όμως με τον «κουτοπόνηρο» τρόπο τηςκατασκευασμένης σύνθεσης που ενδεχομένως ένας σύγχρονος γραφιάς θαεπιχειρούσε. Ούτε με τη γλυκερή νοσταλγία του ξεριζωμένου.Ο Γκοϊτόσολο φλέγεται. Αναψηλαφεί τραύματα. Παρατηρεί τον ήρωά του (τονεαυτό του) στο επίκεντρο ενός αλλόκοτου ονείρου. Ανασύρει την εικόνατων προγόνων του, της θρησκόληπτης γκουβερνάντας του, τις φωτιές και τοαίμα του Εμφυλίου, τα πορνεία και την μποέμικη ζωή των νεανικών χρόνων,την ασφυκτική κυριαρχία του Φράνκο, τις κουβέντες των εξόριστων Ισπανώνστο καφενείο της μαντάμ Μπερζέρ στο Παρίσι.

Κάποιεςστιγμές έχεις την αίσθηση ότι παραληρεί: αρνείται να βάλει κόμματα ήτελείες, αλλάζει απροειδοποίητα χρόνο τόπο ή γλώσσα.

Στο κλίμα των κατακτήσεων του γαλλικού «nouveau roman»,ο κόσμος του βιβλίου του Γκοϊτισόλο δεν σέβεται τους κανόνες τηςπλοκής, της δράσης και της αφήγησης. Η ιστορία του είναι έκκεντρη,ρευστή: ένα ταπεινό γεγονός, μια ομιχλώδης ανάμνηση μπορεί απροσδόκητανα λάβει μεγαλύτερες διαστάσεις από ένα σημαντικό πολιτικό γεγονός. Κιόμως, αν φτάσετε στο τέλος του βιβλίου – δεν ενδείκνυται να το διαβάσετε απνευστί –, θα συναντηθείτε με το λυτρωτικό εκείνο αίσθημαπου μεταδίδουν τα σημαντικά έργα τέχνης. Με το ελεύθερο πνεύμα ενόςτολμηρού δημιουργού, που αρνήθηκε να εκχωρήσει το δικαίωμα σεοποιοδήποτε εξουσιαστικό ή κοινωνικό μηχανισμό να του υποδείξει πώς ναδιαχειριστεί τη σχέση με την πατρίδα και την ταυτότητά του.