Κλαούντιο Μάγκρις: Υπόθεση Αρχείου

Κάθε φορά που τύχαινε φέτος να ακούσω για κάποιο γνωστό ιστορικό μυθιστόρημα, για όλα αυτά τα μπεστ σέλερ που γράφονται με συγκεκριμένη συνταγή, σκεφτόμουν τι θα έλεγε σχετικά ο Κλαούντιο Μάγκρις, αυτός ο μεγαλοφυής συγγραφέας του Δούναβη, που ήξερε ότι σε κάθε ποτάμι και κάθε πλαγιά κρύβεται ένα κομμάτι πραγματικής και μεταφορικής σημασίας που ανασαίνει με σεφερικό τρόπο μέσα στην ίδια την Ιστορία – και ανάγεται σε σύμβολο. Και να που η απάντηση για τη σχέση μυθιστορήματος και Ιστορίας ήρθε ακριβώς από τον ίδιο με την αριστουργηματική Υπόθεση Αρχείου, γραμμένη κατόπιν εντολής από τα υψηλότερα κλιμάκια της συγγραφικής τέχνης, σαν να πρόκειται για παραγγελία από κάποιον άγνωστο θεό που ήρθε να ταρακουνήσει την Ευρώπη και τον κόσμο, οπλίζοντας το χέρι του συγγραφέα με την πένα.

Έφτασαν και τα νέα της τρομακτικής ανόδου της ακροδεξιάς στις πρόσφατες εκλογές στη Γερμανία για να καταστήσουν το σπουδαίο αυτό πόνημα απτή απόδειξη των αμαρτημάτων που επανέρχονται στην καρδιά της γηραιάς ηπείρου σαν εφιάλτες, σαν ένα ανεξάντλητο αρχείο που αποκαλύπτει διαρκώς μουσεία καμένης σάρκας. Αφορμή για το συγκλονιστικό βιβλίο του Μάγκρις έδωσε, άλλωστε, ένα αληθινό γεγονός: τα στοιχεία σχετικά με τον θάνατο του Ντιέγκο ντε Ενρίκες, ενός καθηγητή ο οποίος συγκέντρωνε διάφορα τεκμήρια για ένα Μουσείο Πολέμου, τα οποία όμως τελικά κάηκαν μαζί με τον ίδιο σε πυρκαγιά που ξέσπασε στο υπόγειο του σπιτιού του. Η ιδέα του μουσείου φαίνεται να συνεπήρε τον Μάγκρις, που είναι ένα ολοζώντανο αρχείο γνώσεων και αναφορών από μόνος του, κι έτσι αναζήτησε όλες τις ανατριχιαστικές λεπτομέρειες των χαμένων ντοκουμέντων που αφορούσαν το μοναδικό στην Ιταλία κρεματόριο που λειτούργησε στον τόπο καταγωγής του, την Τεργέστη, την περίφημη «Ρυζιέρα του Αγίου Σάββα», όπου εξοντώθηκαν 5.000 Εβραίοι. Στοιχεία, όμως, για τη λειτουργία του δεν υπήρχαν πουθενά, καθώς αυτά κάηκαν από τον διοικητή του την ημέρα της αυτοκτονίας του Χίτλερ και οι σχετικές καταγραφές των ονομάτων στους τοίχους του κρεματορίου καλύφθηκαν επιμελώς με ασβέστη. Ωστόσο, όσο και αν οι ψυχές μοιάζουν να είναι απούσες από οποιοδήποτε αρχείο, τα φαντάσματά τους στοιχειώνουν ακόμα την Ιστορία μαζί με όλους αυτούς τους γνωστούς αγνώστους που έσπευσαν να αποσιωπήσουν τα ενοχικά τεκμήρια – και παρελαύνουν από τις σελίδες του βιβλίου. «Όλη η ανθρώπινη Ιστορία είναι μια απόξεση της συνείδησης» γράφει κάπου ο συγγραφέας γι' αυτή την ανάγκη να αποσιωπούμε το παρελθόν και αυτό να ξεπροβάλλει μπροστά μας, όπως συμβαίνει σήμερα, πιο τρομακτικό από ποτέ, καθιστώντας βιβλία σαν αυτό ανατριχιαστικά επίκαιρα.