Ε.Η. GOMBRICH: ΜΙΚΡΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

Χρειάζεται να απομακρυνθείςαρκετά χρόνια από τις σχολικές αίθουσεςγια να κατανοήσεις τη στείρα μεθοδικότηταμε την οποία είναι σχεδιασμένη η μετάδοσητης γνώσης και της Ιστορίας στις νεότερεςγενιές. Με μια διδασκαλία τυπολατρική,γλυκερά εθνοκεντρική, χωρίς ανατροπέςκαι παρεκκλίσεις, ικανή μόνο για ναπροετοιμάσει τους αυριανούς, πειθήνιουςπολίτες του μέσου όρου. Ευτυχώςη ορμή της νιότης έχει, τις περισσότερεςφορές, τη δύναμη να αποκωδικοποιείτάχιστα τον κόσμο και να απορρίπτεικάθε ψυχαναγκαστική ή μικρόνοη προσκόλλησηπου περιορίζει την ελευθερία της σκέψης.

Τοβιβλίο Μικρή Ιστορία του κόσμου τουκορυφαίου Αυστριακού θεωρητικού SirErnst Hans JosephGombrich βρίσκεται στοναντίποδα όλων αυτών των περίκλειστωνεκπαιδευτικών συστημάτων. Άρχισε ναγράφεται στη Βιέννη της δεκαετίας του '30. Ο συγγραφέας του, διάσημος και γιατο περίφημο Χρονικό της Τέχνης, κατάφερεσε νεαρή ηλικία να αφηγηθεί με αξιοθαύμαστηαμεσότητα την ιστορία της ανθρωπότηταςαπό τη λίθινη έως τη σύγχρονη εποχή. Τοβιβλίο μεταφράστηκε σε δεκάδες γλώσσες,ενώ ο συγγραφέας του το διόρθωνε και τοσυμπλήρωνε με νέα στοιχεία μέχρι καιτο θάνατό του το 2001.

Τομεγαλύτερο προτέρημα του βιβλίου είναιο ενθουσιασμός του συγγραφέα να αφηγηθείστους νεότερους, όσο πιο ζωηρά καιυπεύθυνα γίνεται, την περιπέτεια τουανθρώπινου είδους. Υπενθυμίζοντάς τουςμέσω των ιστορικών γεγονότων ότι οκόσμος που γεννήθηκαν μπορεί εν πολλοίςνα είναι σκληρός, άγριος και βαμμένοςστο αίμα, αλλά έχουμε το δικαίωμα ναελπίζουμε σ' ένα καλύτερο μέλλον. Δενείναι τυχαίο ότι οι ναζί σταμάτησαν τηνέκδοση του βιβλίου επειδή θεώρησαν τηνοπτική του συγγραφέα «υπερβολικάφιλειρηνική».

Η Μικρή Ιστορία του κόσμου ξεκινά με τηφράση «Ήταν κάποτε...» για ναεπισημάνει την σημασία του παρελθόντοςκαι της μνήμης στην ζωή των ανθρώπων. Ο Gombrich αναδύεται νοεράμέσα από τις σελίδες του βιβλίου του μετη μορφή ενός αρχετυπικού παππού γιανα αφηγηθεί την ιστορία της Γης ότανδεν υπήρχε ζωή, και του Ήλιου όταν δενυπήρχε η Γη, να μιλήσει για αλλόκοταιστορικά ευρήματα όπως ήταν η «κάτωγνάθος της Χαϊδελβέργης», για τουςανθρώπους των σπηλαίων, την εποχή τωνπαγετώνων. Ο συγγραφέας δεν αργεί νακερδίσει την εμπιστοσύνη του αναγνώστη.Γι' αυτό τον ακολουθείς με χαρά σε όλατα μακρινά ταξίδια του στο παρελθόν:στη χώρα του Νείλου, στη Μεσοποταμία,στη μινωϊκή Κρήτη, στους Πελοποννησιακούςκαι στους Καρχηδόνιους Πολέμους, στιςΣταυροφορίες, στην Εποχή του Διαφωτισμού,στη Γαλλική Επανάσταση, στη σκοτεινήεποχή της ατομικής βόμβας, του Ολοκαυτώματοςκαι της κατάρρευσης των κομουνιστικώνκαθεστώτων.

Ο Gombrich δεν πλησιάζειτην Ιστορία ως παντογνώστης ή για ναπυροδοτήσει έριδες και ανταγωνιστικάαισθήματα. Αλλά με την πεποίθησηότι πίσω από κάθε αρχή υπάρχει πάνταακόμα ένα «Ήταν Κάποτε»... «Έναπηγάδι απύθμενο» γράφει. «Ζαλίζεσαιόταν το κοιτάς κάτω; Κι εγώ. Γι' αυτό θαπετάξουμε ένα χαρτί που καίγεται σεαυτό το βαθύ πηγάδι. Και καθώς θα πέφτει,θα φωτίζει τα τοιχώματα του πηγαδιού.Το ίδιο συμβαίνει και με τημνήμη. Μ' αυτή φωτίζουμε προς τα πίσωτο παρελθόν».