ΚΟΣΜΑΣ ΠΟΛΙΤΗΣ: ΛΕΜΟΝΟΔΑΣΟΣ

Ο Κοσμάς Πολίτης εμφανίζεται στα ελληνικά γράμματα τη δεκαετία του '30, διεκδικώντας και κερδίζοντας επάξια, με το σύνολο της ευσύνοπτης πεζογραφικής του παραγωγής, μια περίοπτη θέση ανάμεσα στους πεζογράφους της «γενιάς του '30». Μέσα στη γενικότερη τάση για λογοτεχνική ανανέωση που παρατηρείται εκείνη την περίοδο, οι συγγραφείς προσπαθούν να διευρύνουν τους ορίζοντές τους και να ξεφύγουν από τον περιοριστικό κλοιό της μίζερης ηθογραφίας, ανιχνεύοντας σύνθετες ψυχολογικές καταστάσεις και σοβαρότερα κοινωνικά και ανθρώπινα προβλήματα, φέροντας ταυτόχρονα την ωριμότητα που αναγκαστικά επέφερε η Μικρασιατική Καταστροφή και όσα την ακολούθησαν.

Σε αυτό κλίμα, λοιπόν, και χρησιμοποιώντας το ψευδώνυμο Κοσμάς Πολίτης, ο κατά κόσμον Πάρις Ταβελούδης εκδίδει το 1930 το πρώτο του έργο, το Λεμονοδάσος. Η πρώτη έκδοση εξαντλήθηκε γρήγορα, γεγονός που επιβεβαιώνει την ιδιαίτερη αίσθηση που προκάλεσε. Περιγράφοντας την ερωτική ιστορία δύο νέων, του Παύλου και της Βίργκως, που εξελίσσεται μεταξύ Αθήνας και Πόρου, ο Πολίτης περιγράφει την ψυχολογική διαδρομή των ηρώων του, με το βάρος να πέφτει στον Παύλο που, μέσα από την αγωνία του να κρατήσει την αγάπη του ζωντανή, απομακρύνεται από αυτήν και οδηγείται από μια μεταφυσική αγωνία στην αναζήτηση της προσωπικής του σωτηρίας. Με το Λεμονοδάσος, όπως και με τα κατοπινά έργα του, ο Πολίτης, μεταξύ άλλων, «κατορθώνει να υποβάλει στον αναγνώστη οποιοδήποτε γεγονός, οποιαδήποτε έννοια, αλλά κυρίως ό,τι είναι ασύλληπτο και πολύ ρευστό για να διατυπωθεί με τα σχήματα της λογικής», λέει ο Μάριο Βίττι.

Αυτό το γοητευτικό μυθιστόρημα επανεκδίδεται από τα Ελληνικά Γράμματα στο πλαίσιο της σειράς «Πεζογραφικές Επισημάνσεις», που στόχο έχουν να προτείνουν μια καινούργια ανάγνωσή του, εν προκειμένω υπό το πρίσμα ενός επίμετρου-οδηγού ανάγνωσης που συνοδεύει την έκδοση και υπογράφει η διευθύντρια της σειράς Αγγέλα Καστρινάκη. Πρόκειται για μια εκτενή μελέτη η οποία, «ακολουθώντας την αντίστροφη διαδικασία, από το μετουσιωμένο μείγμα στα επιμέρους συστατικά», κατορθώνει να φέρει στην επιφάνεια τα μυστικά που κρύβει η γοητευτική ιστορία του Λεμονοδάσους και αφορούν τόσο τον ανυποψίαστο όσο και τον επαρκή αναγνώστη. Η Καστρινάκη αφουγκράζεται το κείμενο και καταγράφει τους πιθανούς αναβαθμούς της συγγραφής του μυθιστορήματος και μας το συστήνει εκ νέου μέσα από τους συμβολισμούς, το φιλοσοφικό και γενικότερα θεωρητικό υπόβαθρο που το στηρίζει, τις λογοτεχνικές επιρροές που δέχτηκε, και την τοποθέτησή του στη λογοτεχνική συγκυρία που το γέννησε, είτε σε σχέση με τον ίδιο τον Κοσμά Πολίτη είτε σε σχέση με το γενικότερο λογοτεχνικό κλίμα. Όπως και να επιλέξει, πάντως, κανείς να διαβάσει το έργο, πριν ή μετά το κατατοπιστικότατο επίμετρο, γεγονός παραμένει πως «ο Κοσμάς Πολίτης πέτυχε ευθύς εξαρχής το μεγάλο έργο. Το Λεμονοδάσος συνιστά το αποτέλεσμα μιας πολύ υψηλής αλχημείας. Αναμειγνύοντας υλικά ποικίλων προελεύσεων, πέτυχε στην απόσταξη καθαρό χρυσάφι».