ΕΝΤΓΚΑΡ ΑΛΑΝ ΠΟΕ: 21 ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΚΑΙ «ΤΟ ΚΟΡΑΚΙ»

Φροϊδιστής πριν από τον Φρόιντ, σουρεαλιστής πριν από τους σουρεαλιστές, νεωτεριστής, παρότι υπακούει πιστά στις συμβάσεις του γοτθικού μυθιστορήματος, εξερευνητής των ψυχικών αδύτων αλλά και δαιμόνιος σατιριστής, εφευρετικός κριτικογράφος, εμβριθής στοχαστής, καυστικός κοινωνικός σχολιαστής - όλα αυτά μαζί είναι ο Έντγκαρ Άλαν Πόε. Απ' όταν τον ανακάλυψα, σχεδόν παιδί, δεν έπαψα ποτέ να επιστρέφω στις ιστορίες του, προσπερνώντας τη βαρυφορτωμένη σκηνογραφία, τις εν πολλοίς παιδαριώδεις ερωτικές του φαντασιώσεις, τα λίγα ολισθήματά του προς το κακό γούστο, επανεκτιμώντας από την αρχή τη ζοφερή του ενόραση. Ακόμα θυμάμαι ένα ξενύχτι πάνω από τις Καταπληκτικές περιπέτειες του Αρθούρου Γκόρντον Πυμ, που είχα ξετρυπώσει από τη βιβλιοθήκη του πατέρα μου, μεταφρασμένες, αν δεν κάνω λάθος, από τον Φαίδρο Μπαρλά, στις εκδόσεις Δημητράκου. Ήταν σαν να διά- βαζα τον Ιούλιο Βερν, υψωμένο σε μεγαλύτερη δύναμη. Κάτι από εκείνη την έκσταση θα ξανασυναντούσα αργότερα στον Κόνραντ.

Στη γλώσσα μας κυκλοφορούν πολλά έργα του Πόε, υπογεγραμμένα από ικανούς μεταφραστές - κι ανάμεσα σ' αυτούς, για να αναφερθώ μονάχα στους σύγχρονούς μας, η Τζίνα Πολίτη, η Τζένη Μαστοράκη, ο Μένης Κουμανταρέας, ο Γιώργος Μπλάνας, ο Άρης Μπερλής, ο Δημοσθένης Κούρτοβικ, ο Στέφανος Μπεκατώρος. Προς τι, λοιπόν, μια νέα μετάφραση; Αρχικό κίνητρο ήταν το στοίχημα του μεταφραστή: να δοκιμαστεί σε έναν συγγραφέα που αγαπά, αλλά που ως τώρα παρέμενε μακρινός. Μετά, η προθυμία και η ευγενική διαθεσιμότητα του εκδότη. Αλλά, κυρίως, η επιθυμία να δοθεί μια όσο γίνεται πληρέστερη εικόνα του πολυσύνθετου, πολυώνυ- μου αλλά και άνισου πεζογραφικού έργου του Πόε.

Επέλεξα, λοιπόν, να μεταφράσω μερικές από τις γνωστότερες ιστορίες τρόμου αλλά και τη σχετικά άγνωστη «προ-επιστημονική φαντασία» του συγγραφέα Μέλλοντα ταύτα (ναι, ο τίτλος είναι ελληνικός), που τοποθετημένη σε χρόνο μελλοντικό, σατιρίζει ανελέητα φιλολογία, επιστήμη, φιλοσοφία και σύγχρονη αμερικανική πολιτική· όλα τα αφηγήματα «μυστηρίου», τα «αστυνομικά προβλήματα» του αρχέτυπου ιδιωτικού ντετέκτιβ Ογκίστ Ντιπέν, γιατί, μολονότι η ίντριγκα δεν είναι πάντοτε συναρπαστική και η επαγωγική μέθοδος του Ντιπέν κάποτε γίνεται σχολαστική και κουραστική, είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον να παρακολουθούμε στην εκτύλιξη των συλλογισμών του ήρωά μας, τη γέννηση ενός νέου λογοτεχνικού είδους· τις περιπετειώδεις ιστορίες Κάθοδος στο Μάελστρομ και Χειρόγραφο σε μπουκάλι για το υπαρξιακό τους βάθος· δύο απολαυστικά σατιρικά αφηγήματα, όπου ο τρόμος παραχωρεί τη θέση του στην ιλαρότητα, και, φυσικά, το «Κοράκι» ως κατακλείδα, όχι τόσο γιατί είναι εμβληματικό ποίημα, όχι γιατί έχει προκαλέσει δεκάδες ερμηνείες, αλλά γιατί θέλησα να δοκιμαστώ σε μια απόδοση στη γλώσσα μας που να σέβεται το μέτρο και τη ρίμα του αγγλικού πρωτοτύπου, παραμένοντας όσο γίνεται πιστότερη στην εικονοποιία και την ψυχική του διάθεση. Εξίσου πιστή προσπάθησα να παραμείνω και στα στιχουργήματα που παρεμβάλλονται στα αφηγήματα - «Το κατακτητικό σκουλήκι», στη Λιγεία, «Το στοιχειωμένο κάστρο» στην Πτώση του Οίκου των Άσερ, το «Όλα για μένα ήσουν εσύ» στην Ερωτική Συνάντηση.

Θέλησα να πλησιάσω τα αφηγήματα με τη διστακτικότητα μιας νεόφυτης, λησμονώντας τις παλιές μου αναγνώσεις, προσπαθώντας να σβήσω τον απόηχό τους. Εμμένοντας στην πιστότητα, δεν θέλησα να επαναπο- δώσω, σε ένα κείμενο που μας φαίνεται ιδιαίτερα οικείο, την ξενότητα και την απόστασή του από τον σύγχρονο αναγνώστη αλλά να πετύχω μιαν ισορροπία ανάμεσα σ' αυτήν και την προσοικείωσή του στη γλώσσα μας. Όπως και να 'χει, όπως και να κριθεί το αποτέλεσμα, η πολύμηνη ενασχόλησή μου με τον Πόε υπήρξε βαθιά ανταποδοτική.