Όπως είχα γράψει και τις ημέρες που παίχτηκε στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, το ΣΤΟ ΝΗΜΑ, το ντοκιμαντέρ που ακολούθησε τον Αλέξη Τσίπρα στην προεκλογική του καμπάνια, είναι ένα απ' τα πιο ενδιαφέροντα ελληνικά ντοκιμαντέρ των τελευταίων ετών.
Πολύ χαίρομαι που θα παιχτεί και στην πρωτεύουσα, και θα έχουν την ευκαιρία και οι Αθηναίοι να το δουν στη μεγάλη οθόνη - και συγκεκριμένα στο ΙΝΤΕΑΛ.
Ζήτησα απ' τους δημιουργούς του ντοκιμαντέρ, την Έμιλυ Γιαννούκου και τον Αλέξανδρο Παπανικολάου, να μου μιλήσουν για μερικά απ' τα δικά τους αγαπημένα ντοκιμαντέρ.
Να τι μου απάντησαν:
Επιλέξαμε ντοκιμαντέρ που ήρθαν αυθόρμητα στο νου μας. Σίγουρα ξεχνάμε πολλά αριστουργήματα και τις επόμενες μέρες θα λέμε στον εαυτό μας μα πως και δεν θυμηθήκαμε κάποιο. Η αλήθεια είναι πως δεν είμαστε από τους απαιτητικότερους θεατές διότι και οι ίδιοι γνωρίζουμε πόσο δύσκολο είναι να υλοποιήσουμε μια ταινία αλλά και γιατί από μικροί πηγαίναμε σινεμά σαν να πηγαίναμε σε γιορτή. Κάτι σαν την ταινία Σινεμά ο παράδεισος, μια από τις αγαπημένες ταινίες μυθοπλασίας μας.
Θα ξεκινήσουμε με ένα ελληνικό ντοκιμαντέρ που είδαμε σε θερινό σινεμά όταν ήμασταν ακόμα φοιτητές και που κατά την γνώμη μας άφησε ιστορία, η Αγέλαστος πέτρα του Φιλίππου Κουτσαφτη, που εκτός της καταπληκτικής και συγκινητικής ιστορίας των ανθρώπων που παρακολούθησε στην Ελευσίνα, ο ποιητικός περιγραφικός λόγος του ίδιου του σκηνοθέτη δίνει όλη την μαγεία και την δύναμη στα μελαγχολικά πλάνα της ταινίας, τα οποία εναλλάσσονται με στιγμές της επείγουσας σημερινής και βάρβαρης καθημερινότητας.
Σε αυτό το ντοκιμαντέρ φανταζόμαστε μια πόλη η οποία δεν θα είναι ποτέ αυτή που ήταν κάποτε, συλλέγουμε αναμνήσεις, εικόνες και αισθήσεις, σαν αρχαιολόγοι, προσπαθώντας να καταλάβουμε πως από το παρελθόν καταλήξαμε στο σήμερα. Σαν να πρέπει άθελα μας άλλα αναγκαστικά να εμπεδώσουμε την αλλαγή.
Έτσι και στο ντοκιμαντέρ Up the Yangtze του Yung Chung, με κινηματογράφηση πιο cinema direct, το θέμα της αλλαγής επανέρχεται και πάλι, η αλλαγή ενός τόπου μέσα από την επέμβαση των ανθρώπων στον ποταμό Γιακτσε, που καθορίζει τις ζωές των ανθρώπων που ζούσαν στο τόπο αυτό και που προσπαθούν να επαναπροσδιορίσουν τις ζωές τους με νέα δεδομένα.
Προσωπικές ιστορίες ανθρώπων που καταγράφονται σε ντοκιμαντέρ σε σχέση με τις αλλαγές τόπων υπάρχουν σε όλες τις χώρες και ηπείρους, από την Ελλάδα, μέχρι την Ασία, η ακόμη και την Αφρική όπως με την ταινία Le cauchemar de Darwin (Darwin's nightmare) του Hubert Sauper, που εκτός της οικολογικής καταστροφής της λίμνης Βικτωρια καταλαβαίνουμε σιγά σιγά πως όλα οφείλονται σε παγκόσμια συμφέροντα και πως η ιστορία αυτή του συγκεκριμένου τόπου είναι σαν μια μικρογραφία της σύγχρονης ιστορίας της Αφρικής.
Ντοκιμαντέρ, χωρίς αφήγηση και χωρίς συνέντευξη, που καταγράφουν την καθημερινότητα και δείχνουν μια μικρογραφία της κοινωνίας, είναι επίσης μια περίπλοκη άσκηση για έναν σκηνοθέτη. Όλα παίζονται στον τρόπο με τον οποίο γίνονται τα γυρίσματα,στην υπομονή και την διακριτικότητα, άλλα και στον σεβασμό ως προς τους ανθρώπους που είναι μπροστά στον φακό, και στην σωστή διαχείριση στο μοντάζ. Το αποτέλεσμα εξαρτάται από την δύναμη του σκηνοθέτη να καταφέρει να διαχειριστεί την πραγματικότητα και να καταφέρει να χτίσει την ιστορία έτσι ώστε να μπορέσει να μεταφέρει στον θεατή τις σκηνές με τρόπο κινηματογραφικό. Δεν έχει σημασία εάν υπάρχει καθαρό ηθικό δίδαγμα στο τέλος, αλλά εάν δημιουργούνται καινούργια ερωτήματα,αυτό είναι το νόημα αυτών των ντοκιμαντέρ.
Το ντοκιμαντέρ Θέμις του Μάρκου Γκαστιν επιτυγχάνει ακριβώς αυτό στα κεντρικά δικαστήρια Αθηνών, μερικές φορές και με πικρό χιούμορ, το οποίο μας αγγίζει γιατί είναι στοιχείο αναπόφευκτο της ελληνικής σημερινής πραγματικότητας.
Και εφόσον μιλάμε για δικαστήρια, αντίστοιχο ντοκιμαντέρ με παρόμοιο τρόπο καταγραφής είναι και του Γάλλου μετρ σκηνοθέτη Raymond Depardon το Délits flagrants.
Σε πιο γλυκό και ποιητικό τρόπο καταγραφής, με καταπληκτικά πλάνα και ψυχή, είναι ντοκιμαντέρ όπως του Nicolas Philibert. Συγκεκριμένα το Être et avoir, με τον δάσκαλο που διδάσκει σε ένα χωριό στην Γαλλία σε σχολείο μιας μοναδικής τάξης παιδιών 4 με 11 χρονών.
Κάποια στιγμή παρακολουθήσαμε μια συνέντευξη του Nicolas Philibert στο φετινό Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Θεσσαλονίκης οπού ήταν επίσημος προσκεκλημένος, και είπε κάτι που μπορεί να είναι δύσκολα κατανοητό για πολλούς άλλα που όμως δίνει όλη την δύναμη στις ταινίες του. Είπε το εξής "Αυτό που είναι σημαντικό δεν είναι τόσο το θέμα, αλλά το βλέμμα".
Αντίθετα, το ντοκιμαντέρ Benda Bilili! των Renaud Barret και Florent de la Tullaye, καταγράφει μια πολύ δυνατή ιστορία στην Κινσάσα στο Κονγκό, ανθρωποκεντρική και συγκλονιστική, με μουσικούς του δρόμου που πάσχουν από πολιομυελίτιδα και καταφέρνουν στο τέλος να ετοιμάσουν δίσκο και τουρνέ σε όλη την Ευρώπη χάρη στους ίδιους τους σκηνοθέτες που τους παρακολουθήσαν χρόνια. Είναι μια κοινή συνεργασία των μουσικών και σκηνοθετών, μια ανθρώπινη κοινή περιπέτεια.
Πολύ δυνατές ιστορίες πολέμων και ανθρώπινης βίας, με διαφορετικό τρόπο σκηνοθεσίας η κάθε μια, είναι το Manda Balla (Send a bullet) του Jason Kohn, ένα πολύ εμπνευσμένο ντοκιμαντέρ για όλο το σύστημα των απαγωγών στην Βραζιλία που θυμίζει Pulp Fiction σε non fiction!
Το βραβευμένο στο Sundance The return to Homs του Talal Derki, μια απίστευτη καταγραφή χρόνων μιας ομάδας ανταρτών στην πόλη της Συρίας του Χομς, μια καταγραφή ωμή πολέμου με ανθρώπους που ζούμε στην οθόνη στην σκληρή καθημερινότητα τους και που "χάνουμε" ξαφνικά και άδικα.
Μια εντελώς διαφορετική προοπτική είναι εκείνη του The act of killing του Joshua Oppenheimer, ο οποίος διαλέγει να δείξει την ψυχολογική κατάσταση και συνείδηση των δολοφόνων που το 1965 στην Ινδονησία δέπραξαν τη σφαγή των αντιφρονούντων.
Διαλέγει, με τρομακτικά ακροβατικό τρόπο, αμφιλεγόμενο για κάποιο κοινό, να καταφέρει σταδιακά να καταγράψει την πλήρη εξομολόγηση των ανθρώπων που δεν είχαν κατανοήσει μέχρι και σήμερα το μέγεθος των εγκλημάτων που είχαν διαπράξει, αφού το ίδιο το κράτος της Ινδονησίας τους θεωρεί μέχρι σήμερα ήρωες πολέμου...
==
*H ταινία ΣΤΟ ΝΗΜΑ θα προβάλλεται καθημερινά 8 με 14 Μαΐου στον κινηματογράφο ΙΝΤΕΑΛ!
Ώρες προβολής: 19.00, 20.40, 22.20
Κινηματογράφος ΙΝΤΕΑΛ, Πανεπιστημίου 46, Αθήνα
σχόλια