Προ ημερών συνάντησα στη στάση του αστικού πρώην συμφοιτητή. «Τι κάνεις; Όλα καλά; Πού βρίσκεσαι; Χαθήκαμε.» Ξέρετε, όλα τα κατά συνθήκην ψεύδη που επιβάλλει το savoir vivre σε τέτοιες περιπτώσεις. Κι αφού ολοκληρώθηκαν δειλά δειλά τα πρώτα αναγνωριστικά βήματα της περίτεχνης αυτής χορογραφίας, μπήκαμε στο ψητό. «Δουλεύεις; Α, ωραία. Πού; Ναι? Και πόσα παίρνεις; Μόνο; Ε, τι να κάνουμε. Εν μέσω κρίσης, κι αυτά καλά είναι. Εγώ; Μπα, δεν ψάχνω. Αφού σε λίγο θα φύγω έξω για μεταπτυχιακό.» Κουνάω ευγενικά το κεφάλι και κοιτάω επίμονα τον ορίζοντα για το λεωφορείο που θα με γλυτώσει από την άσκοπη φλυαρία.
Πουθενά, όμως. Παύση λίγων δευτερολέπτων - η νηνεμία πριν την καταιγίδα. Κι ύστερα το φλέγον ερώτημα. «Εσύ δεν το σκέφτεσαι για έξω;» Απαντώ αρνητικά, λακωνικά. «Μαλακία κάνεις.» Να το. Αυτό ήθελα ν' αποφύγω. Το λεωφορείο ακόμη άφαντο, αλλά ακόμα κι αν εμφανιστεί, μάλλον θα πάρω το επόμενο. Έχω μια μάχη να δώσω. Δήθεν αδιάφορα, ρωτάω γιατί. Κι αρχίζει το λογύδριο.
«Και τι να κάνεις εδώ; Δεν υπάρχει μέλλον. Να φύγουμε απ' αυτή την παλιοχώρα να ηρεμήσουμε.» Ανάβει τσιγάρο, με ύφος σοφιστικέ. «Πήγα Αγγλία μέσα στις γιορτές. Άνοιξε το μάτι μου. Ευρώπη, ρε φίλε. Πολιτισμός. Κράτος. Όχι σαν το δικό μας το μπουρδέλο. Έκατσα μια βδομάδα κι ένιωσα άνθρωπος επιτέλους.»
Ήρεμα, ακόμα δήθεν αδιάφορα, ρωτάω αν θα πάει εκεί για το μεταπτυχιακό του. «Εννοείται! Έχω βρει ένα πολύ καλό πανεπιστήμιο. Άλλωστε, είναι απαραίτητο ένα μεταπτυχιακό στις μέρες μας. Θα μου βρουν και δουλειά, για να μείνω εκεί. Δεν κάθομαι εδώ.»
Ρωτάω πόσο σκέφτεται να μείνει εκεί. «Ε, καμιά δεκαριά χρόνια. Να δουλέψω, να βγάλω χρήματα, κι ύστερα, αν έχουν φτιάξει εδώ τα πράγματα, ξαναγυρνάω.»
Κάπου εδώ ξεσπά η καταιγίδα που λέγαμε. Δεν κρατιέμαι άλλο.
Βρε γκαζοτενεκέ.
Πρώτον. Ποιος είσαι εσύ που θα κρίνεις την επιλογή μου, και θα μου πεις ότι κάνω, μάλιστα, και «μαλακία»;
Δεύτερον. Έπρεπε να πας στην Αγγλία για να μπορέσεις να εκτιμήσεις έννοιες όπως κράτος και πολιτισμός; Εσύ, που ο πολιτισμός σου περιορίζεται στο #SWAG, το #YOLO και τα σκυλάδικα; Εσύ, που ζεις με το χαρτζιλίκι του μπαμπά σου, του οποίου η επιχείρηση έχει λογιστικά βιβλία που θυμίζουν επεισόδιο του Master Chef; Εδώ κολλάει και το κράτος. Στην Αγγλία σου, που δεν είναι «μπουρδέλο», τολμάς να κάνεις τέτοιες μαγκιές;
Τρίτον. Σε καμιά δεκαριά χρόνια που θα φτιάξουν τα πράγματα, λες, θα ξαναγυρίσεις. Πώς θα φτιάξουν τα πράγματα, αγαπητέ; Από μόνα τους; Όχι βέβαια. Θα σου πω. Θα τα φτιάξω εγώ, κι όλοι οι υπόλοιποι που θα «κάνουμε μαλακία» και θα μείνουμε εδώ. Θα ιδρώσουμε, θα ματώσουμε, αλλά θα τα καταφέρουμε.
Να φύγετε, κύριε, να πάτε αλλού. Γούστο σας και καπέλο σας, και καλό σας κατευόδιο. Αλλά πώς μου λες κατά πρόσωπο ότι σε δέκα χρόνια θα γυρίσεις να σφετεριστείς το δικό μου τον κόπο; Πώς τολμάς να με προσβάλεις έτσι;
Έχει γυρίσει το μάτι μου, κι ο φίλος με κοιτάει σαν να βλέπει λυσσασμένο σκυλί. Τον σώζει το λεωφορείο. Με χαιρετά τυπικά, βιαστικά, κι εξαφανίζεται.
Το γαμώτο της υπόθεσης; Δεν είναι ένας. Είναι πολλοί. Είναι μια ολόκληρη γενιά φυγόπονων και καλομαθημένων, που ψάχνουν απεγνωσμένα ένα πρόσχημα για να μην ξεβολευτούν. Μέχρι τώρα, είχαν αυτό του πτυχίου. Τώρα βλέπουν ότι η αγορά εργασίας θυμίζει την έρημο Γκόμπι, και κρίνουν απαραίτητο το μεταπτυχιακό. Άλλα 1-2 χρόνια, δηλαδή αναβολής της αναμέτρησης με την πραγματικότητα. Αηδία.
Είναι οι ίδιοι που έσπευσαν να γραφτούν σε κάποια πολιτική παράταξη με το που πάτησαν το πόδι τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Είναι οι ίδιοι που ανέδειξαν τους υπερμάχους του μνημονίου, άσκεφτα, απληροφόρητα, χωρίς κρίση. Είναι ο χλιαρός μέσος όρος, η ηττοπαθής, comfortably numb νόρμα.
«Και τι να κάνουμε;», λένε. «Φταίει η κρίση, όχι εμείς.» Όμως η κρίση λειτουργεί και σαν ξεσκαρτάρισμα. Δημιουργεί και ευκαιρίες. Ανανεώνει καταστάσεις. Δεν νοείται να είσαι μεταξύ 20 και 30 και να σκέφτεσαι τόσο πεσιμιστικά. «Δεν θα μπορέσω να τα καταφέρω εδώ, γι' αυτό θα φύγω.» Ή, έστω, «Εδώ είναι πολύ δύσκολα για μένα». Πού είναι η περηφάνια; Πού είναι η όρεξη για ζωή; Πού είναι ο ζήλος; Αυτή είναι η μεγάλη πρόκληση της γενιάς μας. Κι όμως, εμείς προτιμάμε την ιδέα της αυτοεξορίας, μ' ένα λεπτό περιτύλιγμα ευρωπαϊκού πολιτισμού και αβάσιμης ελπίδας για να αυτό-ξεγελαστούμε.
Και για να μην παρεξηγηθώ. Δεν αναφέρομαι στους ανθρώπους εκείνους που θέλουν ένα μεταπτυχιακό από πανεπιστήμιο του εξωτερικού, θέλουν να δουν πώς είναι η ζωή στον υπόλοιπο κόσμο, ή απλώς επιλέγουν ν' αναζητήσουν την τύχη τους αλλού ασχέτως κρίσης. Η επιλογή τους είναι το ίδιο τίμια και σεβαστή με κάθε άλλη.
Όχι. Μιλάω πολύ συγκεκριμένα για τους φυγόπονους, τους πονηρά σκεπτόμενους, τους λιπόψυχους που τρέχουν να εγκαταλείψουν το πλοίο με τον πρώτο κλυδωνισμό. Καλό δρόμο να έχουν τα παιδιά, καλή τύχη σε ότι κι αν κάνουν. Όταν όμως αρχίσουν δειλά δειλά να επαναπατρίζονται, να είναι έτοιμοι ν' απαντήσουν σε μια ερώτηση.
«ΕΣΥ ΠΟΥ ΗΣΟΥΝ;»
Κι όσο κι αν ντύσουν της απαντήσεις τους με περίτεχνες δικαιολογίες και όμορφα λόγια, εγώ προσωπικά θ' ακούω μονάχα μια λέξη: «ΑΥΤΟΕΞΟΡΙΑ».
