Η Αθήνα σαν πόλη, τα τελευταία χρόνια αντιπροσωπεύει ένα ιδιαίτερο δύσκολο σύστημα συμβίωσης. Η ιδιαιτερότητά της προσδιορίζεται από δυο παράγοντες. Τάξη μεγέθους (χαοτική) και λειτουργίες (πολυσύνθετες, στρεσογόνες). Συνεπώς, από τη σκοπιά της ψυχικής ζωής μας, η πόλη, ως σύστημα συμβίωσης μέσα στην δύσκολη αυτή περίοδο που ζούμε όλοι, αντιπροσωπεύει ένα ιδιότυπο σύστημα κωδίκων που προσδιορίζουν την μορφοποίηση της καθημερινής εμπειρίας ( άγχος, ένταση, γρήγοροι ρυθμοί, ανασφάλεια ) και τη συγκρότηση του λόγου μας απέναντι σε όλα αυτά (πολλές φορές και εσύ ο ίδιος μουδιάζεις μπροστά σε ορισμένα γεγονότα που αντικρύζεις, ιδιαίτερα εάν τα ζεις παθητικά).
Όμως, το θεμελιώδες κοινό χαρακτηριστικό μας, ως προς την ψυχική επίπτωση της συμβίωσης μας σε αυτή την μεγαλούπολη, είναι ότι ζώντας στην Αθήνα, αναπόφευκτα πολλές φορές συναντάμε το άγνωστο (γεγονότα, καταστάσεις, περιοχές), το απρόσωπο ( ανθρώπους ξένους, τρομαγμένους, επιφυλακτικούς) και το ανοίκειο ( περιστατικά που μας εκπλήσσουν, δεν τα χωράει ο νους, θετικά η αρνητικά).
Η έκταση και η ένταση της διαρκούς αυτής υπενθύμισης στην ζωή της Αθήνας μέσα στην κρίση τείνουν να υφίστανται ανεξέλεγκτη φαντασιακή επεξεργασία.
Το μέγεθος της Αθήνας ειδικά τώρα μέσα στην κρίση, κάνει λοιπόν αναπόφευκτη την ύπαρξη άγνωστων χώρων, πραγμάτων κι ανθρώπων. Η συγκέντρωση τόσο πολύπλοκων λειτουργιών κάνει καθημερινά αναπόφευκτη την κοντινή μας συνύπαρξη με φαινόμενα που «δεν τα φαντάζεται κανείς» , σύμφωνα με τη δική μας ιδέα για τον κόσμο, ( όπως η θέα μιας τρομοκρατικής επίθεσης, μια ληστεία , εικόνες φτώχειας, βιαιότητας ), που «δεν τα χωράει ο νους». Έτσι λοιπόν τα τελευταία χρόνια για όλους μας , είναι συχνή συνάντηση μας με το άγνωστο, με το απρόσωπο και με το ανοίκειο αφού είναι ο χώρος όπου συγκροτείται η «ψυχή της πόλης».
Η συνάντηση με το άγνωστο ( περιοχές που δεν γνωρίζουμε, εμπειρίες που μέχρι σήμερα ουτέ που είχαμε φαντασθεί) ισοδυναμεί, με δύσκολο βίωμα , με διαρκή, ενίοτε βίαιη, υπενθύμιση των περιορισμών και των ελλείψεων μας . Ελλείψεις και περιορισμοί, σε πρώτο επίπεδο, της γνώσης, του «ψυχικού ρεπερτορίου», των διαθέσιμων παραστάσεων.
Βλέπεις κανένας πριν λίγο καιρό δεν μπορούσε να φαντασθεί στις βίαιες αλλαγές και ανατροπές στο επίπεδο ζωής μας ( συρρίκνωση εισοδήματος,απώλεια εργασίας και συνολικού νοήματος). Βέβαια, η έλλειψη είναι συστατικό στοιχείο της ανθρώπινης κατάστασης, της ύπαρξης μας.
Όμως η έκταση και η ένταση της διαρκούς αυτής υπενθύμισης στην ζωή της Αθήνας μέσα στην κρίση τείνουν να υφίστανται ανεξέλεγκτη φαντασιακή επεξεργασία. Να παραφράζονται δηλ. με όρους «προσωπικής ζημίας και κύρωσης» ( θα χάσω την δουλειά μου, θα πεινάσουν τα παιδιά μου, θα μου πάρουν το σπίτι, θα αρρωστήσω) τροφοδοτώντας έτσι μια αίσθηση ύπαρξης βάναυσα ακρωτηριασμένης, φαντασιώσεις «ευνουχισμού».
Από την άλλη πλευρά, η «ανωνυμία» του πλήθους (που εκ περιτροπής συμπεριλαμβάνει τον καθένα) υπογραμμίζει, πολύ συχνά με όρους αδιέξοδου, απόγνωσης και ματαιοπονίας, την δυσκολία επικοινωνίας με τον άλλο άνθρωπο, ( γειτονία, εργασία, μέσα μεταφοράς) που δεν σε ρωτά, δεν σε καταλαβαίνει όσο κι αν υποθέτεις ότι σ' ακούει και σε βλέπει. Έτσι αισθάνεσαι μόνος, αβοήθητος και δίχως υποστηρίγματα μπροστά σε μια βιωμένη απειλή.
Η διαρκής αυτή καταπόνηση, που προκύπτει από τη καθημερινή πλέον συνάντηση με την απόγνωση,ανασφάλεια εύκολα μπορεί να οδηγήσει σε «παθολογικές» ψυχικές «απαντήσεις» που τελευταία όλο και περισσότερο συναντάμε και μας εκπλήσσουν η ακόμη και μας φοβίζουν.
Την ναρκισσιστική αναδίπλωση, με τη μορφή της μεγαλομανίας, του εαυτουλισμού, του ανταγωνισμού και της εχθρότητας απέναντι στον (κάθε) άλλον, όλα αυτά που ζούμε καθημερινά στην εργασία μας, στις δημόσιες εκδηλώσεις, και δυστυχώς ακόμη και στις συγγενικές και φιλικές σχέσεις ή της κατάθλιψης, του αισθήματος εγκατάλειψης, ανημποριάς και μηδαμινότητας. Αλήθεια πόσοι κοντινοί μας άνθρωποι το τελευταίο διάστημα σταδιακά χάθηκαν, αποσύρθηκαν, κλείστηκαν στα σπίτια, στον εαυτό τους.
Η συνάντηση λοιπόν με την κρίση είναι μια ακόμη πηγή αβεβαιότητας και άγχους. Και αντί να μας μαλακώσει την ψυχή, να μας κάνει πιο ανθρώπινους και αλληλέγγυους μπροστά στην απειλή που ζούμε, συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο, αντιδρούμε με την αγωνιώδη προσπάθεια κατασκευής μιας «εικόνας» (το ίματζ,), που θα ξεγελάει προσωρινά τον άλλο, για να φανούμε άτρωτοι και ανώτεροι απέναντι του. Για το πετύχουμε τους στόχους αυτούς κάνουμε χρήση την έκπτωση του λόγου και την ακυρολογία, όταν θα συναντηθούμε με τους άλλους ανθρώπους. Άλλα λέμε και άλλα εννοούμε.. (άντε βρες εσύ μετά το νόημα της σχέσης).
Αυτή η πλαστογραφημένη και υποκριτική κοινωνική συμβίωση, γεννά μέσα στο ψυχισμό ,ένα ξεχωριστό αίσθημα ανησυχίας («ξένος στην ίδια του την πόλη, γειτονία, εργασία, οικογένεια). Η «ανησυχία» αυτή μάλιστα πολλές φόρες έχει σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις και βλέπουμε να κινητοποιεί ψυχικούς μηχανισμούς και άμυνες, όπως η άρνηση, μεγαλομανία και το αίσθημα «παραφροσύνης» στην επαφή με τα πράγματα και τους ανθρώπους.
Το ερώτημα είναι τι μας εμποδίζει να δούμε την ζωή στην πόλη μέσα στην κρίση σαν μια δύσκολη υπαρξιακή εμπειρία, και την αποδοχή της έλλειψης και των περιορισμών με τους οποίους θα ζήσουμε για τα επόμενα χρόνια. Ακόμη και σήμερα, επτά χρόνια μετά την εμφάνιση της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης, δεν μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα ήθος κοινωνού, δηλ. εταίρου που γνωρίζει να τηρεί τους δύσκολες πλέον κανόνες του παιχνιδιού και να επιχειρεί, στο πλαίσιο αυτό, να καλλιεργεί τη φιλία, την ευγένεια, την αλληλεγγύη και, σε κάθε περίσταση, να εκφράζεται μ' ένα λόγο προσωπικό.
Αντίθετα μέσα στο κλίμα «ανασφάλειας» και την αίσθηση ανεπάρκειας που βιώνουμε, δεν είναι λίγες οι φορές που απαντούμε με την αναζήτηση της «εξασφάλισης» με κάθε τρόπο, με το κοντόφθαλμο συμφέρον να μας καθοδηγεί. Ο χειρισμός των συναισθημάτων απογοήτευσης, θυμού και ζήλιας δεν είναι δημιουργικός αλλά καταστροφικός.
Σίγουρα την περίοδο αυτή λείπει η πνευματική και πολιτική ηγεσία που θα χαράξει ένα άλλο σχέδιο κοινωνικής συμβίωσης μέσα στην κρίση, όμως δεν μπορεί να αποτέλει και το άλλοθι για να μην αναλάβουμε τις προσωπικές μας ευθύνες.
Στο παρακάτω βίντεο ο Ψυχαναλυτής - συγγραφέας Τρύφων Ζαχαριάδης να ιχνηλατεί τα αίτια και τις συνέπειες αυτής της πολύπλευρης κρίσης που γεννά τα ανάμεικτα συναισθήματα που γεννά.
σχόλια