Η Πανούκλα πέραν από τίτλος για το περίφημο διήγημα του Καμύ, είναι και μια τρομερή μεταδοτική ασθένεια, που όταν χτύπησε την Ευρώπη τον 14ο αιώνα, ονομάστηκε «Μαύρος Θάνατος». Το βακτήριο της Πανώλης φέρνει στην αρχή πονοκέφαλο, ρίγη, πυρετό, διάρροια και αίσθημα εξάντλησης. Μετά έρχεται η ναυτία, ο εμετός, οι πόνοι στα άκρα και την πλάτη. Μέσα σε δυο μέρες, οιδήματα εμφανίζονται στο λαιμό, στις μασχάλες ή ανάμεσα στους μηρούς. Τα οιδήματα σύντομα γίνονται μαύρα και αρχίζουν να ρέουν πύον και αίμα. Η δυσωδία, η εσωτερική αιμορραγία και οι αφόρητοι πόνοι πλέκουν την εικόνα των τελευταίων στιγμών του ασθένη μετά από μια βδομάδα.
Στο διήγημα του Καμύ, μια ανυποψίαστη πολιτεία, καθόλα συνηθισμένη, χωρίς κάτι ξεχωριστό, πλήττεται ξαφνικά από επιδημία Πανώλης. Σύντομα οι ιθύνοντες, για να εμποδίσουν την μετάδοση, καλούνται να αποκλείσουν την πόλη, να απαγορεύσουν την έξοδο σε όλους. Πολλοί άνθρωποι είχαν οικογένειες, φίλους, εραστές σε άλλα μέρη. Κανένας δεν μπορεί να βγει. Ακόμα κι εκείνοι που δεν ήταν καν από την πόλη εκείνη, που βρέθηκαν συγκυριακά για λίγες μέρες εκεί και θα συνέχιζαν το ταξίδι τους για αλλού, δεν μπορούσαν πια να το κάνουν.
Ίσως μπορούμε να κάνουμε ένα παραλληλισμό της Πανούκλας με μια άλλη κακοτυχία. Μια τέτοια πληγή στην Ελλάδα μας τώρα είναι η κρίση. Κρίση σημαίνει ύφεση, αλλά σημαίνει και διάκριση, ξεσκαρτάρισμα.
Μπροστά στον αποκλεισμό της πόλης και τον φόβο της Πανώλης, ο κάθε πολίτης πλησίασε νομάρχες, δημάρχους και κάθε λογής υπάλληλο σε όλο το εύρος της ιεραρχικής κλίμακας, για να ζητήσει κάτι φαινομενικά απλό, να εξαιρεθεί. Ο κοσμάκης ζήταγε να φύγει. Πολλές οικογένειες δεν είχαν αρρωστήσει. Ήθελαν να φύγουν. Δεν ήταν δίκαιο που ζήταγαν να βγουν από τα όρια της πόλης; Έπρεπε να αρρωστήσουν κι αυτοί δηλαδή; Αν η Πανώλη ήταν μια τιμωρία από μια ανώτερη δύναμη, τι σχέση είχαν όλοι εκείνοι που ήταν προς το παρόν υγιείς; Έπρεπε να την πληρώσουν κι εκείνοι; Η Πανώλη όμως δεν κάνει διακρίσεις, δεν γνωρίζει δίκαιους και άδικους, ούτε πλούσιους και φτωχούς. Όπως διαπιστώνει ο Καμύ, μέσα σε μερικές εβδομάδες, ο κόσμος συνειδητοποίησε πως η Πανώλη τους αφορούσε όλους.
Ίσως μπορούμε να κάνουμε ένα παραλληλισμό της Πανούκλας με μια άλλη κακοτυχία. Μια τέτοια πληγή στην Ελλάδα μας τώρα είναι η κρίση. Κρίση σημαίνει ύφεση, αλλά σημαίνει και διάκριση, ξεσκαρτάρισμα. Πολύ συχνά, ελλείψει ενός πανθωρώντα Κριτού, βάζουμε εμείς τη προσωπική μας κρίση και φορτώνουμε την οικονομική κρίση σε αυτούς που θεωρούμε υπαίτιους. Βολεύει αυτό. Ο καθένας προσωπικά ή σε συντεχνιακό επίπεδο προσπαθεί να εξαιρεθεί από την κρίση και τις πολιτικές που επιλέχθηκαν ως λύση, σαν να μην τον αφορά. Λέει ο μεγαλοσυνταξιούχος, απευθυνόμενος προς τους κυβερνώντες-κι έχουν αλλάξει πολλοί τελευταία- «μα από μένα θα κόψεις, που δούλεψα σαράντα χρόνια κι έχω πληρώσει εισφορές;». Από την άλλη, λέει κι ο χαμηλοσυνταξιούχος, «μα τα δικά μου ψίχουλα βρήκες να περικόψεις, που ζω στο όριο της φτώχειας;». Δεν έχουν λίγο δίκιο όλοι; Πιο σπουδαία όμως, αντιδρούν αυτοί που κατ' ιδίαν ομολογίαν δεν έκλεψαν και δεν αδίκησαν ποτέ. Πως μπορεί η κρίση να αφορά κι αυτούς; Ο συγγραφέας της Θείας Κωμωδίας, ο Δάντης Αλιγκέρι είχε γράψει πως τα πιο σκοτεινά σημεία της κόλασης είναι φυλαγμένα για εκείνους που διατήρησαν την ουδετερότητά τους σε καιρούς ηθικής κρίσης. Ίσως κι εμείς οφείλουμε, ανεξάρτητα αν μας αξίζει προσωπικά ή όχι, να δεχτούμε πως η κατάσταση της κοινωνίας μας μας αφορά όλους.
Το μήνυμα της Πανούκλας του Καμύ για την ευθύνη όλων των πολιτών δεν πρέπει να μας καθυλώνει, ούτε να μας απογοητεύει. Πρέπει να μας γρηγορεί, να μας ενεργοποιεί. Να δούμε πως είναι ευθύνη του καθενός η κατάσταση και κατ' επέκταση και η αλλαγή. Ακόμη σπουδαιότερα, είναι στο χέρι του καθενός η κατεύθυνση της αλλαγής. Οι καθημερινές αποφάσεις μας αλλάζουν τον τόπο. Δεν αποφασίζουμε για το μέλλον του τόπου μας μόνο τις Κυριακές των εκλογών, αλλά όλες τις Κυριακές, τα Σάββατα και τις καθημερινές.
σχόλια