Μήπως η πιο χαρακτηριστική σκηνή της ταινίας Τζόκερ είναι τελικά αυτή που όλοι είδαμε εξ' αρχής στο τρέιλερ της; Μήπως η σκηνή στο λεωφορείο μας μιλά με όρους ρεαλιστικούς για την κοινωνία μας; Μήπως οι περισσότεροι από εμάς έχουμε βρεθεί στη θέση της μαμάς - και ας μην έχεις παιδιά - ή έστω μάρτυρες σε κάτι ανάλογο; Μήπως, τελικά, δεν έχουμε δώσει βάση σε αυτή τη σκηνή, επειδή φοβόμαστε να βρεθούμε αντιμέτωποι με τους εαυτούς μας;
Στο λεωφορείο ένα παιδάκι έχοντας άγνοια κινδύνου, όντας αθώο και χαρούμενο, αντιλαμβάνεται, με βάση το ένστικτο του, τον Άρθουρ Φλεκ (Τζόκερ) ως ένα συμπαθητικό, ενδιαφέρον και διασκεδαστικό άνθρωπο. Γελάει με τις γκριμάτσες του και θέλει να παίξει μαζί του. Το μητρικό προστατευτικό ένστικτο, βέβαια, κάνει τη μαμά να αντιδράσει. Από την άλλη, με μια δεύτερη σκέψη, υπάρχει κάτι ακόμα. Η μαμά πρόκειται για το μοτίβο ενός ενήλικα στην καθημερινότητα του. Ενός ενήλικα με τα δικά του προβλήματα και ανησυχίες. Ίσως, κουρασμένος και απογοητευμένος από τη ρουτίνα, αδιάφορος και καχύποπτος για τους γύρω του, χωρίς καμία διάθεση να συναναστραφεί με τους συνανθρώπους του. Για αυτό άλλωστε, η μητέρα, αρχικά, μοιάζει ενοχλημένη. Κάποιος εισβάλει στο χώρο της και μάλιστα ασχολείται και με κάτι πολύτιμο δικό της. Στην πορεία, όμως, που μαθαίνει για την πάθηση του Άρθουρ, τρομοκρατείται, φοβάται και τον απορρίπτει αμέσως, χωρίς κανένα δείγμα ευαισθησίας , αφού είναι ΤΡΕΛΟΣ.
Το ερώτημα, λοιπόν, είναι εμείς, εγώ, εσύ. Εσύ τι θα έκανες, όταν ένας Τζόκερ θα καθόταν δίπλα σου, πίσω σου, απέναντι σου σε ένα μετρό ή λεωφορείο;
Θα μπορούσε η κατανόηση σου για τους «κακούς» των ταινιών και κατ' επέκταση, για αυτούς που έχουν υποφέρει, έχουν πονέσει, έχουν εξευτελιστεί, έχουν νεκρωθεί συναισθηματικά να επεκταθεί και εκτός των συνόρων μιας ταινίας;
Όλοι ξέρουμε πως η πλειοψηφία θα έπραττε. Ας μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλο μας. Το αίσθημα του φόβου και της απειλής θα είχε ως αποτέλεσμα να μαζευτείς στην άκρη της θέσης σου, ή και να σηκωθείς. Και κανείς δεν σε κατηγορεί για αυτό. Δυστυχώς, είναι απόρροια μιας στερεοτυπικής κοινωνίας που μας εκπαιδεύει από παιδιά για αυτό. Για αρχή ας είναι από εδώ και στο εξής το στοίχημα μας να σταθούμε απέναντι σε αυτά τα τετράγωνα κουτάκια.
Για την κοινωνία μας, ένας άνθρωπος με ψυχικό πόνο ή με μια ψυχική διαταραχή, που ενδεχομένως έχει λάβει φαρμακευτική αγωγή ή έχει νοσηλευτεί, αποτελεί γρατζουνιά για την τάχα πεντακάθαρη γυάλινη σφαίρα της. Εθελοτυφλούμε θεωρώντας πώς είναι ελάχιστοι αυτοί οι άνθρωποι που υποφέρουν, ενώ είναι πολλοί. Αν κάποιος, μάλιστα, φανερωθεί, τον απομονώνουμε και τον αναγκάζουμε να περιφέρεται στους δρόμους με μια ταμπέλα στο χέρι. Μια ταμπέλα που εμείς διαλέξαμε για αυτόν . Την ταμπέλα του ΤΡΕΛΟΥ. Ταυτόχρονα, τον κοιτάμε με λύπηση και του στερούμε κάθε δικαίωμα συμμετοχής σε κοινωνικά καθημερινά δρώμενα.
Από τις πρώτες μέρες προβολής της ταινίας,βέβαια, ξαφνικά η κοινωνία άρχισε να κατανοεί και το διαδίκτυο κατακλύζεται από το ρητό «σαν παιδιά λατρεύαμε τους ήρωες, σαν ενήλικες κατανοούμε τους κακοποιούς». Γιατί άραγε, ενήλικα να χρειαζόσουν μια ταινία σαν και αυτή για να τους κατανοήσεις επιτέλους; Άλλωστε, υπάρχουν πολλές ταινίες, σειρές, βιβλία με ανάλογους χαρακτήρες και ανάλογα ψυχολογικά προφίλ. Τόσα χρόνια, λοιπόν, τι άλλο τριβέλιζε το μυαλό σου που αδυνατούσες να τους καταλάβεις;
Αδιαμφισβήτητα, μιλάμε για πολύ σκοτεινά και σκληρά παρελθόντα και περιβάλλοντα με πολύ πόνο και σκληρά βιώματα, πιθανόν, με σημαντικά λάθη των γονέων, με αγάπη όχι αρκετή ή και ανύπαρκτη, χωρίς θαλπωρή, χωρίς παιδεία, χωρίς νοιάξιμο. Και όλα αυτά συνδυαστικά με μια δύσκολη βιοπάλη μετατρέπονται σε παράπονο, θυμό κι αγανάκτηση, ανάγκη για προσοχή, εκδίκηση και δικαίωση. Εμείς, λοιπόν, ως άνθρωποι, θεωρητικά, θα οφείλαμε να σταθούμε σε αυτούς τους ανθρώπους και να ενδιαφερθούμε. Να τους κατευθύνουμε, να τους βοηθήσουμε να βιώσουν τη λύτρωση που αναζητούν και να αντιληφθούν πως αυτή δεν θα έλθει μέσα από βίαιες πράξεις εν βρασμώ ψυχής. Εμείς, όμως, πρακτικά, υιοθετούμε μια στάση αμέτοχη, αδιάφορη, ψυχρή, άτεγκτη. Ας μη ξεχνάμε, όμως, πως πια καταλαβαίνεις τους Τζόκερ.
Επομένως, το ζήτημα πλέον είναι: θα μπορούσε η κατανόηση σου για τους «κακούς» των ταινιών και κατ' επέκταση, για αυτούς που έχουν υποφέρει, έχουν πονέσει, έχουν εξευτελιστεί, έχουν νεκρωθεί συναισθηματικά να επεκταθεί και εκτός των συνόρων μιας ταινίας; Θα μπορούσες να τους κατανοήσεις στα πλαίσια της πραγματικότητας; Θα μπορούσες να κάτσεις δίπλα τους στο λεωφορείο, χωρίς να αλλάξεις θέση;
Θα μπορούσαμε να τους αφήσουμε να ζήσουν ανάμεσα μας; Θα μπορούσαμε να αντέξουμε, εν τέλει, να πέσουν οι μάσκες; Θα μπορούσαμε να δούμε, επιτέλους, τα πρόσωπά μας, έτσι όπως πραγματικά είναι, ατόφια και χωρίς το επιβεβλημένο υποκριτικό χαρούμενο προσωπείο ; Θα μπορούσαμε να γίνουμε λίγο πιο Άνθρωποι από ότι είμαστε και κυρίως, Συνάνθρωποι;
Ας το ονειρευτούμε, ας το ελπίσουμε, ας το δημιουργήσουμε, ας το προσπαθήσουμε έστω!
«The worst part about having mental illness is people expect you to behave as if you don't.» - JOKER (2019)
