Όταν το διαμέρισμα δεν δροσίζεται ούτε τη νύχτα, όταν ζεσταινόμαστε ακουμπώντας στο πυρωμένο τσιμέντο, όταν ακόμη και η απραξία μάς εξαντλεί, τότε έχει έρθει η κορύφωση του καλοκαιριού. Κι ας είμαστε ακόμη στον Ιούνιο.
Ο πρώτος καύσωνας έπληξε από τώρα ευρωπαϊκές πόλεις - ανάμεσά τους την Αθήνα και το Βερόλινο. Οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι ο καύσωνας δεν είναι απλώς κουραστικός, αλλά ενέχει κινδύνους για την υγεία μας ή ακόμη και για τη ζωή μας, ιδιαίτερα στις μεγαλουπόλεις. Οι ειδικοί κάνουν λόγο για έναν «αργό θάνατο».
Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί το γεγονός ότι νοσοκομεία, γηροκομεία και άλλα ιδρύματα περίθαλψης δεν είναι προετοιμασμένα για να αντιμετωπίσουν αυτό το ακραίο φαινόμενο. Στο Βερολίνο μία άτυπη συμμαχία ιατρών, διοικητικών στελεχών της υγείας και της πρωτοβουλίας «Υγεία και Κλιματική Αλλαγή» (KLUG) παρουσίασε τη Δευτέρα τις δικές της προτάσεις για να προστατευθούν οι πιο ευάλωτοι.
Κάποιες από αυτές είναι λίγο-πολύ γνωστές: ελαφρά διατροφή, τροφές με μεγάλη περιεκτικότητα σε νερό, πολλά υγρά, μεταφορά των ιδιαίτερα ευάλωτων ασθενών σε πιο δροσερά δωμάτια. Υπάρχουν όμως και άλλες ιδέες. Κάποιοι προτείνουν αποθήκευση των φαρμάκων σε πιο χαμηλές θερμοκρασίες, αλλά και οικοδομικές εργασίες ή συναφείς παρεμβάσεις για πιο δροσερό περιβάλλον.
Αυξημένος κίνδυνος στη μεγαλούπολη
Γιατί όμως στις μεγάλες πόλεις ο κόσμος διατρέχει μεγαλύτερο κίνδυνο να επηρεαστεί από τις υψηλές θερμοκρασίες; Ο Γιούργκεν Κροπ, ερευνητής στο Ινστιτούτο για το Κλίμα με έδρα το Πότσνταμ (PIK) επισημαίνει ότι, μεταξύ άλλων, οι κίνδυνοι οφείλονται στο φαινόμενο της «αστικής θερμικής νησίδας».
Το τσιμέντο έχει μεγαλύτερη θερμική αγωγιμότητα και θερμοχωρητικότητα από άλλα υλικά, ενώ η ζέστη έχει την τάση να διοχετεύεται από ένα πιο θερμό σε ένα πιο ψυχρό περιβάλλον. Το βράδυ λοιπόν, όταν οι θερμοκρασίες στην πόλη υποχωρούν, το τσιμέντο αποβάλλει στην ατμόσφαιρα τη ζέστη που έχει απορροφήσει στη διάρκεια της ημέρας. Έτσι, στο αστικό περιβάλλον οι θερμοκρασίες παραμένουν πολύ υψηλότερες από την ύπαιθρο.
Υπό αυτές τις συνθήκες το σώμα δεν βρίσκει χρόνο να ξεκουραστεί και να αναπληρώσει τη χαμένη ενέργεια. Το «φαινόμενο της θερμικής νησίδας» δεν είναι βέβαια κάτι καινούριο. Αλλά όταν εμφανίζονται πιο συχνά και πιο εντατικά κύματα καύσωνα, οι κίνδυνοι για την υγεία πολλαπλασιάζονται, όπως επισημαίνει πρόσφατη γαλλική μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο International Journal of Environmental Research and Public Health. Όλα αυτά αποτελούν άμεσες συνέπειες της κλιματικής αλλαγής.
Περισσότερα θύματα στο μέλλον
Η γερμανική Υπηρεσία για την Προστασία του Περιβάλλοντος (UBA) παραθέτει στην ιστοσελίδα της συγκεκριμένα υπολογιστικά μοντέλα, με βάση τα οποία «μία άνοδος της θερμοκρασίας κατά έναν βαθμό σε ετήσια βάση μπορεί να προκαλέσει αύξηση της θνησιμότητας από 1 έως 6%».
Αυξημένο κίνδυνο διατρέχουν ασφαλώς οι ηλικιωμένοι, επισημαίνει η Νάταλι Νίντενς, μέλος της βερολινέζικης πρωτοβουλίας «Υγεία και Κλιματική Αλλαγή». Η αίσθηση της δίψας στους ηλικιωμένους δεν είναι τόσο έντονη, ενώ το κυκλοφορικό τους σύστημα δεν αντέχει υπερβολική καταπόνηση. Υπάρχουν όμως και κοινωνικοί λόγοι που επιβαρύνουν την κατάστασή τους: πολλοί ηλικιωμένοι ζουν μόνοι τους και δεν έχουν κάποιον για να τους βοηθήσει στις ημέρες του καύσωνα. Ακόμη μεγαλύτερο κίνδυνο διατρέχουν οι πολλοί άστεγοι στις μεγαλουπόλεις. Ιδιαίτερα μέτρα προφύλαξης χρειάζονται βέβαια και για τις εγκύους, τους ανηλίκους και όσους έχουν επιβαρυμένο ιατρικό ιστορικό.
Διορθώνοντας τα λάθη του παρελθόντος
Με ποιον τρόπο μπορεί να επηρεαστεί ο οργανισμός από τη ζέστη; Υπάρχουν πολλές πιθανές επιπτώσεις. «Από τις ζαλάδες και την εξάντληση μέχρι το πρήξιμο στα πόδια», αναφέρει η Νάταλι Νίντενς, ενώ «σε περιόδους πολύ υψηλών θερμοκρασιών αυξάνεται επίσης ο κίνδυνος για εμφράγματα, που μπορούν να προκαλέσουν ακόμη και μόνιμη βλάβη στην υγεία».
«Ασφαλώς ένα χρήσιμο μέτρο θα ήταν να πολλαπλασιαστούν οι χώροι πρασίνου στην πόλη», λέει ο καθηγητής Γιούργκεν Κροπ. Ο ίδιος προτείνει την ευρύτερη χρήση φυσικών υλικών, όπως το ξύλο, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί ακόμη και για να κατασκευαστούν κτίρια γραφείων με ύψος έως 100 μέτρα. Από κει και πέρα, χρειάζονται ευρύτερες πολεοδομικές παρεμβάσεις.
Η Γιέλκα Βίκχαμ, επίσης μέλος της ομάδας «Υγεία και Κλιματική Αλλαγή», υπενθυμίζει βέβαια ότι μπορεί κανείς να βοηθήσει και με μικρότερες παρεμβάσεις, για παράδειγμα τοποθετώντας ψύκτες πόσιμου νερού. «Αλλά ό,τι κι αν κάνουμε τώρα», λέει η Γιέλκα Βίκχαμ, «απλώς διορθώνουμε τα κακώς κείμενα του παρελθόντος. Εμείς προκαλέσαμε την κλιματική αλλαγή, τώρα εμείς πρέπει να βρούμε λύσεις για να καταπολεμήσουμε τις συνέπειές της.»
