Μια ιστορία διαφθοράς μεταξύ Τουρκίας και Νέας Υόρκης έστειλε τον δήμαρχο της πόλης στη φυλακή και η αιτία ήταν ο ουρανοξύστης του Ερντογάν στο Μανχάταν, όπως αποκαλύπτει η The Wall Street Journal.
Ο Έρικ Άνταμς βοήθησε με το αζημίωτο την Τουρκία να ξεπεράσει ζητήματα που «μπλόκαραν» την ανέγερση του «Τουρκικού Οίκου» - κι αυτό αποδείχθηκε η «αρχή του τέλους» για τον δήμαρχο της Νέας Υόρκης.
Η τουρκική κυβέρνηση ήταν ήδη χρόνια πίσω στο χρονοδιάγραμμα για την ανέγερση του ουρανοξύστη 35 ορόφων που ήθελε να ονομάσει «Τουρκικός Οίκος» στο Μανχάταν όταν η Πυροσβεστική Υπηρεσία της Νέας Υόρκης έθεσε άλλο ένα ανάχωμα στο μεγαλεπήβολο πρότζεκτ. Τούρκοι αξιωματούχοι έμαθαν το 2018 ότι οι απαιτήσεις της πυροσβεστικής είχαν αλλάξει και ότι θα έπρεπε να ενημερώσουν εκ νέου τα οικοδομικά σχέδια, κάτι που θα κόστιζε περισσότερο χρόνο και περισσότερα χρήματα.
«Δώστε μερικές λίρες να εξαλείψετε το πρόβλημα»
«Πιθανότατα οι άνθρωποι του [τουρκικού] υπουργείου είναι έκπληκτοι που δεν μπορείτε απλώς να δώσετε στα παιδιά της πυροσβεστικής μερικές λίρες για να εξαλείψετε αυτό το πρόβλημα», έγραφε σε email προς τον συνάδελφο του Φίλιπ Ινφελίζ, ο διευθυντής έργου. Το μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου εμφανίστηκε στην αγωγή που κατέθεσε η Τουρκία το 2021 κατά του αρχιτέκτονα του ουρανοξύστη.
Αλλά οι κανόνες που ισχύουν στην Τουρκία δεν ισχύουν στην Αμερική, εξήγησε ο Ινφελίζ, σύμφωνα με την περσινή του κατάθεση. «Και έπρεπε να τους ενημερώσουμε ότι δεν είναι αυτός ο τρόπος με τον οποίο γίνονται οι επιχειρήσεις στη Νέα Υόρκη εξ όσων γνωρίζαμε», είπε.
Κάτι που όμως δεν ήταν απολύτως ακριβές, όπως αποδείχθηκε. Οι ομοσπονδιακοί εισαγγελείς λένε τώρα ότι Τούρκοι αξιωματούχοι βρήκαν τελικά κάποιον άλλον για να λύσει τα προβλήματά τους με την πυροσβεστική: Τον (τότε) επερχόμενο δήμαρχο.
Στα τέλη του Σεπτεμβρίου, δικαστήριο κατήγγειλε τον δήμαρχο της Νέας Υόρκης Έρικ Άνταμς για μια σειρά από κατηγορίες διαφθοράς που σχετίζονται με δώρα που φέρεται να δεχόταν από Τούρκο αξιωματούχο και επιχειρηματίες, συμπεριλαμβανομένων δωρεάν πτήσεων σε τουρκική αεροπορική εταιρεία και διαμονή σε πολυτελή ξενοδοχεία.
Εν μέρει σε αντάλλαγμα για τα δώρα, ισχυρίζονται οι εισαγγελείς, ο Άνταμς πίεσε τους αξιωματούχους της πυροσβεστικής να υπογράψουν για την ασφάλεια του κτιρίου παρά τις ανησυχίες τους.
«Ήταν φιλοδωρήματα και δεν είναι ομοσπονδιακά εγκλήματα»
Τώρα, το σχεδόν 300 εκατομμυρίων δολαρίων Τουρκικό Σπίτι που ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν σκόπευε να αποτελέσει μνημείο της παγκόσμιας επιρροής του έθνους του είναι πιθανό να εμφανιστεί ακόμη μεγαλύτερο σε ένα νομικό δράμα που μπορεί να κοστίσει στον δήμαρχο της Νέας Υόρκης τη δουλειά του και ίσως την πολιτική του καριέρα.
Ο Άνταμς δήλωσε αθώος. Πριν από μια εβδομάδα, οι δικηγόροι του ζήτησαν από τον ομοσπονδιακό δικαστή να απορρίψει την κατηγορία δωροδοκίας. «Τα φιλοδωρήματα δεν είναι ομοσπονδιακά εγκλήματα. Η ευγένεια προς τους πολιτικούς δεν είναι ομοσπονδιακό έγκλημα», είπε ο δικηγόρος του, Άλεξ Σπίρο, σε συνέντευξη Τύπου εκείνη την ημέρα.
Το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών δήλωσε ότι οι υπάλληλοί του τηρούν το διεθνές δίκαιο και τις διπλωματικές συμβάσεις. «Δεν υπάρχει κανένας τρόπος με τον οποίο θα ανακατευτούμε στις εσωτερικές υποθέσεις μιας άλλης χώρας», δήλωσε ο εκπρόσωπος στο κρατικό πρακτορείο ειδήσεων Anadolu.
«Ο πύργος να ανοίξει με την ομιλία Ερντογάν στον ΟΗΕ»
Οι εισαγγελείς ισχυρίστηκαν ότι τον Σεπτέμβριο του 2021, ο γενικός πρόξενος της Τουρκίας στη Νέα Υόρκη, Ρεϊχάν Οζγκούρ, ζήτησε από τον Άνταμς και έναν από τους υπαλλήλους του, σε τηλεφωνικές κλήσεις και ηλεκτρονικά μηνύματα, να ανοίξουν το δρόμο για το άνοιγμα του Τουρκικού Οίκου εγκαίρως, ώστε η τελετή έναρξης να συμπέσει με την ομιλία Ερντογάν στα Ηνωμένα Έθνη. Ο Άνταμς δεν ήταν ακόμη δήμαρχος τότε, αλλά είχε κερδίσει τις προκριματικές εκλογές των Δημοκρατικών, εξασφαλίζοντας -σχεδόν- ότι θα κέρδιζε και τις γενικές εκλογές.
«Είναι η σειρά σου να υποστηρίξεις την Τουρκία - Το ξέρω»
Ωστόσο, ένας επιθεωρητής της πυροσβεστικής είχε αρνηθεί να υπογράψει για την ασφάλεια του κτιρίου, καθώς είχε εντοπίσει περισσότερα από 60 «λάθη». Ο Οζγκούρ, τότε, κάλεσε ένα από τα στελέχη του Άνταμς και του είπε ότι ήταν «η σειρά του» να υποστηρίξει την Τουρκία, σύμφωνα με το κατηγορητήριο. Το στέλεχος πράγματι, μετέφερε το μήνυμα στον Άνταμς.
«Το ξέρω», απάντησε ο Άνταμς, σύμφωνα με το κατηγορητήριο και στη συνέχεια, πίεσε την πυροσβεστική να κάνει μια εξαίρεση, όπως είπαν οι εισαγγελείς. Μερικές ημέρες αργότερα οι Τούρκοι αξιωματούχοι πήραν αυτό που ήθελαν: Ο ουρανοξύστης άνοιξε για την άφιξη του Ερντογάν. Στην τελετή εγκαινίων, ο Ερντογάν είπε ότι ο πύργος αντικατοπτρίζει το «μεγαλείο, την κληρονομιά και την αυξανόμενη δύναμη του έθνους του».
Τα οικοδομικά έργα του Ερντογάν, συμπεριλαμβανομένου του μεγαλύτερου τζαμιού της χώρας του, άρχισαν να μεταμορφώνουν την Κωνσταντινούπολη στα μέσα της δεκαετίας του 2000. Πρώην Τούρκοι αξιωματούχοι δήλωσαν ότι υπήρχαν λίγα μέρη στο εξωτερικό όπου ο Τούρκος ηγέτης ήθελε να προβάλει δύναμη περισσότερο από ό,τι στη Νέα Υόρκη, έναν οικονομικό κόμβο και κέντρο της διεθνούς διπλωματίας.
Το 11όροφο Τουρκικό Κέντρο έγινε 35όροφος Τουρκικός Οίκος
Από τα τέλη της δεκαετίας του 1970, το Τουρκικό Κέντρο, ένα απλό, 11όροφο κτίριο γραφείων στην Πρώτη Λεωφόρο απέναντι από τον ΟΗΕ, είχε χρησιμεύσει ως το τουρκικό προξενείο στη Νέα Υόρκη και έδρα της τουρκικής αποστολής στον ΟΗΕ. Το κτίριο, που αγοράστηκε από την IBM, επέζησε από την έκρηξη τρομοκρατικής βόμβας το 1980. Στη δεκαετία του 2000, ωστόσο, οι ηγέτες του ολοένα και πιο ευημερούντος έθνους ένιωσαν ότι το είχαν ξεπεράσει.
«Τα χαλιά ήταν λίγο σκισμένα και τα έπιπλα δεν ήταν σε πολύ καλή κατάσταση», θυμάται ο Φαρούκ Λογκόγκου, πρώην Τούρκος διπλωμάτης και πρώην μέλος του κοινοβουλίου της χώρας του.
Κάπως έτσι, προέκυψε ένα φιλόδοξο σχέδιο: Να γκρεμιστεί το παλιό Τουρκικό Κέντρο και ένα γειτονικό κτίριο και να αντικατασταθούν με έναν γυάλινο πύργο τρεις φορές ψηλότερο, με θέα στον ΟΗΕ—κάτι που ο πρωθυπουργός και μελλοντικός πρόεδρος Ερντογάν πίστευε ότι θα μπορούσε να επιδείξει την αυξανόμενη επιρροή της χώρας στην παγκόσμια σκηνή.
Υποτίθεται ότι θα χρειαζόταν τρία χρόνια. Η οικοδόμησή του μετατράπηκε σε μια δοκιμασία που μαστιζόταν από προβλήματα και κράτησε για περίπου μια δεκαετία.
Η προεδρική προθεσμία του Ερντογάν
Το 2012, η Τουρκία προσέλαβε έναν διαχειριστή για το έργο, την εταιρεία Cresa με έδρα το Σικάγο, για να επιβλέπει την κατεδάφιση των υπαρχόντων κτιρίων και την κατασκευή του νέου. Το αρχιτεκτονικό γραφείο Perkins Eastman με έδρα τη Νέα Υόρκη υπέγραψε ως σχεδιαστής.
Οι αποδόσεις που ετοίμασε το Perkins Eastman έδειχναν μια καμπυλωτή πρόσοψη εμπνευσμένη από την ημισέληνο στο κέντρο της τουρκικής σημαίας. Το σχέδιο ενσωμάτωνε τα είδη των περίτεχνων μοτίβων που φαίνονται στα καραβανσαρίσματα, τα μεσαιωνικά πανδοχεία που φιλοξενούσαν εμπόρους που ταξίδευαν στο δρόμο του μεταξιού. Γραφεία για το προξενείο και τουρκικές επιχειρήσεις θα καταλάμβαναν τον ουρανοξύστη, μαζί με 20 οικιστικές μονάδες για το διπλωματικό προσωπικό, γυμναστήριο, υπαίθριες βεράντες, αμφιθέατρο και αίθουσα προσευχής.
Το έργο όμως σύντομα άρχισε να αντιμετωπίζει καθυστερήσεις και το κόστος του αυξήθηκε πάρα πολύ γρήγορα. Το υπάρχον τουρκικό προξενείο εκκενώθηκε μέχρι το 2013 για να ανοίξει ο δρόμος για το νέο έργο, αναγκάζοντας τους Τούρκους διπλωμάτες να εργαστούν σε έναν ενοικιαζόμενο χώρο στο Μίντταουν Μανχάνταν. Αυτό μόνο, κόστισε στο τουρκικό κράτος 5 εκατομμύρια δολάρια το χρόνο. Ωστόσο, οι εργασίες κατεδάφισης δεν είχαν καν ξεκινήσει ακόμη.
Παλινωδίες και έξτρα κόστος
«Οι συνεχιζόμενες αβεβαιότητες σχετικά με το έργο αυξάνουν το κόστος του και πλήττουν τη φήμη της Τουρκίας στις ΗΠΑ», έγραψε ο Λογκόγλου, ο πρώην διπλωμάτης που είχε γίνει πολιτικός της αντιπολίτευσης πλέον, σε κοινοβουλευτική πρόταση το 2015.
Το 2016, η Cresa απείλησε να αποχωρήσει από το έργο μετά τη λήξη της σύμβασής της, σύμφωνα με μήνυση που είχε καταθέσει η Τουρκία εναντίον της εταιρείας τότε. Αλλά η Cresa και η Τουρκία επανορθώθηκαν και οι εργασίες κατεδάφισης ξεκίνησαν -τελικά- τον επόμενο χρόνο.
Η πρόοδος ήταν πολύ πιο αργή από ό,τι φανταζόταν η τουρκική πλευρά. Μέχρι τις αρχές του 2021, είχε δοθεί στην ομάδα κατασκευής μια συγκεκριμένη, αμετακίνητη προθεσμία: Όλα έπρεπε να γίνουν μέχρι τη συνεδρίαση της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ τον Σεπτέμβριο. Ο Ινφελίζ, ένας υπάλληλος της Cresa που έχει εργαστεί στο έργο για χρόνια, είπε σε μια κατάθεσή του 2023 ότι η παραγγελία προήλθε από τον ίδιο τον Ερντογάν. Το γραφείο του Ερντογάν δεν απάντησε σε αίτημα για σχόλιο, που κατέθεσε η εφημερίδα The Wall Street Journal.
Ο Ινφελίζ είπε ότι οι κατασκευαστές αρχικά υπολόγισαν ότι θα κόστιζε «μόνο» μερικά εκατομμύρια δολάρια ακόμα, για να τηρηθεί η προθεσμία. Όμως, αυξήσεις στο κόστος προήλθαν και από την τουρκική εταιρεία IC Ictas, η οποία σε συνεργασία με την αμερικανική εταιρεία Aecom Tishman, χειριζόταν την κατασκευή, σύμφωνα με τις καταθέσεις του Ινφελίζ και ενός άλλου υπαλλήλου της Cresa.
Η IC Ictas, που ανήκει στον Τούρκο επιχειρηματία Ιμπραήμ Τσετσέν, είχε επιβλέψει μερικά από τα κυβερνητικά έργα - ορόσημα της Τουρκίας, συμπεριλαμβανομένου ενός πυρηνικού σταθμού και μιας από τις ογκώδεις γέφυρες στον Βόσπορο.
Τροποποιήσεις στο σχέδιο και για ανελκυστήρα οχημάτων
Ο αρχικός σχεδιασμός είχε τροποποιηθεί, μεταξύ άλλων για να δημιουργηθεί περισσότερος χώρος για πράγματα όπως η αποθήκευση εξοπλισμού και ο ανελκυστήρας οχημάτων. Ο Ινφελίζ και ο άλλος υπάλληλος της Cresa δήλωσαν στις καταθέσεις τους ότι εξέφρασαν ανησυχίες σε Τούρκους αξιωματούχους ότι η IC Ictas και η Aecom χρεώνουν ένα ασυνήθιστα μεγάλο ποσό για τις αλλαγές στο σχέδιο κατασκευής.
Η Aecom Tishman αρνήθηκε να σχολιάσει και η IC Ictas δεν απάντησε σε αιτήματα για σχολιασμό, επίσης.
Τούρκοι αξιωματούχοι δεν απέρριψαν τις αλλαγές ή πρόσθεσαν χρεώσεις, ανέφεραν οι δύο υπάλληλοι της Cresa στις καταθέσεις τους. Αργότερα, η Τουρκία κατηγόρησε για μερικά από τα παραπάνω έξοδα το αρχιτεκτονικό γραφείου του Perkins Eastman, το οποίο μήνυσε μετά την ολοκλήρωση του κτιρίου.
Το Perkins Eastman αρνήθηκε τους ισχυρισμούς της Τουρκίας.
«Η Turkish Airlines είναι η επιλογή μου να πετάω», έλεγε ο Άνταμς
Τούρκοι αξιωματούχοι προσέγγισαν για πρώτη φορά τον μελλοντικό δήμαρχο της Νέας Υόρκης το 2015, το έτος αφότου εκλέχτηκε Πρόεδρος του Μπρούκλιν. Οι εισαγγελείς ισχυρίστηκαν ότι ο Άνταμς έκανε δύο ταξίδια στην Τουρκία εκείνη τη χρονιά, ένα από τα οποία πληρώθηκε από το τουρκικό προξενείο στη Νέα Υόρκη και έναν εκπαιδευτικό όμιλο ετερογενών δραστηριοτήτων με έδρα την Κωνσταντινούπολη. Ο Άνταμς συνάντησε τον γενικό διευθυντή της εν μέρει κρατικής εταιρείας Turkish Airlines στη Νέα Υόρκη, από τον οποίο θα λάμβανε επιδόματα πολυτελών ταξιδιών για χρόνια, ανέφερε το κατηγορητήριο.
«Η Turkish Airlines είναι η επιλογή μου να πετάω», είπε αργότερα ο Άνταμς σε συνέντευξή του σε τουρκικό ειδησεογραφικό ιστότοπο.
Ήταν η αρχή μιας σχεδόν δεκαετούς σχέσης κατά τη διάρκεια της οποίας ο Άνταμς φέρεται να έλαβε δώρα αξίας άνω των 100.000 δολαρίων, συμπεριλαμβανομένων διαμονών σε πολυτελείς σουίτες ξενοδοχείων και σε παραθαλάσσιο θέρετρο, ταξίδια business class, μια περιήγηση με γιοτ και ένα προσωπικό αυτοκίνητο με οδηγό ενώ βρισκόταν στο Τουρκία.
Το καλοκαίρι του 2017, ο Adams πραγματοποίησε περιοδείες στη Γαλλία, την Κίνα και την Τουρκία, συμπεριλαμβανομένης της διαμονής στη «Bentley Suite» στο ξενοδοχείο St. Regis στην Κωνσταντινούπολη. Οι εισαγγελείς υπολόγισαν την αξία μόνο αυτών των ταξιδιών σε περισσότερα από 41.000 δολάρια.
Ισχυρίστηκαν επίσης ότι ο Άνταμς έλαβε παράνομες συνεισφορές για την εκστρατεία του από Τούρκους επιχειρηματίες που προσπαθούσαν να επωφεληθούν από την αυξανόμενη πολιτική του δύναμη.
Περισσότερα από 60 προβλήματα με την πυρασφάλεια
Μέχρι το 2021, όλα τα προβλήματα ανέγερσης του Τουρκικού Οίκου είχαν ξεπεραστεί και απέμενε μόνο ένα: Να υπογράψει η Πυροσβεστική Υπηρεσία για το νέο κτίριο.
Μέχρι εκείνον τον Σεπτέμβριο, όμως, οι επιθεωρητές της Πυροσβεστικής είχαν εντοπίσει περισσότερα από 60 λάθη στην πυρασφάλεια του πύργου, συμπεριλαμβανομένων συστημάτων που ειδοποιούν σε έκτακτη ανάγκη για πυρκαγιά και κλείνουν τους ανεμιστήρες σε περίπτωση που ξεσπάσει φωτιά. Δεκαετίες νωρίτερα, μια πυρκαγιά στο MGM Grand Hotel and Casino είχε σκοτώσει 87 ανθρώπους, σε μεγάλο βαθμό λόγω των δυσλειτουργικών ανεμιστήρων που κυκλοφορούσαν τις τοξικές αναθυμιάσεις στους ψηλότερους ορόφους.
«Δεν βλέπω κανέναν τρόπο να είμαστε διατεθειμένοι να το αποδεχτούμε», έγραψε ένας υπάλληλος της πυρσοβεστικής που είναι επιφορτισμένος με την επιθεώρηση του συστήματος συναγερμού πυρκαγιάς στον αρχηγό πυροπροστασίας της πόλης στις 9 Σεπτεμβρίου, λιγότερο από δύο εβδομάδες πριν από την προθεσμία που όρισε ο Ερντογάν για τα εγκαίνια του κτιρίου.
«Είσαι αληθινός φίλος της Τουρκίας»
Την επόμενη μέρα, σύμφωνα με το κατηγορητήριο, ο Άνταμς έστειλε μήνυμα στον Επίτροπο της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας σχετικά με τα προβλήματα της Τουρκίας.
Αργότερα εκείνη την ημέρα, ο ανώτατος ένστολος αξιωματικός του τμήματος -κάλεσε τον αρχηγό του τμήματος- είπε σε έναν άλλο ανώτατο αξιωματούχο ότι αν δεν βοηθούσαν την τουρκική κυβέρνηση, θα έχαναν και οι δύο τη δουλειά τους, σύμφωνα με το κατηγορητήριο. Η Πυροσβεστική συνέταξε τα απαραίτητα έγγραφα και ο Άνταμς μετέφερε τα καλά νέα στον Τούρκο γενικό πρόξενο: Το κτίριο ήταν ελεύθερο να ανοίξει.
«Είσαι αληθινός φίλος της Τουρκίας», απάντησε ο Οζγκούρ, γενικός πρόξενος της Τουρκίας, σε ένα κείμενο που περιελάμβανε δύο emoji με σταυρωμένα χέρια, σύμφωνα με το κατηγορητήριο.
Ωστόσο, η Τουρκία παρέμεινε κάθε άλλο παρά ικανοποιημένη με το κόστος του έργου που είχε φθάσει πλέον σχεδόν τα 300 εκατομμύρια δολάρια. Η Τουρκία μήνυσε το Perkins Eastman, ισχυριζόμενη ότι η κακή σχεδίαση τούς είχε κοστίσει καθυστερήσεις και τουλάχιστον 13 εκατομμύρια δολάρια.
Το αρχιτεκτονικό γραφείο αμφισβήτησε τον ισχυρισμό. Όταν το Perkins Eastman ζήτησε από την τουρκική κυβέρνηση να προσκομίσει έγγραφα που να υποστηρίζουν τους ισχυρισμούς της, αυτή αρνήθηκε, επικαλούμενη «προξενικά προνόμια και ασυλίες». Είπε ότι η Cresa, ο Αμερικανός διευθυντής του έργου της, είχε όλα τα σχετικά έγγραφα.
Στις καταθέσεις που ακολούθησαν, οι υπάλληλοι της Cresa είπαν ότι ορισμένες αποφάσεις αναθεώρησης κατασκευής λήφθηκαν σε συναντήσεις μεταξύ Τούρκων αξιωματούχων στην Άγκυρα.
Η Τουρκία απέσυρε τη αγωγή της νωρίτερα φέτος.
Μέρες πριν από τα εγκαίνια του Τουρκικού Οίκου στις 20 Σεπτεμβρίου 2021, ο δήμαρχος ζήτησε από έναν βοηθό του να κανονίσει μια πτήση για το Πακιστάν.
«Θα πληρώσει την τιμή της οικονομικής θέσης», είπε ο βοηθός στον διευθυντή της Turkish Airlines, σύμφωνα με τους εισαγγελείς. «Μπορούμε να αναβαθμίσουμε αργότερα;». «Φυσικά», απάντησε ο διευθυντής της αεροπορικής εταιρείας.
Με πληροφορίες από The Wall Street Journal
