«Δεν μπορώ να σκεφτώ καμιά άλλη ανάγκη στην παιδική ηλικία τόσο δυνατή όσο η πατρική προστασία». (Sigmund Freud)
Υπήρξε μια στιγμή που «σκοτώσατε» τον ρόλο «του γιου του πατέρα σας»;
«Νομίζω όταν τον είδα για πρώτη φορά μετά από εννέα ολόκληρα χρόνια. Εκείνη τη στιγμή αποφάσισα ότι δεν ήταν πια ο πατέρας μου».
Εννοείτε ότι μόλις εσείς γεννηθήκατε εκείνος έφυγε για την Αμερική και ξαναγύρισε όταν εσείς ήσασταν πλέον εννέα χρόνων;
«Ακριβώς».
«Σκοτώσατε» τον πατέρα σας γιατί τον είδατε για πρώτη φορά μετά από εννέα χρόνια;
«Ναι. Οταν συναντηθήκαμε δεν συμπαθούσαμε καθόλου ο ένας τον άλλον. Το μόνο δέσιμο που υπήρχε ανάμεσά μας ήταν αυτή η αρχέγονη αίσθηση ότι "εσύ είσαι ο γιος μου" και "εσύ είσαι ο πατέρας μου"».
Κατάλαβε ο πατέρας σας τον «φόνο» του; Οτι το ίδιο το παιδί του τον «σκότωσε»;
«Είχα πάντα την αίσθηση ότι με απέρριπτε και αυτό ήταν αρκετό. Δεν δέχτηκε ποτέ ότι αυτό ήταν το παιδί του. Δηλαδή ένα παιδί που δεν ήταν σαν τα άλλα. Νομίζω ότι όλοι οι πατεράδες του κόσμου, ακόμη και οι πιο έξυπνοι, δεν θέλουν να έχουν ένα παιδί διαφορετικό από τα παιδιά των άλλων... Ηταν βέβαια καλός άνθρωπος. Ξέρετε, πήγαινε στην εκκλησία... και όλα αυτά».
Αυτός ο «φόνος» καθόρισε την εξέλιξή σας;
«Σίγουρα».
Δηλαδή, αν ο πατέρας σας ήταν πλάι σας, θα μπορούσε να έχει αλλάξει κάτι στη μετέπειτα πορεία σας;
«Κοιτάξτε, δεν έχω την αίσθηση του τι σημαίνει "να είσαι πατέρας", οπότε δεν ξέρω και τι σημαίνει "να μην έχεις πατέρα"».
Στην τέχνη νιώσατε ποτέ μια αντίστοιχη απόρριψη;
«Με την τέχνη είναι διαφορετικά. Είναι κάτι που το σπούδασα και δεν είχα αυτή την αίσθηση της απόρριψης. Δεν υπήρχε λόγος οι καλλιτέχνες, δίπλα στους οποίους σπούδασα, να με απορρίψουν. Δουλεύοντας με βάση κάποιους γενικούς κανόνες, το πολύ πολύ να σου πει κάποιος ότι "αυτό το έκανα καλύτερα από σένα". Αυτό όμως δεν σου δημιουργεί τη διάθεση να θες να τον εξοντώσεις, γιατί έχει πολλά να σου προσφέρει. Μου αρέσει η ιδέα να δω κάτι σε ένα μουσείο, ένα μεγαλειώδες έργο τέχνης, ας πούμε, και στη θέα του να πω "παραδίνομαι... υποκλίνομαι στην ομορφιά". Είναι κάτι που δεν με ενοχλεί... αντιθέτως, μου αρέσει».
Αν λέγατε κάτι τέτοιο και στον πατέρα σας, θα μπορούσε η σχέση σας να ήταν λίγο διαφορετική; Γιατί, αλήθεια, αυτή η ανοχή με τους καλλιτέχνες και όχι με τον πατέρα σας;
«Αν το ίδιο πράγμα το έλεγα στον πατέρα μου "παραδίνομαι, σ' αγαπώ..." και όλα αυτά , θα μου έλεγε "τότε γίνε δικηγόρος... ποιος ο λόγος να γίνεις καλλιτέχνης;". Τα λόγια μου θα γίνονταν μπούμερανγκ που θα στρεφόταν εναντίον μου. Το εγώ μου, οι επιλογές μου, θα έκανε προσπάθεια να αλλάξουν και να πάρουν άλλη κατεύθυνση».
Ποια ήταν η στιγμή που είπατε «θα γίνω ζωγράφος»;
«Οταν πήγα στο κολέγιο».
Ως τότε τι λέγατε στον πατέρα σας ότι θα κάνετε;
(σκέφτεται) «Δεν ξέρω».
Ο ίδιος πίστευε ότι θα κάνετε κάτι από αυτά που σας έλεγε; Οτι θα γίνετε δικηγόρος, ας πούμε;
«Εκείνος πίστευε ότι θα κατέληγα ένας μποέμ τύπος ή κάτι τέτοιο».
Μέρος απ την ενδιαφέρουσα συνέντευξη που έδωσε ο εικαστικός Λουκάς Σαμαράς στο Θανάση Λάλα, το 1997 για την εφημερίδα «Το Βήμα». Όλη η συνέντευξη εδώ.
Όλες οι φωτογραφίες απ την ταινία «Η επιστροφή». Η πρώτη ταινία του ρώσου σκηνοθέτη Andrey Zvayagintsev, προκάλεσε αίσθηση το 2003. Βραβεύτηκε στο Φεστιβάλ Βενετίας.
Το ανεπανάληπτο αυτό φιλμ, το είδα για πρώτη φορά ένα βράδυ στην κρατική τηλεόραση, δυο χρόνια μετά την προβολή του στους κινηματογράφους. Ένας πατέρας δυο αγοριών επιστρέφει ύστερα από δώδεκα χρόνια ανεξήγητης απουσίας απ το σπίτι του, στη Ρωσία. Τα δυο αδέρφια είναι αρκετά ενθουσιασμένα απ την ανέλπιστη επιστροφή, μέχρι που οι τρεις τους θα ξεκινήσουν ένα μακρινό ταξίδι προς ένα προορισμό που μόνο ο πατέρας τους γνωρίζει. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, τα δυο αδέρφια ο Βάνια και ο Αντρέι, θα βιώσουν μια απότομη ενηλικίωση, ενώ ο πατέρας τους θα παραμείνει ένα άλυτο αίνιγμα.Ο πατέρας προσπαθεί μέσα απ αυτό το ολιγοήμερο ταξίδι να καλύψει κενά χρόνων στην σχέση του με τους γιους του. Το κάνει με άγαρμπο τρόπο τις περισσότερες φορές. Η σύγκρουση με το μικρότερο γιο είναι αυτή που κυριαρχεί σε ολόκληρη την ταινία. Ο μεγάλος γιος είναι στην αφάνεια, η μεγάλη ανατροπή όμως που συμβαίνει στο τέλος του φιλμ τον καθιστά πρωταγωνιστή.Το φιλμ σημαδεύτηκε και από μια τραγωδία. Δυο μήνες πριν την πρεμιέρα της ταινίας ο ηθοποιός που υποδύεται το μεγαλύτερο γιο πνίγηκε σε μια λίμνη της Ρωσίας.
Αν δείτε το Dvd τσεκάρετε το making of, είναι εντυπωσιακά δύσκολος ο τρόπος που γυρίστηκαν κάποια απ τα πλάνα της ταινίας.Υπάρχουν πολλές σκηνές που μου άρεσαν αλλά αυτή που έπαιζε για μέρες στο μυαλό μου, είναι η σκηνή όπου ο πατέρας μπροστά στον κίνδυνο να πάθει κάτι ο μικρότερος γιος του εκφράζει τα πραγματικά του συναισθήματα. Η μάσκα του σκληρού άντρα πέφτει και αποκαλύπτεται ένας ευάλωτος άνθρωπος με συναισθήματα.
Την ίδια περίοδο στην Εθνική Πινακοθήκη είχα δει την έκθεση του Λουκά Σαμαρά. Ψάχνοντας να βρω περισσότερες πληροφορίες για αυτόν είχα πέσει πάνω σε αυτή την συνέντευξη που έδωσε στον Θανάση Λάλα, όταν το συνάντησε το 1997 στον 62ο όροφο ενός ουρανοξύστη στο Μανχάταν (σ. σ Μου λείπουν αυτές οι συνεντεύξεις του Λάλα).
Διαβάζοντας το απόσπασμα που αναφέρεται στον πατέρα του, μου ήρθε στο μυαλό το φιλμ και λίγο παραξενεύτηκα. Με όλα αυτά που είχα διαβάσει για την παιδική του ηλικία στην Καστοριά, για το πώς αποτυπώνεται στα έργα του, τα κουτιά για όσους θυμούνται, περίμενα κάτι διαφορετικό και έπεσα πάνω σε αυτό. Σε όλη την συνέντευξη η μητέρα του είναι απούσα, κάποια στιγμή το επισημαίνει ο δημοσιογράφος και ο ίδιος λέει ανάμεσα σε άλλα:«Με τη μητέρα μου είχα την αίσθηση ότι υπήρχε στο παρελθόν της ένας θάνατος, η κουλτούρα ενός θανάτου ήταν η μάνα μου. Ισως ενός θανάτου γενιές πριν. Υπήρχε σ' αυτήν κάτι που μου άρεσε. Τις Κυριακές μεταμορφωνόταν σε κάτι εξωτικό. Από την άλλη, ήταν μονίμως ανικανοποίητη, γιατί δεν είχε καταφέρει να πάει στο γυμνάσιο. Υπήρχε πάντα μέσα της αυτό το κενό, που με έκανε να αισθάνομαι ότι δεν της είχε δοθεί η ευκαιρία να γεμίσει τη ζωή της με αυτά που της άρεσαν.»
Ολόκληρη η ταινία με αγγλικούς υπότιτλους:
σχόλια