H εβδόμη του Μαρτίου ορίστηκε ως η πανελλήνια ημέρα κατά του σχολικού εκφοβισμού γνωστού και ως bullying αγγλιστί.Το γεγονός αυτό πραγματικά με συντάραξε τόσο ως εκπαιδευτικό όσο και ως μητέρα. Γιατί αλήθεια χρειάστηκε να θεσπιστεί πανελλήνια μέρα κατά του bullying; Σε ποιο βαθμό έχει προχωρήσει το φαινόμενο αυτό μέσα στο ελληνικό σχολείο; Μια σύντομη ανασκόπηση με σόκαρε ακόμα περισσότερο. Στην έρευνα του Χαμόγελου του Παιδιού που έγινε σε έξι χώρες, η Ελλάδα έρχεται τέταρτη σε ποσοστά σχολικού εκφοβισμού.Γεγονός αδιαμφισβήτητο: το bullying είναι εδώ. Χρειάστηκε να καταβάλλω πραγματικά μεγάλη προσπάθεια για να κατανοήσω την επέλαση του φαινομένου στο ελληνικό σχολείο. Αρρώστια ξενόφερτη και όπως αποδεικνύεται επιδημική, το bullying αρχίζει και αποκτά οντότητα στα ελληνικά σχολεία για να προστεθεί στη μαύρη βίβλο της ελληνικής εκπαίδευσης. Προσφάτως σε φιλική συζήτηση, εγέρθηκε η απορία για την πλήρη ελληνική απόδοση της λέξης.
Υπεύθυνη, υπαίτιος και αρωγός όλων των συνεπειών και αποτελεσμάτων για τη μετέπειτα συμπεριφορά μας ο υψηλός βαθμός ενσυναίσθησης αποτελεί κατά την ταπεινή μου γνώμη γιατρικό για πολλές κοινωνικές παθογένειες αλλά για να κάνουμε μια βαθύτερη παρατήρηση.
Οι έννοιες και οι προεκτάσεις του όρου είναι πολλές: εκφοβισμός, θυματοποίηση, σεξουαλική παρενόχληση, χλεύη, λεκτική ή σωματική βία και ο νοσηρός κατάλογος μακραίνει... Σε σχολικό επίπεδο η βία και η θυματοποίηση ατόμων αποτελεί την μέγιστη απειλή για τους γονείς των ήσυχων και συχνά ντροπαλών παιδιών βάσει των χαρακτηριστικών των θυμάτων που έχουν εξαχθεί από σχετικές έρευνες, Επιπλέον τα θύματα αυτά υποφέρουν από χαμηλή αυτοεκτίμηση και έχουν αρνητική εικόνα για τον εαυτό τους και την οικονομική κατάσταση στην οποία βρίσκεται η οικογένεια τους. Τα «θύματα» είναι μοναχικά και απομονωμένα στο σχολείο. Δεν είναι επιθετικοί τύποι ή προκλητικοί με τη συμπεριφορά τους συνεπώς δεν μπορεί να εξηγηθεί το ότι θυματοποιούνται εξαιτίας της εριστικής τους συμπεριφοράς προς τους συμμαθητές τους. Επίσης αυτά τα παιδιά έχουν αρνητική στάση απέναντι στη βία και τη χρήση βίαιων μέσων. Εν αντιθέσει οι bullies – οι θύτες έχουν συνήθως ιστορικό σχολικής αποτυχίας, έλλειψη θάρρους μέσα στη σχολική αίθουσα και αγάπη προς τη βία την οποία είτε ένιωσαν μέσα στο οικογενειακό τους περιβάλλον μεγαλώνοντας είτε παίρνουν ικανοποίηση από τη χρήση της. Και αυτό είναι το πιο νοσηρό: η χρήση βίας- just for fun-, βία για τη βία!
Συχνά όμως οι θύτες είναι επιθετικοί απέναντι και στους ενήλικες, τόσο σε γονείς όσο και σε δασκάλους. Γενικότερα οι θύτες έχουν μια πιο θετική στάση απέναντι στη βία από ότι οι υπόλοιποι μαθητές. Επιπλέον συχνά χαρακτηρίζονται από παρορμητικότητα και έντονη ανάγκη να εξουσιάζουν τους άλλους. Έχουν μικρή ενσυναίσθηση απέναντι στα θύματα του εκφοβισμού ενώ συχνά εμφανίζουν θετική στάση για τον εαυτό τους. Αν είναι αγόρια τείνουν να έχουν μεγαλύτερη σωματική δύναμη από τα αγόρια γενικότερα και ειδικότερα από τα θύματα (Olweus, D., 1993). Θα υπογραμμίσω εδώ έναν όρο που συχνά λείπει στο λεξιλόγιο του οικογενειακού προγραμματισμού σχετικά με την ανατροφή των τέκνων μας. Ο όρος ενσυναίσθηση δηλαδή με απλά λόγια η συναισθηματική ταύτιση και κατανόηση του μικρόκοσμου των άλλων. Πόσο αλήθεια μεγάλη σημασία έχει η καλλιέργεια της στα παιδιά από τα πρώτα κιόλας τους βήματα και πόση αξία έχει ο ρόλος της στη διαμόρφωση υγιών ενηλίκων. Υπεύθυνη, υπαίτιος και αρωγός όλων των συνεπειών και αποτελεσμάτων για τη μετέπειτα συμπεριφορά μας ο υψηλός βαθμός ενσυναίσθησης αποτελεί κατά την ταπεινή μου γνώμη γιατρικό για πολλές κοινωνικές παθογένειες αλλά για να κάνουμε μια βαθύτερη παρατήρηση. Ο εκφοβισμός και η θυματοποίηση δεν σταματά δυστυχώς στα κάγκελα του σχολικού προαυλίου, εκτείνεται και πολύ πιο πέρα και μια και το εν λόγω κείμενο γράφεται κατά τη διάρκεια της 8ης Μαρτίου δεν μπορώ παρά να κάνω τους ανάλογους συνειρμούς που απαιτεί το εορτολόγιο της ημέρας και να παρατηρήσω ότι η γιορτή κατά της θυματοποίησης πάει χέρι-χέρι με τη γιορτή της γυναίκας. Η σειρά ίσως να μην είναι και πολύ τυχαία αν κρίνουμε πως αν και στο σχολείο τα αγόρια θυματοποιούνται, οι γυναίκες δεν τη γλιτώνουν στις μετέπειτα κοινωνικές συναλλαγές της ενήλικης ζωής τους. Ένα άκακο λάθος να κάνεις στην οδήγηση και γίνεσαι αυτόματα ένας κόκκος που αμβλύνει τη στερεοτυπική φράση: γυναίκα στο τιμόνι. Για να μην αναφερθώ στο γεγονός ότι γεμίζουμε πιο εύκολα τις στατιστικές της ανεργίας και ένα «καλό» επιχείρημα των εργοδοτών που άκουσα σαν κακόφωνη νότα να ηχεί στα αυτιά μου είναι ότι μεσούσης και της οικονομικής κρίσης και των φόρων σε περίπτωση εγκυμοσύνης θα αναγκαστούν να πληρώνουν την άδεια σου.. Δηλαδή επειδή είσαι το φύλο που φέρνει τη ζωή σε αυτή τη ζωή θα το πληρώνεις για μια ζωή! Και αλήθεια να μην γράψω λέξεις που θα κάνουν την οθόνη μου να ματώσει οθόνη μου αναφερόμενη στις απάνθρωπες συμπεριφορές που υπόκεινται γυναίκες σε διάφορες χώρες που εμμένουν σε απαρχαιωμένα δόγματα. Το bullying κατά των γυναικών καλά κρατεί. Με τελευταία πρωταγωνίστρια την Ελλάδα που καθημερινά εκφοβίζεται και θυματοποιείται, λογοκρίνεται και χλευάζεται, της ασκείται βία λεκτική αλλά και σωματική στην Ευρώπη. Στην Ευρώπη που θα έπρεπε να φανερώσει στην πράξη το κρυφό νόημα του ονόματος που με περηφάνια φέρει. Ας ανοίξει τη ματιά της, ας πλατύνει τη σκέψη της, ας αποκτήσει επιτέλους την ευρεία όψη που της πρέπει. Οι αρχαίοι Έλληνες για τη έννοια της βοήθειας χρησιμοποιούσαν το ρήμα τιμωρώ συντασσόμενο με δοτική. Επομένως στα αρχαία ελληνικά τιμωρῶ τινί σημαίνει εννοιολογικά βοηθώ κάποιον! Ακούγεται ειρωνικό αλλά αν το σκεφτείς η βοήθεια είναι μια μορφή τιμωρίας με την έννοια ότι δεν σου επιτρέπει να αναλάβεις προσωπική δράση και σου επιβάλλει μια ως ένα βαθμό «παθητικοτητα». Δηλαδή όταν κάποιος σε βοηθά δεν του δίνεις οδηγίες για το πως θα σε βοηθήσει! Κάτι ανάλογο έχει συμβεί και στην Ελλάδα -beggars cannot be choosers- λέει το αγγλικό ρητό (όσοι επαιτούν δεν μπορεί να είναι και εκλεκτικοί), ελπίζω και εύχομαι μόνο, οι εταίροι μας να έχουν εκλάβει την έννοια της βοήθειας βάσει της νεότερης νεοελληνικής εκδοχής της αλλιώς χωρίς να το έχουμε καταλάβει ζητάμε εδώ και καιρό παράταση της τιμωρίας μας!
*H Κέλλυ Τζαννίνη είναι φιλόλογος-γλωσσολόγος Ε.Κ.Π.Α
σχόλια