Πώς από γόνος πλουσίας οικογενείας κατέληξε για ένα διάστημα της ζωής του στους υπονόμους των Παρισίων; Η ζωή και ο θάνατος του Ζαν Πολ Μαρά, μίας παράξενης φυσιογνωμίας που συνδέθηκε με τη Γαλλική Επανάσταση και τελικώς τον «αποσυνέδεσε» ο λαός από αυτήν, έχει απαντήσεις γι’ αυτή την κατάντια, που μετά ξανάγινε μεγαλείο και στο τέλος σημαδεύτηκε από ένα φριχτό τέλος και από μία ακόμη χειρότερη υστεροφημία.
Άλλοτε οι πηγές τον περιγράφουν ως τυχοδιώκτη δημοσιογράφο και εκδότη, ως μία μορφή που ενώ εκινείτο παρασκηνιακά, ωστόσο, ζούσε και πίστευε τα κελεύσματα της εποχής του δημόσια. Άλλες τον έχουν από καιρό κατατάξει στους σημαντικότερους δημαγωγούς και λαοπλάνους του 18ου αιώνα και άλλες θεωρούν ότι ήταν ο λόγος – ο θάνατος του, δηλαδή – που καθιερώθηκε το… φωτορεπορτάζ στα μεγάλα εγκλήματα.
Το πρωί του Ιουλίου του 1793, που ο Μαρά έπεφτε νεκρός από το μαχαίρι της Σαρλότ Κορντέ, πιστής των Γιρονδίνων, το μπάνιο του είχε μόλις γίνει το τέλειο σκηνικό και η «μητέρα» όλων των αστυνομικών δελτίων.
Την προηγουμένη του θανάτου του τον είχε επισκεφθεί ο σημαντικότερος εκπρόσωπος του νεοκλασικισμού στη Γαλλία, ο ζωγράφος Ζακ – Λουί Νταβίντ. Τον είχε βρει στο μπάνιο του να εργάζεται γράφοντας πάνω σε ένα κομμάτι ξύλο, ένα αυτοσχέδιο γραφείο. Η περίεργη τυχοδιωκτική ζωή του τον είχε προικίσει με μία δερματοπάθεια που υποχωρούσε μόνο, όταν ο Μαρά βρισκόταν στο νερό, στο οποίο πρώτα είχε ρίξει ειδικό φάρμακο που καταπράϋνε το αίσθημα καύσου που ένιωθε.
Και ήταν ακριβώς ο ζωγράφος που κλήθηκε από τις αρχές την επόμενη μέρα, τη μέρα που δολοφονήθηκε ο Μαρά, όχι, όμως, για να καταθέσει, αλλά για να σχεδιάσει όσο πιο γρήγορα μπορούσε τον τόπο του εγκλήματος, προκειμένου τα πειστήρια να οδηγήσουν στον δολοφόνο. Τόσο γρήγορα, που ο θρυλικός πλέον πίνακας με τον Μαρά νεκρό απέκτησε την αμεσότητα αστυνομικού δελτίου: με βάθος ουδέτερο, με τη μορφή του Μαρά να προβάλλει φωτισμένη σαν γλυπτό, με τα λευκά σεντόνια πίσω του να συμβολίζουν τον θάνατο.
Ήταν ακόμη τέτοια η επιρροή του δολοφονηθέντος στη δημόσια ζωή της Γαλλίας, που σαν κάπως ο Νταβίντ να το παράκανε: η δραματική οικονομία του πίνακα και η στάση στην οποία απεικονίστηκε ο Μαρά θυμίζει λίγο παραστάσεις της Σταύρωσης του Χριστού και τα απεικονιζόμενα Πάθη στην Pieta.
Σ’ αυτήν την αγιοποιημένη εκδοχή που του φιλοτέχνησε ο Νταβίντ, ο Μαρά θα τιμηθεί σαν ήρωας, σαν μάρτυρας. Όχι όμως για πολύ. Λίγα χρόνια μετά – και ενώ η δολοφόνος του είχε ήδη οδηγηθεί στη λαιμητόμο – αποκαλύφθηκε ότι ο άλλοτε μαχητικός αρθρογράφος είχε οργανώσει, δια της γραφίδας του, φυσικά τις μισές εκτελέσεις, όχι μόνο αντιφρονούντων, αλλά και όσων θεωρούσε ότι συνωμοτούν εναντίον των φιλόδοξων πολιτικών σχεδίων του.
Ο χρόνος, όμως, αποκάλυψε την αλήθεια, φτάνοντας τον γαλλικό λαό στο σημείο να τον αποκαλεί «τέρας», αυτόν, τον αποτυχημένο γιατρό που τελικώς έγινε το παιδί του λαού, που εξέδιδε τη μαχητική εφημερίδα «Ο φίλος του Λαού», που έγινε αιτία για την καταδίκη και την εκτέλεση του αλαζονικού βασιλιά Λουδοβίκου ΙΣΤ’, που αναδείχθηκε σε τεράστια φυσιογνωμία της «Επιτροπής για την Επαγρύπνηση της Κομμούνας».
ΠΗΓΕΣ:
- Holt E.G, From The Classicists to the Impressionists, Anchor, New York, 1966
- Έργουιν Ντ., Νεοκλασικισμός, Καστανιώτης, 1999.
