ΜΥΡΤΩ ΤΣΕΛΕΝΤΗ: MANGA: ΦΑΝΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ {Θραύσματα κόσμων κοντινών}

Η Μυρτώ Τσελέντη ανήκει στη γενιά των νέων που έχουν μεγαλώσει με ήρωες τηνΚάντι Κάντι και τη Χάιντι· στους σημερινούς 25άρηδες, παιδιά που έχουνεξοικειωθεί από πολύ νωρίς με τις ψιλόλιγνες φιγούρες με τα μεγάλα μάτια - καιη πρώτη ίσως που είδε ερωτικά τα καρτούν (όταν ανάφερα σε 20something φίλο μου ότιεπρόκειτο να κάνω θέμα τα manga, μου εξομολογήθηκε ότι ο πρώτος του έρωτας ήταν ηΚάντι Κάντι!). «Η Χάιντι ήταν απ' τις πρώτες δουλειές του Μιγιαζάκι, ο οποίοςκατέληξε να κερδίσει πρόπερσι το βραβείο στις Κάνες» μου λέει η Μυρτώ. «Ηαπόδειξη ότι τα manga έχουν εισχωρήσει για τα καλά και στη δυτική κουλτούρα». Πιο σωστά, τη σαρώνουν.Το Monocle-το σοβαρό αγγλικό περιοδικό με θέματα από ολόκληρο τον κόσμο- δημοσιεύει ένα manga σε συνέχειες, μεοδηγίες για τη σωστή ανάγνωσή του: διαβάζονται από το τέλος προς την αρχή,ακριβώς αντίστροφα από τα δυτικά κόμικς. (Ποιος φανταζόταν άραγε στο τέλος των80s αυτή την εξέλιξη, όταν ο Akira -το anime που τα ξεκίνησε όλα-αντιμετωπιζόταν ως φαινόμενο...υποκουλτούρας;)

Η Μυρτώ μού μιλάει με ενθουσιασμό· φαίνεται ότι λατρεύει το αντικείμενο τηςμελέτης της. Έχει μόλις κυκλοφορήσει το βιβλίο για το πιο δημοφιλές είδοςκόμικς στις μέρες μας, με τίτλο Manga: Φαντασία και Πραγματικότητα {θραύσματα κόσμωνκοντινών}, μία έρευνα για τοφαινόμενο που ολοένα και γιγαντώνεται, και τείνει να εκτοπίσει τα κόμικς ακόμακαι στις χώρες με παράδοση πολλών ετών, όπως την Αμερική και τη Γαλλία.«Προσπάθησα να κρατήσω το βιβλίο όσο πιο λιτό γινόταν» μου εξηγεί «για ναμπορεί και κάποιος που δεν έχει ιδέα από manga να καταφέρει να μπει σε αυτόν τον κόσμο.Ταυτόχρονα, ήθελα να μπορεί και κάποιος μυημένος να πάρει κάτι καινούριο. Ναυπάρχει κάτι ελληνικό, γιατί η βιβλιογραφία είναι πολύ περιορισμένη».

Περνάμε το μεσημέρι ξεφυλλίζοντας το βιβλίο της· μου εξηγεί τα είδη και τιςτεχνοτροπίες και μου μιλάει για την αγάπη της για την έρευνα: «μου αρέσει ναανακαλύπτω νέα πράγματα, περισσότερο ίσως από το γράψιμο. Ειδικά σε έναν κόσμοπου είναι εξωτικός και περίεργος, εντελώς διαφορετικός από τον δικό μας».

Είναι λίγο ασυνήθιστο στην Ελλάδα ναασχολείται μία γυναίκα τόσο σοβαρά με τα κόμικς. Πώς προέκυψε αυτή η «μανία»;
Ασχολήθηκα με τα κόμικς από πολύ μικρή. Ο πατέρας μου διάβαζε κόμικς απόπαιδί, και δεν σταμάτησε ποτέ να διαβάζει. Οπότε τα κόμικς ήταν για μένα κάτιπου φύλαγα και επανερχόμουν και ξαναδιάβαζα - σε αντίθεση με τους περισσότερους,που είναι κάτι που η μαμά σου σού πετάει από το παράθυρο... Στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, όπου σπούδασα Πολιτισμική Τεχνολογία και Επικοινωνία,ιδρύσαμε μια ομάδα με άλλους ανθρώπους που είχαν πάθος με τα κόμικς, τηνΕικονοτοπία. Τα κείμενα του βιβλίου ξεκίνησα να τα γράφω ως εισηγήσεις στασυνέδρια που διοργανώναμε.

Τι ήταν αυτό που σε γοήτευσε τόσοώστε να ασχοληθείς «επιστημονικά» με τα manga;
Ήταν η ποικιλία των θεμάτων - σεναριακά τα έβρισκα πολύ συναρπαστικά.Υπήρχαν άπειρα θέματα μέσα σ' αυτά. Υπήρχαν manga για όλες τις ηλικίες, δεν απευθύνονταν στο εφηβικόκοινό, όπως συνήθως. Ήταν μια κουλτούρα πολύ διαδεδομένη στην Ιαπωνία, χωρίς ταδικά μας στεγανά - ότι δηλαδή τα κόμικς είναι για μικρά παιδιά. Στην Ιαπωνίασυναντάς μεγάλους ανθρώπους, επιχειρηματίες ας πούμε, που διαβάζουν manga στο μετρό· βρίσκειςβιβλιοθήκες, καφέ, όπου μπορείς να καθίσεις και να διαβάσεις manga. Υπάρχουν manga για όλες τιςηλικίες, για άντρες, γυναίκες και παιδιά.

Διάβασα κάπου ότι ακόμα και τασχέδια των επικηρυγμένων τα φτιάχνουν σε στιλ manga...
Ναι, ισχύει! Είναι βαθιά μέσα στην κουλτούρα τους, εκτός από τεράστιαβιομηχανία με πολλά κέρδη. Τα θέματά τους ποτέ δεν σταματούν να με εκπλήσσουν.Υπάρχει ρομαντικό manga, θρίλερ, ακόμα και ιστορίες για κάποιον τύπο που ψάχνει να βρει το τέλειο...ψωμάκι! Οι ιστορίες των manga είναι πολύ κοντά στη δική τους πραγματικότητα. Οιιστορίες απ' τις ειδήσεις γίνονται σενάρια για manga· αυτός ήταν ένας λόγος που ξεκίνησα να γράφω τοβιβλίο.

Πες μου λίγα πράγματα για τον τίτλοτου κεφαλαίου σου «ΜηχανικάΑιδοία».
Αναφέρομαι στις γυναίκες-ρομπότ. Την εποχή που έγραφα το πρώτο κεφάλαιο τουβιβλίου έπεσε στα χέρια μου ένα άρθρο του Ρουμελιώτη από την Ελευθεροτυπία μετην είδηση ότι κυκλοφορεί πια στην ιαπωνική αγορά η πρώτη γυναίκα ρομπότ, πουόντως μαγείρευε και σιδέρωνε. Ξαφνικά συνειδητοποίησα ότι αυτό που για μαςείναι μακρινό μέλλον, στους Ιάπωνες είναι η αυριανή πραγματικότητα. Τα ρομπότγενικά είναι από τα πιο ενδιαφέροντα κεφάλαια στην ιστορία των manga.

Πού είναι περισσότερο δημοφιλή τα manga, στους άντρες ή στις γυναίκες;
Νομίζω ότι είναι εξίσου. Γενικά μιλώντας, υπάρχουν πιο ευαίσθητα καιρομαντικά για γυναίκες, ενώ για άντρες υπάρχουν πολλά με δράση, θρίλερ, αίμα.Βέβαια, στην Ιαπωνία υπάρχει ένα πολύ μεγάλο ποσοστό γυναικών που διαβάζει manga τρόμου, και στηνΕλλάδα το ίδιο. Θα έλεγα ότι τα συγκεκριμένα τα διαβάζουν κυρίως γυναίκες, όπωςκαι τα yaoi - πρόκειται για manga ανδρικήςομοφυλοφιλίας! Σε γενικές γραμμές, στην Αθήνα τα manga τα αγοράζουν περισσότερο άντρες.

Υπήρξαν συνθήκες ή σημαντικάγεγονότα που ενεργοποίησαν την έκρηξη των manga, ή ήταντυχαίο αυτό το μπαμ στα 80s;
To Akira ήταν υπεύθυνο για ό,τι συνέβη. Από την ταινία αυτή ξεκίνησε ο δυτικόςκόσμος να μαθαίνει το ιαπωνικό κόμικ.

Η ιστορία των manga είναι πολύ πιο παλιά, από τον 12^οαιώνα ακόμα και τα σχέδια του Katsushika Hokusai...
Βεβαίως, πάει πάρα πολύ πίσω η ιστορία τους. Η μορφή που έχουν σήμερα όμωςξεκινάει από τα 70s, από τον Σάμον Ντελούκα, τον σχεδιαστή του Astroboy, τον πρώτο μεγάλο σχεδιαστή που επηρέασε όλουςτους μετέπειτα. Όλα από εκεί προέκυψαν· αυτόν αντέγραψαν όλα τα «παιδιά» του.Και οι δικές του επιρροές υπήρξαν ο Ντίσνεϊ και ο Μαξ Φλέτσερ - ο σχεδιαστήςτης Betty Boo. Ταμεγάλα μάτια, για παράδειγμα, είναι επηρεασμένα από τους δικούς τους ήρωες.

Ποια είναι τα στοιχεία πουχαρακτηρίζουν σχεδιαστικά το manga; Είναιοι λιτές γραμμές και το μίνιμαλ της ιαπωνικής κουλτούρας;
Όχι πάντα, εξαρτάται από το είδος. Στα shojo, που είναι τα manga για κορίτσια, οι γραμμές είναι πολύ πιοπερίπλοκες και πολύ πιο μπαρόκ. Τα σχέδια στα manga δράσης είναι πιο αφαιρετικά. Βασικάχαρακτηριστικά τους είναι γωνίες στα πρόσωπα και πολύ συχνά τα μεγάλα μάτια...

Πόσο πολύ έχουν επηρεάσει τημετέπειτα πορεία των κόμικς;
Πάρα πολύ. Υπάρχουν αμέτρητοι δυτικοί σχεδιαστές που κάνουν manga. Σήμερα το ευρωπαϊκόκαι το αμερικάνικο manga είναι μία κουλτούρα πολύ μεγάλη. Είναι πάρα πολύ δημοφιλή. Ειδικά στηΓαλλία -που είναι η μεγαλύτερη αγορά των κόμικς στην Ευρώπη αυτή τη στιγμή-αντιμετωπίζουν κρίση, γιατί τα manga πουλάνε περισσότερο απ' ό,τι τα ευρωπαϊκά. Επίσηςέχουν περάσει στις τέχνες. Βλέπω την επιρροή τους πολύ συχνά στα εικαστικά καιστο κινούμενο σχέδιο - βλέπω ότι έχουν αλλάξει οι γραμμές. Στη διαφήμιση είναιπολύ της μόδας, σε αφίσες, παντού.

Γιατί δεν είχαν ποτέ την ίδιαανταπόκριση στην Ελλάδα; Έχω την εντύπωση ότι άργησαν να φτάσουν ώς εδώ.
Κάνεις λάθος, Πουλάνε κι εδώ. Όλα τα μαγαζιά του είδους έχουν πια μεγάλο section με manga. Στην Αθήνα πάντως δεν κυκλοφορούν επίσημα manga - πραγματικά manga, γιαπωνέζικα. Αυτά που υπάρχουν μεταφρασμέναείναι από αμερικάνους ή γερμανούς σχεδιαστές. Δεν υπάρχει περίπτωση να δούμεγιαπωνέζικα στην ελληνική αγορά, γιατί είναι πολύ μικρό το κοινό. Γενικά για τακόμικς, όχι ειδικά για τα manga. Κάποια στιγμή που έγιναν επαφές και άκουσαν οι Ιάπωνεςτον αριθμό των αντιτύπων που θα τυπώνονταν -τους είπαν 5000, πολύ περισσότερα απότο πραγματικό νούμερο- έβαλαν τα γέλια. Δεν είναι ούτε το 1/10 από όσα δίνουνγια promotion, δωρεάν. Στην πραγματικότητα, το κοινό των κόμικς στην Αθήνα δεν ξεπερνάειτα 2000 άτομα.

Τι έχει αλλάξει από την εποχή του «Akira» στο είδος, πώς έχει εξελιχθεί;
Το είδος διαρκώς εξαπλώνεται. Έχουν φτιαχτεί πανεπιστήμια, σχολές όπουμπορείς να σπουδάσεις σχέδιο manga, καινούριες εταιρίες ανοίγουν συνέχεια, και όσοπερνάει ο καιρός, αντίστοιχη έκρηξη γίνεται και στον δυτικό κόσμο. Η Αμερικήακολούθησε -και εξάγει μεγάλο αριθμό τίτλων-, ενώ στη Γαλλία εκδίδουν πολύπερισσότερα manga (και μεμεγαλύτερη ποικιλία) απ' ό,τι στην Αμερική!
Το σχέδιο εξελίσσεται. Γίνεται συνειδητή προσπάθεια πια από τους καινούριουςκαλλιτέχνες να διαφοροποιηθούν από το τυπικό. Υπάρχει ας πούμε το κίνημα των nouvelle manga, με το μανιφέστο του Γάλλου Φρεντερίκ Μποναρέ (ο οποίος ζει στην Ιαπωνία),που προσπαθεί να ενώσει τη γαλλοβελγική σχολή με την ιαπωνική και να φτιάξειπιο ρεαλιστικές φιγούρες.

Υπάρχει μια προκατάληψη γενικά γύρωαπό τα manga. Υπάρχει περισσότερη βία απ' όσημπορεί να βρει κανείς στα ευρωπαϊκά κόμικς;
Υπάρχει βία, όπως υπάρχει και το ερωτικό κομμάτι - και στα ευρωπαϊκά καιστα αμερικάνικα. Είναι κάτι που μπορείς να παρερμηνεύσεις εύκολα. Είναι τόσοσκληρά και βίαια όσο όλα τα κόμικς. Δεν μπορώ να πω ότι ποσοτικά είναιπερισσότερο βίαια τα manga. Η Ιαπωνία αναπτύχθηκε πολύ διαφορετικά σε αυτόντον τομέα· τελείως ελεύθερα, επειδή δενυπήρχε ποτέ λογοκρισία.

Πού μπορείς να βρεις manga και anime στηνΑθήνα;
Σε όλα σχεδόν τα μαγαζιά με κόμικς βρίσκεις πια manga. Αnime βρίσκεις πιο δύσκολα. Κυρίως παράνομες κόπιες.Αυτά που βρίσκεις είναι από αμερικάνικες εταιρείες, με αγγλικούς υπότιτλους ήμεταγλωττισμένα. Οι περισσότεροι τα κατεβάζουν από torrents. Υπάρχουν ομάδες fans που τα μεταγλωττίζουν πριν πάρουν άδεια για κυκλοφορίααπό την Αμερική. Στο ίντερνετ βέβαια μπορείς να βρεις τα πάντα.

Υπάρχουν έλληνες σχεδιαστές manga;
Υπάρχουν πολλοί που έχουν επηρεαστεί από την τεχνική τους. Ένας είναι οΒασίλης ο Λώλος, ο οποίος τώρα πια δουλεύει στην Αμερική ως σχεδιαστής, στην Image. Υπάρχουν κι άλλοιπου φτιάχνουν κυρίως fanzines, όπως ο Ανδρέας ο Μιχαηλίδης και ο ΓιάννηςΔαλκίδης. Εδώ όμως, ποιος περιμένεις να τους αξιοποιήσει;