ΧΑΡΟΥΚΙ ΜΟΥΡΑΚΑΜΙ: ΣΠΟΥΤΝΙΚ ΑΓΑΠΗΜΕΝΗ

«Έκλεισα τα μάτιακαι αφουγκράστηκα προσεκτικά τουςεπιγόνους του Σπούτνικ, που ακόμη καιτώρα έκαναν το γύρο της Γης, έχοντας τηβαρύτητα μοναδικό δεσμό τους με τονπλανήτη. Μοναχικές μεταλλικές ψυχέςστο αδιατάρακτο σκοτάδι του διαστήματος,συναντιούνται, προσπερνούν η μία τηνάλλη και χωρίζουν για να μην ξανασυναντηθούνποτέ πια. Δεν ανταλλάσουν μεταξύ τουςλόγια. Δεν δεσμεύονται με υποσχέσεις».Οι ήρωες στο Σπούτνικ Αγαπημένη τουΧαρούκι Μουρακάμι, που κυκλοφορεί αυτέςτις μέρες στην Ελλάδα από τις εκδόσειςΩκεανίδα, φέρουν αμετάκλητα τις ιδιότητεςενός μεταλλικού, κενού περιεχομένουδορυφόρου. Ο αφηγητής Κ, η Σουμίρε καιη Μίου είναι σώματα που απέχουν από τηνπραγματική ζωή, καταδικασμένα σε αέναεςπεριστροφές γύρω από πρόσωπα καικαταστάσεις που επιθυμούν (με πόνο καιβογγητό), αλλά με τα οποία ποτέ δεν θαέρθουν σε επαφή.

Δεν ξέρω ανβοηθάει η άσκηση μέσω των συνεχώναναγνώσεων των βιβλίων του Μουρακάμικαι όλες αυτές οι συζητήσεις καιδημοσιεύσεις που πάντα ακολουθούν τιςεκδόσεις του. Όμως το φρεσκομεταφρασμένοΣπούτνικ Αγαπημένη (γράφτηκε το 1999)εξαρχής μου έδωσε την αίσθηση ότι είναιτο πλέον εύκολα προσβάσιμο βιβλίο τουσημαντικού -για την ακρίβεια superstar- Ιάπωνα λογοτέχνη. Ίσωςεπειδή και εδώ ο πιστός αναγνώστης τουθα αναγνωρίσει το εμμονικό γαϊτανάκιτων θεμάτων του, την πάντα ζητούμενησυνάντηση του απρόσμενου και εξωπραγματικούμε την πιο φυσική κατάσταση, τον αδιέξοδοέρωτα, φορτισμένο με σεξουαλικές εντάσειςπου δεν μπορούν να ξοδευτούν. Μα πάνωαπ' όλα είναι ο καθησυχαστικά γνώριμοςρυθμός της γραφής του, ο παλμός του λόγουτου, συνεπής και αδιάλειπτος μέχρι καιτην τελευταία γραμμή. « Είτε πρόκειταιγια μουσική είτε για fiction,το πιο σημαντικό είναι ο ρυθμός» λέειο ίδιος. «Το στυλ σου πρέπει να είναικαλό, φυσικό, να έχει σταθερό ρυθμό,αλλιώς οι αναγνώστες θα σταματήσουν νασε διαβάζουν. Έμαθα τη σημασία του ρυθμούαπό τη μουσική, κυρίως την τζαζ. Μετάέρχεται η μελωδία - η οποία στη λογοτεχνίααφορά στη σωστή διάταξη των λέξεων,προκειμένου να ταιριάζουν με το ρυθμό.Αν οι λέξεις ταιριάζουν με το ρυθμό, τοαποτέλεσμα είναι όμορφο, smooth.Δεν ζητώ τίποτα περισσότερο...»

Στο ΣπούτνικΑγαπημένη, ο Μουρακάμι γράφει για έναερωτικό τρίγωνο καμία κορυφή του οποίουδεν έχει επιστροφή ανταπόκρισης. Γράφειγια την εκκωφαντική μοναξιά μέσα σεσώματα που δεν βρίσκουν ικανοποίησηκαι γίνονται ηχεία απόγνωσης και κυρίωςμοναξιάς. Τι δίνει ρεύμα στο μύθο του;Το ανικανοποίητο, όχι μόνο το ερωτικό,αλλά και της ίδιας της ύπαρξης. Στομάλλον μικρής έκτασης μυθιστόρημα, οΜουρακάμι μιλά για τον κρυφό πόθο τουαφηγητή (είναι δάσκαλος) για τη Σουμίρε(θέλει απεγνωσμένα να γράψει το ΑπόλυτοΜυθιστόρημα), η οποία ερωτεύεται μεπάθος τη γοητευτική Κορεάτισα Μίου(κάνει εμπόριο κρασιών) που μόνο αποστροφήτης φέρνει το άγγιγμα. Η άτσαλη καιαδιάφορη για την εμφάνισή της Σουμίρεμεταμορφώνεται, γίνεται «μια κανονικήΤζέιν Έιρ» και ακουλουθεί τη Μίου σεένα ταξίδι της στην Ευρώπη με κατάληξηένα ελληνικό νησί έξω από τη Ρόδο. Μιανύχτα, η Σουμίρε προσεγγίζει ερωτικάτη Μίου για να έρθει αντιμέτωπη με τηνευγενική αλλά αποφασιστική άρνησή της.Η Σουμίρε εξαφανίζεται, και ο Κ φτάνειστο νησί για να βοηθήσει στον εντοπισμότης. Ακολουθούν ιστορίες που μένουνμετέωρες, μια μεταφυσική, εξωσωματικήεμπειρία που στοιχειώνει, και ένατηλεφώνημα (όνειρο;) από τη Σουμίρε στονΚ, όταν έχει πια επιστρέψει στο σπίτιτου.

Στο μυθιστόρημάτου ο Μουρακάμι δεν αποφεύγει να αναφερθείσε όσους τον έχουν καθορίσει, να τουςαποτίσει φόρο τιμής. Κυρίαρχος είναι οΤζακ Κέρουακ, είδωλο της Σουμίρε πουθέλει να γράφει σαν και αυτόν - άγρια,κουλ, χωρίς ηθικούς φραγμούς. Αγαπημένοτης απόσπασμα είναι αυτό από το ΜοναχικόΤαξιδιώτη, που μιλά για τους εθελοντέςδασοπυροσβέστες « Κανείς δεν πρέπεινα ζει τη ζωή του χωρίς να περάσει έστωκαι μια φορά την εμπειρία της ανίας καιτης μοναξιάς στην ερημιά, εκεί όπουβασίζεται αποκλειστικά και μόνο στονεαυτό του και όπου μπορεί να συνειδητοποιήσειτην πραγματική και κρυμμένη δύναμήτου». Αυτό το απόσπασμα γίνεται ηυπόμνηση σε σχεδόν κάθε φράση των ηρώων- και η αλήθεια είναι πως οι διάλογοίτους είναι πολλοί. Η μοναξιά της ερημιάςτου Κέρουακ, όπως συναντιέται με τηναφόρητη σιωπή του διαστήματος. «Απόεκείνη την ημέρα το όνομα της Μίου γιατη Σουμίρε έγινε Αγαπημένη μου Σπούτνικ.Η Σουμίρε λάτρευε τον ήχο αυτών τωνλέξεων. Της θύμιζαν τη Λάικα, τη σκυλίτσα.Τον τεχνητό δορυφόρο που διέσχιζεσιωπηλά τα σκοτάδια του διαστήματος.Τα σκούρα γυαλιστερά μάτια της σκυλίτσαςνα κοιτάζουν απ' το φινιστρίνι. Μέσαστην απέραντη μοναξιά του διαστήματος,τι θα μπορούσε να κοιτάζει άραγε τοσκυλάκι;» Η σιωπή της μοναξιάςκυριαρχεί στον έρωτα (δεν θα έπρεπε ναμοιάζει με ουρλιαχτό λύκου;) της Σουμίρε,ενός κοριτσιού που μεγάλωσε με τον ξερόκρότο του γεμάτου άμμο αέρα πάνω σταπαράθυρά της.

Ο λεσβιακόςέρωτας. Να ένα θέμα που δεν συναντάκανείς στα βιβλία του Μουρακάμι, μέχριτώρα. Είναι όμως ένας έρωτας εφηβικός,που κάνει τη Σουμίρε που δεν πόθησε ποτέκανέναν να σπαρταράει. «Όταν είμαιμαζί της, αυτό το κοκαλάκι στ' αυτί μουαρχίζει να δονείται. Βγάζει ήχους σανόστρακο στον άνεμο. Και θέλω να μεαγκαλιάσει και όλα να πάρουν το δρόμοτους. Εάν αυτό δεν είναι σεξουαλικήεπιθυμία, τότε αυτό που κυλάει στιςφλέβες μου είναι ντοματόζουμο». Όπωςσυμβαίνει συχνά με τους αφόρητουςεφηβικούς έρωτες, η Σουμίρε θέλει ναγίνει μια άλλη, θέλει να γίνει η Μίου,να γίνει η «άλλη Μίου», αυτή πουχάθηκε χρόνια πριν μέσα από μια αλλόκοτηεμπειρία της, μια νύχτα που εγκλωβίστηκεστη ρόδα ενός λούνα παρκ, βλέπονταςαπέναντι με τα κιάλια τον εαυτό της νακάνει έρωτα με έναν άντρα που τηναπωθούσε. Μέσα σε λίγα λεπτά άσπρισαντα μαλλιά της και ένιωσε λειψή. «Εγώήμουν ακόμη σ' αυτή την πλευρά, εδώ.Όμως υπήρχε μια άλλη εγώ, ίσως το άλλομου μισό, που είχε περάσει στην άλληπλευρά. Παίρνοντας μαζί του τα μαύραμου μαλλιά, τις σεξουαλικές μου ορμές,την περίοδό μου, την ωορρηξία μου, ίσωςακόμη και την επιθυμία μου για ζωή. Τομισό που έμεινε είναι το άτομο πουβλέπεις εδώ... Δεν είναι ότι κάποιος μουέκλεψε κάτι, γιατί ακόμη υπάρχουν όλα,αλλά υπάρχουν στην άλλη πλευρά. Και αυτόπου μας χωρίζει απ' την άλλη πλευράείναι ένας καθρέφτης. Ένα απλό φύλλογυαλιού, ένα γυάλινο φράγμα που δεν θαμπορέσω να το διασχίσω ποτέ. Ποτέ».Η ερωτική Μίου, που έβαζε ακόμη και τοκουκούτσι της ελιάς στο τασάκι «σαννα έβαζε στίξη στην ποίηση», δενμπόρεσε ποτέ να δώσει στη Σουμίρε αυτόπου πραγματικά επιθυμούσε. Της στέρησετη δικαίωση της ύπαρξής της, διέγραψετη θολή ταυτότητα που κατείχε μέχριτότε. Από τη στιγμή που έμαθε την ιστορίατου λούνα παρκ, η Σουμίρε συνειδητοποίησεπως είναι ερωτευμένη -με την ίδια ένταση-με τη Μίου και των δυο πλευρών. Και αυτήη διαπίστωση της προκάλεσε μια βαθιάρωγμή. «Εάν αυτή η πλευρά όπου βρίσκεταιη Μίου δεν είναι ο πραγματικός κόσμος-εάν αυτή η πλευρά είναι στην πραγματικότηταη άλλη πλευρά-, τι συμβαίνει τότε μ'εμένα, το πρόσωπο που μοιράζεται τονίδιο χωροχρόνο μαζί της; Ποια ακριβώςείμαι εγώ;»

Όταν ηΣουμίρε χάνεται στο ελληνικό νησί μετις αλλόκοτες μουσικές, αναδύεται μέσααπό το ρυθμό του Μουρακάμι το άλλοσημαντικό σημείο αναφοράς του. Ο Αντονιόνικαι δη η ταινία του L'Avventura, όπου η Άννα χάνεταιμια βραδιά σε ένα μικρό νησί τηςΜεσογείου. Άλλωστε οι γυναικείες μορφέςπου εξαφανίζονται είναι τόσο γνώριμεςστα κείμενα του Μουρακάμι - όπως έγραψανοι «New YorkTimes», οι γυναίκεςεξαφανίζονται στα μυθιστορήματα τουΜουρακάμι πιο συχνά απ' ό,τι στη σκηνήτου Ντέιβιντ Κόπερφιλντ. Τα μαθηματικάτου Μουρακάμι είναι αυτά: η απροσμέτρητημοναξιά, το «αδειανό καβούκι» τουέρωτα, η αμηχανία της σιωπής, το εύθραυστουλικό της ταυτότητας. Σαν εξίσωση μιαςμουσικής παρτιτούρας σε ρυθμό τζαζ, μεατμόσφαιρα Αντονιόνι, και τον σαρκαστικότρόπο του Κέρουακ. Με τη Σουμίρε ναεπιμένει «αυτό που θέλω να μάθω είναιποια είναι η διαφορά ανάμεσα στο συμβολίζωκαι το σημαίνω».