ΡΟΜΠΕΡΤ ΜΠΕΡΤΟΝ: Η ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΗΣ ΜΕΛΑΓΧΟΛΙΑΣ

Η Ανατομία της Μελαγχολίαςτου Μπέρτον διαθέτει ένα σαφές εκτόπισμα.Και δεν είναι μόνο ο όγκος των 641 σελίδωνπου το αποτελούν -και έπεται συνέχεια,καθώς συνοδεύεται από άλλους δύο τόμους-ούτε απλά και μόνο το θέμα του, που ούτωςή άλλως είναι διαχρονικό και μοιάζειεπίκαιρο όσο ποτέ σε μια κοινωνία σαντη σημερινή όπου οι ψυχικές ασθένειεςκάνουν θραύση. Ο Μπέρτον, έτη φωτόςμακριά από την εποχή του Ίντερνετ,κατάφερε διαβάζοντας και μόνο ναπεριηγηθεί στον κόσμο της ως τότεσωζόμενης παγκόσμιας γραμματείας καινα συνθέσει ένα έργο στο οποίο απαντούνγύρω στις 13.333 αναφορές και περί τα 1.598ονόματα συγγραφέων.

Ακολουθώντας τη μέθοδοτου κέντρωνα, της δημιουργίας δηλαδήκειμένων από τη συρραφή αποσπασμάτωναπό άλλα κείμενα, κι έχοντας τη μελαγχολίαως κύριο άξονα, επιχειρεί να αναλύσεισε αυτόν τον τόμο διεξοδικά τα αίτια,τα συμπτώματα, και τις μορφές εκδήλωσηςτης μελαγχολίας. «(...) Σ' αυτά θα κάνωανατομή και θα εξετάσω την κάθε αιτίαπου τα γεννά, συμπτώματα και θεραπείες,μαζί και χώρια˙ οπότε ο καθένας, σε όποιοβαθμό κι αν η αρρώστια τον έχει πλήξει,θα ξέρει πια πώς να την ψάχνει μόνος τουκαι να εφαρμόζει γιατρικά». Επιστρατεύειτους χώρους της φιλοσοφίας, της πολιτικής,της ποίησης, της θεολογίας, του θεάτρου,της αστρονομίας, της αστρολογίας κ.ά.,χτίζει την ανατομία του κομμάτι κομμάτι,στηριζόμενος στη σκέψη όσων έχουνπροηγηθεί, μετατρέποντας το έργο τουσε μια ιδιότυπη βιβλιοθήκη.

Η ποσότητα των πληροφοριώνπου αποθησαυρίζονται είναι τεράστιακαι ο τρόπος που αυτές εκτίθενται είναιπράγματι ενδιαφέρων, αποφεύγοντας τηναπλή, ξερή παράθεση σταχυολογημένωνγνώσεων. Όσο και αν με μια πρώτη ματιάτο όλο εγχείρημα φαντάζει δαιδαλώδεςκαι χαοτικό, γρήγορα ο αναγνώστης θααντιληφθεί ότι υπάρχει μέθοδος πουεπιβάλλει στο μέτρο του δυνατού τηναπαιτούμενη πειθαρχία, χωρίζονταςπροσεκτικά ενότητες, δίνοντας ευρετήρια,πίνακες, καταλόγους. Έτσι, μπορεί κάποιος,και παρά τον Σταρομπινσκί που προτρέπειτην ανάγνωση του έργου ολόκληρου«μεγαλοφώνως και δημοσίως μέσα σε τρειςή τέσσερις μέρες», να επανέρχεται σ'αυτό κατά καιρούς, ανάλογα με ταενδιαφέροντα και τις διαθέσεις του, ήνα ορίσει τη δική του προσωπική σειράανάγνωσης.

Η αξία της Ανατομίαςεντοπίζεται και στο ότι ο Μπέρτον τελικά,χωρίς να έχει ταξιδέψει και διάγονταςτον άχαρο εν πολλοίς βίο του ιερωμένουκαι μελετητή, καταφέρνει να βάλει στομικροσκόπιο τον άνθρωπο και να δώσειμια ολοκληρωμένη και διαχρονική εικόνατου, με όλα τα πάθη και τις αδυναμίεςτου, με όλες τις δυνατές εκφάνσεις τηςσυμπεριφοράς του, είτε καλές είτε κακές.Αυτό το καταφέρνει υιοθετώντας ένα λόγοχειμαρρώδη, που σου δίνει διαρκώς τηναίσθηση ότι οι σελίδες μάλλον δεν είναιαρκετές να χωρέσουν όλα όσα ξέρει γιατο εκάστοτε θέμα που επεξεργάζεται. Τούφος του είναι άμεσο, ευθύ και απλό, καιμπορεί πολύ εύκολα να παίρνει σοβαρή,αιχμηρή ή πιο σατιρική χροιά, ανάλογαμε το γεγονός που εκτίθεται. Σε κάθεπερίπτωση πάντως αποκαλύπτει ένασυγγραφέα που σκύβει με πραγματικήστοργή κι ενδιαφέρον πάνω στο υλικό τουμα και στο μελλοντικό αναγνώστη του.

Ιδιαίτερη μνεία θαπρέπει να γίνει και στο μεταφραστήΠαναγιώτη Χοροζίδη για το εξαιρετικόαποτέλεσμα, που κατέστησε την επικοινωνίαμ' ένα τέτοιο κείμενο δυνατή με τόσοάρτιο τρόπο.