ΓΙΑΝΝΗΣ ΕΥΣΤΑΘΙΑΔΗΣ: ΠΟΡΣΕΛΑΝΗ, ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΝΕΚΡΕΣ ΦΥΣΕΙΣ

Σαράντα τέσσερααντικείμενα, μικρά ή μεγάλα, αποτελούντα «εκθέματα» που ο Γιάννης Ευσταθιάδηςθέτει στο κέντρο των ισάριθμων διηγημάτωντου εν είδει απεικονίσεων νεκρής φύσηςστη συλλογή του Πορσελάνη (εκδόσειςΎψιλον). Ένας καναπές, κλειδιά, λευκώματα,φέτες ξερό ψωμί, μια κουβαρίστρα, έναρουζ, μια άδεια φιάλη κρασιού κ.ά. γίνονταιοι «μαντλέν» του συγγραφέα, ένα ιδιότυποέναυσμα για την ενεργοποίηση μιας μνήμης«σταγονομετρικής, άχρωμης καιαποξηραμένης».

Η χρήση του γ' ενικούπροσώπου και ο ενεστώτας δίνουν μιακινηματογραφική αίσθηση: ένας άνθρωποςπεριφέρεται μέσα σε ένα διαμέρισμα,παίρνει αφορμή από διάφορα αντικείμενα,θυμάται και αισθάνεται. Ο συγγραφέαςβάζει το μεγεθυντικό του φακό σε καθένααπό αυτά και, ξεκινώντας πολλές φορέςαπό μια απλή περιγραφή, αφήνεται, θέλονταςκαι μη, σε μια ανασκόπηση ενός συγκεκριμένουγεγονότος και μαζί των συναισθημάτωνκαι της ζωής του. Διακριτικά στην αρχήκαι με την προσοχή με την οποία πλησιάζεικανείς κάτι τόσο εύθραυστο και πολύτιμοόσο η πορσελάνη, ξεδιαλέγει κομμάτιααναμνήσεων που δεν συνδέονται απαραίτηταμεταξύ τους, συνθέτουν όμως ένα κολλάζ,επώδυνο και κατά προτίμηση ασπρόμαυρο,από «πολλαπλές ακτινογραφίες τουχρόνου».

Στην Πορσελάνη οσυγγραφέας αντιμετωπίζει το χρόνο, όχιόμως με την έννοια της αναμέτρησης αλλάτης παρατήρησης. Μέσα από την ψευδαισθητικήέμφαση με την οποία απεικονίζονταισυνήθως στη ζωγραφική οι νεκρές φύσεις,ο συγγραφέας περιδινίζεται «πάντα μέσαστην ίδια αχλύ, με τα εκατομμύρια κόκκουςαπό το νεφέλωμα του χρόνου που τονμεγάλωσε (και τον έκανε να καταλάβει)».Η στάση του απέναντι σ' αυτή τηνπεριδιάβαση στο χρόνο είναι αρκετάαμφίθυμη. Τον έλκει βεβαίως η σκέψη πως«η ύλη, μολονότι νεκρή, διατηρεί, θαρρείς,μια διαρκή νεότητα», αλλά δεν είναισίγουρος για τον τρόπο που θυμάται.«Αισθάνεται πως, αν σηκώσει το ακουστικό,θα ξανακούσει -από αόρατη μαγνητοταινία-την επιτομή της παρελθούσας τρυφερότητας».Δεν είναι ένας νοσταλγός που στέκεταιείτε με λύπη είτε με χαρά στις αναμνήσεις.Μοιάζει να ακουμπά στο παρελθόν για ναβρει, να προσδιορίσει, να καταλάβει, σαντον «ιατροδικαστή που νεκροτομεί τοχρόνο».

Αυτή η διαδικασίασυντελείται μέσα σε μια απόλυτη σιωπή.Η αφήγηση στην Πορσελάνη αφορά μιακαθαρά εσωτερική διεργασία, όπου οιλέξεις δεν αρθρώνονται για να ακουστούν.Είναι για να σχηματοποιούν τις αναμνήσειςκαι να τις αποτυπώνουν στο χαρτί, γιανα δίνουν υπόσταση κι εκτόπισμα στιςσκέψεις και στα συναισθήματα, λες κι«έγιναν σιωπή και εγκλωβίστηκαν σεμαύρο κέλυφος μοναξιάς». Η απουσία τουήχου αναπληρώνεται από τη γλώσσα πουχρησιμοποιεί ο Γιάννης Ευσταθιάδης.Φροντισμένη, συναισθηματικά φορτισμένηκαι ακριβής, φέρει όλη τη δυναμικήεικόνων που διαβιούν μεν στη μοναχικήσιωπή του παρελθόντος, αλλά δεν παύουννα κάνουν έντονα αισθητή την παρουσίατους και στο παρόν.