ΤΟΝΙ ΜΟΡΙΣΟΝ: ΕΛΕΟΣ

Πόση δύναμη και υπερβατική πειθαρχία χρειάζεται για να χωρέσει κανείς σε ένα σχετικά ολιγοσέλιδο μυθιστόρημα μια ιστορία που τραβάει το γνώριμο χαλί της δουλείας στις ΗΠΑ και δείχνει τι ακριβώς κρύβεται από κάτω; Το ερώτημα προκύπτει αβίαστα με την ανάγνωση του ένατου βιβλίου της νομπελίστριας Τόνι Μόρισον, το Έλεος (Εκδόσεις Νεφέλη). Η Μόρισον επανέρχεται σε ένα θέμα που γνωρίζει άριστα, το θέμα της δουλείας, της βίαιης περιφοράς της ράτσας της και ειδικότερα της μοίρας των μαύρων γυναικών. Επιλέγει να πάει σχεδόν στην απαρχή των ημερών της δουλείας, που πυροδοτήθηκε από το επικερδές εμπόριο της ζάχαρης, και να ανασύρει τα γνώριμα αφηγηματικά της μέσα, τους υπαινιγμούς, τις παύσεις, τις εντάσεις, ακόμη και τις χρονικές παρενθέσεις.

Οι γυναίκες αφηγούνται τις μοναδικές ιστορίες τους ανάμεσα σε άντρες: «... που κοκκινίζουν από επιθυμία. Ή, όπως έμαθα αργότερα, άντρες κατεστραμμένοι από τη θανατηφόρα ζωή που οργίαζε στη φυτεία του ζαχαροκάλαμου, όπου μας πήγαν να δουλέψουμε». Το Έλεος ξεκινά με την αφήγηση της μικρής μαύρης Φλόρενς που έχει χέρια σκλάβας και πόδια Πορτογαλίδας κυράς. Αναζητά την αγάπη και υπάρχουν στιγμές που βρίσκει κάτι υψηλότερο από ένα «δώρο Θεού». Βρίσκει έλεος.

Η Λίνα είναι η υπηρέτρια που είδε τη φυλή της να αφανίζεται από τη γρίπη, η κυρά τους, η Ρεβέκκα, έχει έρθει από την Αγγλία και γνωρίζει «στο δέρμα της» την προκατάληψη. Είναι η σύζυγος του ιδιοκτήτη της φυτείας, του Τζέικομπ. Όταν η Ρεβέκκα αρρωστήσει με γρίπη, θα στείλουν τη μικρή Φλόρενς, μέσα από ένα επικίνδυνο, δύσκολο ταξίδι να βρει έναν μαύρο που πουλάει βότανα. Και τέλος, υπάρχει η Σόροου, η κόρη καπετάνιου που επέζησε από ναυάγιο και συντηρείται από τον Τζέικομπ (το έλεος, ξανά), αλλά και η μητέρα της Φλόρενς (η σχέση μάνας-κόρης είναι άλλωστε θέμα στο οποίο επιστρέφει συχνά η Μόρισον).

Έχει ιδιαίτερη σημασία ο αναγνώστης να περιηγηθεί στο βιβλίο, έχοντας γνώση της εποχής που διεξάγεται η ιστορία. Όπως σημειώνει η μεταφράστρια του βιβλίου Κατερίνα Σχινά: « Η Εποχή του Ελέους, λοιπόν, είναι αυτή της μετανάστευσης προς τον Νέο Κόσμο, μια εποχή που για την Ευρώπη όλα φαίνονταν δυνατά: ο Γαλιλαίος και ο Νεύτων θεμελίωναν τη σύγχρονη επιστήμη, ο Ντεκάρτ τη φιλοσοφία, ο Γκρότιους το Διεθνές Δίκαιο. Ο Τόμας Χομπς και ο Τζων Λοκ εισηγούνταν τη σύγχρονη πολιτική θεωρία, το άτομο αναδυόταν ως μοχλός της ιστορίας σε όλο τον πλούτο των δυνατοτήτων του. Ταυτόχρονα, και ενώ τα όρια του γνωστού κόσμου είχαν συγκλονιστικά διευρυνθεί, τα συγκεντρωτικά ευρωπαϊκά κράτη ανταγωνίζονταν σε παγκόσμιο πλέον επίπεδο για πλούτο και εξουσία, επιταχύνοντας τον αποικισμό της Ασίας και της Αμερικής».