ΤΖΟΡΤΖ ΟΡΓΟΥΕΛ: ΒΙΒΛΙΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΣΙΓΑΡΟΥ
Ξεκινώντας από το ερώτημα αν ξοδεύει περισσότερα στο διάβασμα ή στο κάπνισμα, ο Τζορτζ Όργουελ εξετάζει μια σειρά από θέματα: από τους κινδύνους που κρύβουν τα παλαιοβιβλιοπωλεία ως το πώς ζει ο κριτικός βιβλίων, από την ελευθερία του Τύπου ως την πραγματική έννοια του πατριωτισμού.
Συνήθως, τους γνωστούς και κορυφαίους συγγραφείς τούς γνωρίζουμε από τα σημαντικότερα έργα τους κι αν δεν υπάρξει ιδιαίτερος λόγος ή ενδιαφέρον, σπανίως μπαίνουμε στον κόπο να τους ψάξουμε στο ευρύτερο φάσμα της λογοτεχνικής τους δραστηριότητας. Γι' αυτόν ακριβώς τον λόγο είναι πάντα ευπρόσδεκτες οι εκδόσεις στις οποίες μπορεί κανείς να ανακαλύψει εκ νέου ένα συγγραφέα που ήδη γνώριζε ή να επιβεβαιώσει την ήδη σχηματισμένη εικόνα που είχε γι' αυτόν, συμπληρώνοντας κάποιες όψεις του συγγραφικού του προφίλ. Αυτή ακριβώς είναι και η περίπτωση της συλλογής Βιβλία Eναντίον Tσιγάρου, που συγκεντρώνει επτά δοκίμια που δημοσίευσε ο συγγραφέας της Φάρμας Tων Zώων και του 1984, Τζορτζ Όργουελ. Μέσα από αυτήν τη συλλογή, ο αναγνώστης παρακολουθεί τον συγγραφέα να περιγράφει καταστάσεις με άμεσο και οξύ τρόπο, με την ακρίβεια ενός επαρκούς και σωστού ρεπορτάζ, και χωρίς εξάρσεις ή περιστροφές να στηλιτεύει την πραγματικότητα που βίωσε και τον περιβάλλει, τολμώντας, πριν προβεί σε γενικεύσεις, να αποκαλύψει ο ίδιος τυχόν αδυναμίες του. Μετράει και κοστολογεί τα βιβλία του για να φτάσει απλώς στο συμπέρασμα ότι «για μας το διάβασμα είναι λιγότερο συναρπαστική διασκέδαση από το να πηγαίνουμε στις κυνοδρομίες, στον κινηματογράφο ή στην παμπ». Αναφέρεται στην εποχή που δούλευε σε παλαιοβιβλιοπωλείο για να μιλήσει για αναγνωστικές συνήθειες και τον τρόπο που έπαψε ο ίδιος ν' αγαπά και ν' αγοράζει βιβλία. Εξομολογείται την εμπειρία του ως βιβλιοκριτικού, αποκαθηλώνοντας κι απορρίπτοντας ουσιαστικά το επάγγελμα. Καταδεικνύει τη λογοκρισία που υφίσταται η λογοτεχνία, αλλά και τη φθορά που της προκαλεί ο ολοκληρωτισμός, μη διστάζοντας να μιλήσει για «λογοτεχνικές πόρνες» όπως ο Αλεξέι Τολστόι, επιμένοντας όμως ότι «η φαντασία, όπως μερικά ανήμερα ζώα, δεν μπορεί να μεγαλώσει μέσ' στην αιχμαλωσία». Αποκαλύπτει την υποκρισία του πατριωτισμού και αποδίδει λεπτομερώς τις εγκληματικές ελλείψεις στα δημόσια νοσοκομεία. Τέλος, περιγράφει τα χρόνια που πέρασε στο οικοτροφείο του Αγίου Κυπριανού για να ξεσκεπάσει τους επιφανειακούς και σαθρούς εκπαιδευτικούς θεσμούς της πατρίδας του, στους οποίους «ήταν αδύνατη η όποια υποκειμενική συμμόρφωση». Διαβάζοντας κανείς τα δοκίμια αυτού του μικρού τόμου, κι έχοντας την αναμφισβήτητη βοήθεια της εύστοχης κι οξυδερκούς μετάφρασης, καταλαβαίνει την αξία ενός συγγραφέα, που ακόμα κι όταν φαίνεται να δηλώνει το απλό κι αυτονόητο, καταφέρνει να διεισδύει στην ουσία της εποχής του και να φέρνει άφοβα στην επιφάνεια την αλήθεια της με τρόπο αιχμηρό κι επικίνδυνο, χωρίς δογματισμό και στείρα άρνηση. «Ο Όργουελ θα γίνει βαθμιαία ένας ανοιχτομάτης επικριτής των κακώς κειμένων [...] δίχως ποτέ να ενστερνίζεται μονοκόμματες λαμαρίνες ιδεών [...]. Θα λέγαμε ότι υπήρξε ένας άνθρωπος του ενεστώτος χρόνου, όπως το εννοούσε ο ποιητής Καρούζος, ένας θαμώνας του απόλυτου παρόντος».
