Λου Γιουρένεκ: Η μεγάλη φωτιά
Αλήθεια, πόσα ξέρουμε για τη Σμύρνη; Διαβάζοντας το συναρπαστικό βιβλίο του ερευνητή, δημοσιογράφου και ιστορικού Λου Γιουρένεκ μπορούμε να απαντήσουμε «σχεδόν τίποτα». Έπρεπε να έρθει ένας Αμερικανός, ο οποίος εντρύφησε στα αρχεία του στρατού και συνέλεξε όσο περισσότερες πληροφορίες μπορούσε από επιζώντες για να μας αποκαλύψει όσα τρομερά που συνέβησαν στην προκυμαία το βράδυ της Καταστροφής, δίνοντας έμφαση στο γεγονός της μοναδικής διάσωσης Ελλήνων, μαζί και Αρμενίων, που επετεύχθη από έναν μεθοδιστή πάστορα. Ο Έισα Τζένινγκς, ένας φοβικός και φιλάσθενος άνθρωπος, μετατρέπεται ξαφνικά σε ήρωα, όταν αποφασίζει να διασώσει όσο περισσότερους πρόσφυγες μπορεί με τη βοήθεια του κυβερνήτη του αντιτορπιλικού «Έντσαλ» Χάλσεϊ Πάουελ, πηγαίνοντας κόντρα στις επίσημες εντολές και καταστρώνοντας ένα σχέδιο που δεν βάζει ανθρώπου νους. Όλα αυτά όντως συνέβησαν, απλώς είναι γραμμένα με μυθιστορηματικό τρόπο. Γι' αυτό ακριβώς η Μεγάλη Φωτιά διαβάζεται με κομμένη την ανάσα από την πρώτη σελίδα έως την τελευταία, φέρνοντας στο φως στοιχεία όχι μόνο αναφορικά με την Καταστροφή της Σμύρνης αλλά και με το τι ακριβώς συνέβη με την κατάρρευση του ελληνικού μετώπου, ποιες εντολές δόθηκαν, γιατί χιλιάδες Έλληνες και Αρμένιοι που είχαν φύγει από την ενδοχώρα για να γλιτώσουν αναγκάστηκαν να βρουν καταφύγιο στη Σμύρνη. Η μεγάλη φωτιά που ξεκίνησε από την αρμένικη συνοικία εξαπλώθηκε ταχύτητα, απειλώντας τη ζωή όλων όσοι είχαν καταφύγει στο λιμάνι, εγκλωβίζοντάς τους στην προκυμαία. Οι εντολές που είχαν δοθεί στα πλοία ήταν σαφείς: να μην επιβιβαστεί κανείς στα αμερικανικά πλοία, εκτός από όμορους υπηκόους και κάποιες χιλιάδες τόνοι καπνά που κινδύνευαν να καούν. Πίσω από όλα αυτά κρύβεται η συνωμοτική συνέργεια του ναυάρχου Μαρκ Μπρίστολ, του τότε ύπατου αρμοστή των ΗΠΑ στην Κωνσταντινούπολη και βαθιά ανθέλληνα, με τον Κεμάλ Ατατούρκ, καθώς και μια σειρά από υπόγεια σχέδια που ξεδιπλώθηκαν στο παρασκήνιο των διπλωματικών επαφών (αναλυτικές πληροφορίες δίνονται και για τον τρόπο που οι σύμμαχοι ξεγέλασαν τον Ελευθέριο Βενιζέλο). Και όμως, κόντρα στα πολιτικά παιχνίδια και τις εντολές πήγαν τρεις άνθρωποι, η δόκτωρ Έστερ Πολ Λαβτζόι, ο αιδεσιμότατος Έισα Τζένινγκς και ο κυβερνήτης του αμερικανικού αντιτορπιλικού «Έντσαλ» Χάλσεϊ Πάουελ, οι οποίοι κατάφεραν το αδύνατο, δίνοντας ένα μάθημα ανθρωπιάς και καθιστώντας το βιβλίο αυτό συναρπαστικό στην ανάγνωσή του.
