«Geisai 11»φωνάζουν εκκωφαντικά καμιά εκατοσταριάκαι βάλε άνθρωποι γύρω μου και σηκώνουντα χέρια ψηλά, γυρισμένοι προς μιακάμερα. Ο ενθουσιασμός ξεχειλίζει καιη αναμονή για κάτι ανείπωτα μαγικό είναιέκδηλη. Είναι Κυριακή, οκτώ η ώρα το πρωί-έτσι λέει το ρολόι- διότι τίποτα άλλοδεν προδίδει την αυγή μέσα στο πολύχρωμαφωτισμένο από οθόνες και προβολείςπεριβάλλον στο οποίο βρίσκομαι. Στοπραγματικό σύμπαν είμαστε στο ΤokyoBig SightInternational ExhibitionCenter στην Ιαπωνία, καλεσμένοιτου υπερ-διάσημου καλλιτέχνη TakashiMurakami προκειμένου ναπαραστούμε στο «Geisai 11»,μια από τις μεγαλύτερες και πιο cuttingedge καλλιτεχνικές εκδηλώσειςπου οργανώνει ο ίδιος κάθε δύο χρόνια.
Σε ένα παράλληλο σύμπανβρισκόμαστε στη χώρα του Οζ στον 24oαιώνα, όπου ένα πλήθος αλλόκοτωνχαρακτήρων, ντυμένων σχολιαρόπαιδα ήό,τι άλλο μπορεί να βάλει ο νους, βρίσκεταισε δημιουργικό πυρετό καθώς τρέχει πάνωκάτω σε ένα κτίριο που μοιάζειδιαστημόπλοιο, με πίνακες και άλλακαλλιτεχνήματα στα χέρια, βγάζονταςομαδικές κραυγές σε μορφή συνθημάτων- οι οποίες για όλους, εκτός από μένα καιάλλους ομοιοπαθείς gaijiin(ξένος), σημαίνουν κάτι! Δεν έχω βρεθείποτέ στη ζωή μου σε κάτι παρόμοιο καιέχω πάει σε πολλές καλλιτεχνικέςεκδηλώσεις. Ακόμα και εάν η γενικήατμόσφαιρα παραπέμπει σε ένα περιβάλλον‘καταναγκαστικής τίποτα δεν είναιεπιτηδευμένο και αυτό κάνει την ουσιαστικήδιαφορά. Σε μισή ώρα ανοίγουν οι πόρτεςστο κοινό, μια ευγενική κοπέλα από τογραφείο του Murakami μαςξεναγεί στο κτίριο δίνοντάς μας τιςτελευταίες κατευθυντήριες οδηγίες, σεπερίπτωση που χαθούμε στο κτίριο. Ηκαρδιά μου χτυπάει δυνατά (στην κυριολεξία)καθώς συνεπαρμένη από αυτό το ιδιόμορφοhype δεν βρίσκω την ώρα ναχαθώ μέσα στο παράξενο, απέραντο σκηνικόπου θυμίζει κάτι από το μέλλον! Τις δυοτρεις προηγούμενες μέρες του ταξιδιούμας, για μένα πρώτη φορά στο Τόκιο, έψαχναμε αγωνία να βρω χρόνο να επισκεφτώ ταμέρη που μου πρότειναν «έμπειροι»τουρίστες-φίλοι, προκειμένου να πιάσωτο πραγματικό κλίμα της πόλης. Το Geisai11 συγκεντρώνει όλες αυτές τις πτυχέςτης νεανικής κουλτούρας ατόφιες καιόχι εν είδει βεβιασμένης performance.Όλα είναι εδώ για μια μέρα (από τις εννέατο πρωί μέχρι τις εννέα το βράδυ, τόσοκρατάει η εκδήλωση) και αυτό δεν το είχαφανταστεί... «Geisai» σημαίνεικάτι σαν καλλιτεχνικό φεστιβάλ καικαλλιτεχνική γιορτή σχολείου μαζί καιείναι η καινοτόμος εκδοχή του Murakamiγια μια art-fair(κάτι όπως η Αrt-Αthinaας πούμε). Θέλοντας να δώσει πίσω στηνκοινωνία με κάποιο «παραδοσιακό» τρόπο(όπως αυτός του παλιού Japanesemaster) αυτά που απολαμβάνει,ο Murakami εμπνεύστηκε καιοργανώνει κάθε δύο χρόνια αυτήν τη fairγια νέους καλλιτέχνες, στην οποία δενυπάρχουν γκαλερί ή άλλου τύπου μεσολαβητές.Κάθε νέος καλλιτέχνης που δεναντιπροσωπεύεται από γκαλερί έχει τηδυνατότητα να πάρει μέρος, να εκθέσεικαι να πουλήσει ό,τι ακριβώς θέλει! Οιαιτήσεις γίνονται δεκτές με απλή σειράπροτεραιότητας.
Κολλημένοςστα manga
Η φετινή Geisai11 μας πληροφόρησαν ότι είναι η μεγαλύτερηπου έχει γίνει ποτέ (τεράστια γιαευρωπαϊκά δεδομένα εναλλακτικήςart-fair) καιεκτός από τους χίλιους τριακόσιουςκαλλιτέχνες (!) φέτος φιλοξένησε καιέναν όροφο με τα ειδικά καφέ mangaαυτοκίνητα και διάφορες δραστηριότητεςτων ιαπωνικών «ομάδων» (tribes)της νεανικής ποπ κουλτούρας, έτσι όπωςτα συναντάει κανείς στο δρόμο. Ο TakashiMurakami είναι ένας από τουςπρώτους καλλιτέχνες που έφερε την ποπκουλτούρα του japanimation στην«υποτιθέμενη» υψηλή τέχνη. Παρόλο πουκάποια κατεστημένα μουσεία και γκαλερίστην Ιαπωνία τον θεωρούν πολύ περισσότεροέναν «otaku» (τύπο κολλημένοστα manga, homeboy),ο οποίος κατάφερε να γίνει διασημότηταμέσα από τις διαφορετικές «εμπορικές»δραστηριότητές του, όπως τα προϊόνταπου κατασκευάζει και πουλάει ή τις LouisVuitton τσάντες με τα σχέδιάτου, ο ίδιος πιστεύει ότι οι πιοενδιαφέροντες και δημιουργικοί τύποιβρίσκουν καταφύγιο μέσα στο κόσμο τωνmanga cartoons. ΗGeisai είναι μια προσπάθειάτου να αλλάξει το κλίμα της σύγχρονηςτέχνης στην Ιαπωνία. Μέσα σε ένα περιβάλλονπου μοιάζει με τηλεοπτική εκπομπή καιποπ κονσέρτο, ο Μουρακάμι βοηθάει τουςνέους καλλιτέχνες να βρουν τη θέση τουςμέσα στην ευρύτερη νεανική ποπ κουλτούρατης Ιαπωνίας, ενώ την ίδια ώρα αγκαλιάζειτους otaku, δίνοντάς τουςγια πρώτη φορά φέτος το δικό τους όροφογια τις δραστηριότητές τους, δίνονταςεκ νέου τον ορισμό του σύγχρονουκαλλιτέχνη στην Ιαπωνία.
Βανδαλισμένο παιδικόδωμάτιο
Ανάμεσα στο πολύχρωμοκοινό (πολύς κόσμος) και τoδυνατό ήχο της ποπ μουσικής ο οποίοςέρχεται από δύο κεντρικές σκηνές όπουΙάπωνες σταρ παίζουν live,η πρώτη στάση που κάνω είναι μπροστά σεμία κοπέλα, η οποία μου κλείνει το δρόμο.Είναι ντυμένη με ένα DIYκουστούμι, από το οποίο κρέμονται κάτισαν πάνινες παιδικές κούκλες, ενώ υψώνειμια πρόχειρα γραμμένη με μαρκαδόροπινακίδα, η οποία από τη μια λέει TateModern και από την άλλη Palais deTokyo, και γελάει πίσω απότα μαύρα της γυαλιά. Το αστείο είναισαρκαστικό και έξυπνο. Δίπλα της μιαάλλη κοπέλα ντυμένη μαθήτρια με ένατεράστιο μήλο-θλιμμένο πρόσωπο για ναεπαναφέρει την ισορροπία της κανονικότηταςσε κατάσταση χαρμολύπης... Πιο εκεί, σεένα άλλο περίπτερο, κάποιος ντυμένος η μαμά Κατσικούλα των παραμυθιώνφτιάχνει αδιάκοπα γουρουνάκια απόπλαστελίνη και τα κρεμάει από το λαιμό(σαν να έχουν αυτοκτονήσει) σε ένα δοκάριμπροστά του. Τον παρατηρώ... το ένα μετάτο άλλο και ξανά... Στην ερώτησή μου αντα πουλάει, σταματάει και μου λέει μέσααπό το τεράστιο κατσικίσιο στόμα τουσε πολύ επίσημα επιχειρησιακά αγγλικάότι τίποτα δεν είναι για πούλημα. Σεμεγάλο βαθμό τα περισσότερα έργαμοιράζονται ευαισθησίες με την εικαστικήγραμμή του Murakami και ίσωςκάπως του Yoshimoto Nara.Η επιρροή από των κόσμο των mangaτόσο σε εκατοντάδες σχέδια και πίνακεςόσο και στο ισχυρό κύμα προσωπικήςενσάρκωσης (εν είδει performance)των ρόλων διαφόρων ηρώων είναι φυσικάτεράστια. Σε κάθε γωνιά ξεφυτρώνουνχαριτωμένες εικονογραφήσεις διαφορετικώνχαρακτήρων, συχνά στην πιο βίαιη ή άκρωςαισθησιακή εκδοχή τους, να περιπλανώνταισε φανταστικά τοπία και όλο μαζί θυμίζειένα παιδικό δωμάτιο το οποίο έχειβανδαλιστεί από τις αυθόρμητες σκέψεις«ενήλικων παιδιών», χωρίς να περάσουνπρώτα από την λογοκρισία των γονιώντους. Αρκουδάκια έτοιμα να σε φάνε,κοριτσάκια πρόθυμα να σου ψιθυρίσουντις φαντασιώσεις τους, υπερ-στυλιζαρισμένεςπροτάσεις για ένα καθολικά πανομοιότυποτρόπο ζωής τον οποίο θα διευθύνουν οιρεπλίκες και φυσικά μέσα στα τόσα έργακαι διαφορετικές λαμπερά ενδιαφέρουσεςεξαιρέσεις, όχι εκτός τόπου και χρόνου,αλλά με το μαγικό καλλιτεχνικό άγγιγματης ατομικότητας που δεν υποκύπτειολοκληρωτικά στις επικρατούσες τάσεις.Τη μεσημεριανή ανάπαυλα την κάνω στονεπόμενο όροφο μαζί με «τους όχι επίσημαδηλωμένους καλλιτέχνες». Εδώ τα πράγματαμοιάζουν ανεξέλικτα δημιουργικά. Έχειμόλις τελειώσει μια από τις εκδηλώσειςτους, όπου όλοι μαζί προσποιούνται ότιβρίσκονται στην καθημερινή προσευχήτου σχολείου και ακολουθώντας τιςοδηγίες ενός κονφερασιέ διασκεδάζουνγελοιοποιώντας και ξεφτιλίζοντας τοαυστηρό εκπαιδευτικό σύστημα στηνΙαπωνία. Όλα βέβαια μέσα από μια εκπληκτικήπειθαρχία ομαδικών κινήσεων. Μεταξύενός ροζ maid café(το καφέ των υπηρετριών) και ενός άλλουεστιατορίου που μοιάζει με σχολικήτάξη, συντρώγω μέσα σε ένα πλήθος ντυμένωνμε τη στολή τους, αντίστοιχων «punk»τηςΙαπωνίας, και νιώθω σαν διεστραμμένοςενήλικας στην αναζήτηση παιδοφιλικώνφαντασιώσεων ή, στην καλύτερη, σαν οναπό κάποιο άλλο παραμύθι. Στην ουσία,από ό,τι τελικά αντιλαμβάνομαι, τοπαιχνίδι δεν βρίσκεται εκεί! Οι ροζκαμαριέρες, τα παιδιά του σχολείου, οιsuper heros κ.λπ.είναι ενήλικες και έχουν ομαδικόεισιτήριο για μια κωμικοτραγική«happyland». Ενάντια στο χρόνο,αφομοιώνουν την αντίσταση και τον πόνοτους σε ομαδικές ενδυμασίες, ανασυνθέτονταςτο παρελθόν μέσα από ένα απόλυταελεγχόμενο μέλλον. Αυτό της στασιμότηταςστα αθώα χρόνια, όπου τίποτα δεν τιμωρείταιουσιαστικά. Απλές εκτιμήσεις, διότι τοχάσμα ερμηνειών είναι μεγάλο... όλαμπορεί απλά να είναι ένα καυστικό αστείο,μια προζακική επανάσταση ή ακόμη έναομαδικό βίτσιο. Αποφασίζω να μπω στονκόσμο τους σαν το τουρίστα από τον Άρη.Εξάλλου, οι φωτογραφίες επιβάλλονται.Μέσα στο γενικότερο κλίμα ενσάρκωσηςεπιθυμιών όλοι ποζάρουν ευχάριστα γιαμια φωτογραφία και όταν ρωτώ την ηλικίατους, μου ψελλίζουν χαριτωμένα με γλυκέςφωνούλες «εικοσιτέσσερα»...
Χωρίς δυτικούς κωδικούς
Δεν λείπουν οι μετρημένοι,γνωστοί παγκοσμίως συλλέκτες καιορισμένοι γκαλερίστες, οι οποίοιβολτάρουν και ψάχνουν για νέα ταλέντα,εξοπλισμένοι όμως εδώ αποκλειστικά μετην προσωπική τους αισθητική και όχιμε χρήσιμες επενδυτικές πληροφορίες.Όλα είναι φτηνά και αυτό γιατί η αγοράκαι το speculation δεν έχειακόμη διεισδύσει στο τοπίο. Δεν ξέρωεάν ό,τι βλέπουμε είναι τέχνη, δεν ξέρωπώς κάτι τέτοιο μπορεί να συζητηθεί ηνα καταγραφεί μέσα στο πλαίσιο τηςγενικότερης ιστορίας της τέχνης. Δενξέρω καν εάν πρόκειται για ακόμη έναέργο-εγκατάσταση του TakashiMurakami ή εάν το Geisaiθα αποτελέσει κάποτε μια από τιςδιακεκριμένες παγκόσμιες εκδηλώσειςτέχνης. Σίγουρα όμως πρόκειται για μιαιδιαίτερα περίπλοκη και ανεξιχνίαστηπηγή δημιουργικότητας και κεφιού μέσααπό σημαινόμενα που δεν ψάχνουν νααφομοιωθούν από μια δυτική αποκωδικοποίηση!Και αυτό είναι μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσαστάση απέναντι στην παγκόσμια δημιουργίακαι καλλιτεχνική παραγωγή!
