Την προσωπικότητά μας την οφείλουμε σε πολλούς παράγοντες: στα γονίδια, στον τρόπο που ανατραφήκαμε, στο είδος της παιδείας που λάβαμε, στις συναναστροφές μας και σε πολλά ακόμη. Όλα παίζουν τον ρόλο τους στη διαμόρφωσή μας. Όμως, ποια είναι η απάντηση στην ερώτηση πότε ακριβώς άρχισε να παίρνει σχήμα και μορφή ο πραγματικός μας χαρακτήρας; Αν, για παράδειγμα, είμαστε ντροπαλοί ως ενήλικες, είναι αυτό σημάδι ότι υπήρξαμε και ντροπαλοί ως παιδιά;
Η επιστήμη λέει ναι και σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία φαίνεται να απορρίπτει την οικεία φράση «μην τον βλέπεις έτσι, ως παιδί ήταν πολύ τολμηρό και ζωηρό». Για την ακρίβεια, και σύμφωνα με μια πρόσφατη μελέτη του Ινστιτούτου Φυσιολογίας του Νοβοσιμπίρσκ στη Ρωσία, υπάρχουν σημαντικοί συσχετισμοί ανάμεσα στις τάσεις της συμπεριφοράς που είχαμε όταν ήμασταν μόλις λίγων μηνών και στην προσωπικότητα που έχουμε σήμερα.
Αυτό δεν σημαίνει ότι η προσωπικότητά μας είχε διαμορφωθεί πλήρως τόσο νωρίς, αλλά ότι οι ρίζες αυτού που είμαστε μπορούν να ανιχνευθούν στις πρώτες κιόλας μέρες της ζωής μας.
Μωρά που ήταν χαμογελαστά και με καλή διάθεση σε γενικές γραμμές και με ελάχιστες αποκλίσεις συνέχιζαν να είναι χαρούμενα, αισιόδοξα και δραστήρια παιδιά. Όχι ότι δεν υπήρχαν και εξαιρέσεις, που έδειχναν ότι η βρεφική ιδιοσυγκρασία δεν είναι πάντα και... πεπρωμένο
Ομάδα ψυχολόγων που μελετούσε τη συμπεριφορά μωρών ήδη από τη δεκαετία του ’50 προτιμούσε να αναφέρεται σε όλο αυτό με τον γνωστό όρο «ιδιοσυγκρασία» παρά «προσωπικότητα». Πρόκειται για εκείνη την ομάδα επιστημόνων της Νέας Υόρκης που συμμετείχε στη φημισμένη Διαχρονική Μελέτη της Ανθρώπινης Συμπεριφοράς. Επικεφαλής της ομάδας ήταν τότε ένα ζευγάρι γιατρών, η Stella Chess και ο Alexander Thomas, οι οποίοι είχαν ξεκινήσει να μελετούν τη συμπεριφορά 133 παιδιών από τη μέρα της γέννησής τους μέχρι τη μέρα που έγιναν 30 ετών, κρατώντας παράλληλα αρχεία συνεντεύξεων με τους γονείς. Βάσει των ευρημάτων της πολυετούς έρευνάς τους είχαν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι υπάρχουν εννέα διαφορετικές πτυχές βρεφικού ταμπεραμέντου, λαμβάνοντας πάντα υπόψη το επίπεδο δραστηριότητας, τη διάθεση και τον βαθμό απόσπασης της προσοχής. Όσο τα παιδιά μεγάλωναν, οι ειδικοί περιόριζαν τις κατηγορίες σε μόλις τρεις: εύκολο παιδί, δύσκολο παιδί, κυκλοθυμικό παιδί.
Μπορούσε, όμως, αυτή η κατηγοριοποίηση να είναι προάγγελος της προσωπικότητας που θα διαμορφωνόταν αργότερα; Η περίφημη μελέτη της Νέας Υόρκης πρόσφερε κάποια ευρήματα προς αυτή την κατεύθυνση, καθώς παιδιά που είχαν κατηγοριοποιηθεί ως δύσκολοι χαρακτήρες στην ηλικία των 3 ετών εμφάνιζαν την τάση να ανήκουν στην ίδια κατηγορία ανθρώπων και ως ενήλικες. Για πολύ καιρό οι ψυχολόγοι πάσχιζαν να ανακαλύψουν έναν αξιόπιστο συσχετισμό ανάμεσα στη βρεφική ιδιοσυγκρασία και στην ενήλικη προσωπικότητα, χωρίς, ωστόσο, επιτυχία. Αυτό άρχισε να αλλάζει κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας, όπου παρά το ότι η βρεφική ιδιοσυγκρασία εξακολουθεί να μην αποτελεί γνώμονα για τον ενήλικο χαρακτήρα, παρ’ όλα αυτά τα ευρήματα των ερευνών πλέον συνδέουν αυτά τα δύο.
Ας σημειωθεί ότι σήμερα οι μέθοδοι αξιολόγησης της βρεφικής ιδιοσυγκρασίας έχουν αλλάξει και ότι οι παλιοί εννέα τύποι ιδιοσυγκρασίας έχουν αντικατασταθεί με τρεις. Με βρέφη/παιδάκια που διατηρούν τον αυτοέλεγχό τους και την ικανότητα συγκέντρωσής τους σε ένα παιχνίδι/δραστηριότητα, με εκείνα που επηρεάζονται αρνητικά από τα εξωτερικά ερεθίσματα και φοβούνται ή ταράζονται σχετικά εύκολα και με εκείνα που είναι πιο εξωστρεφή, με υψηλά επίπεδα ενθουσιασμού και κοινωνικοποίησης.
Σύμφωνα με τη ρωσική μελέτη που προαναφέρθηκε και δημοσιεύθηκε πριν από λίγους μήνες από την Helena Slobodskaya, η σύνδεση των δύο –βρεφικής ιδιοσυγκρασίας και ενήλικης προσωπικότητας– έγινε πιο εύκολη όταν η Slobodskaya ζήτησε από 45 γονείς να αξιολογήσουν το… ταμπεραμέντο των παιδιών τους σε δύο χρονικές φάσεις: στις πρώτες στιγμές της ζωής τους και στην ηλικία των 8 ετών.
Συγκρίνοντας τις δύο μετρήσεις, αποκαλύφθηκε ένα σεβαστό ποσοστό συγκλίσεων συμπεριφοράς την οποία τα βρέφη διατήρησαν μεγαλώνοντας. Μωρά που ήταν χαμογελαστά και με καλή διάθεση, σε γενικές γραμμές και με ελάχιστες αποκλίσεις, συνέχιζαν να είναι χαρούμενα, αισιόδοξα και δραστήρια παιδιά. Όχι ότι δεν υπήρχαν και εξαιρέσεις, που έδειχναν ότι η βρεφική ιδιοσυγκρασία δεν είναι πάντα και… πεπρωμένο. Αλλά στο σύνολό τους τα αποτελέσματα της έρευνας επιβεβαιώνουν αυτό που οι ερευνητές ισχυρίζονται εδώ και χρόνια: τα χαρακτηριστικά της ιδιοσυγκρασίας που εμφανίζουμε τους πρώτους μήνες της ζωής μας γίνονται η βάση για την κατοπινή μας προσωπικότητα.
Ναι, αλλά ποιο το όφελος από τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας; Σύμφωνα με όσα έχουν ήδη δει το φως της δημοσιότητας στον ξένο τύπο, είναι ένα σοβαρό βήμα προς τον εντοπισμό σοβαρών ψυχολογικών προβλημάτων τα οποία κρύβονται πίσω από συγκεκριμένες συμπεριφορές, ήδη από την παιδική μας ηλικία. Η έγκαιρη διάγνωσή τους μπορεί να αλλάξει για πάντα το πεδίο της ψυχικής υγείας, εφόσον σοβαρές ψυχικές νόσοι και διαταραχές μπορούν να προλαμβάνονται…
Με στοιχεία από το BBC