Τα σύκα, σύκα και η σκάφη, σκάφη λέει η παροιμία, έλα όμως που μας τα μπερδεύουν! Η διεξαγωγή στο Ταλίν της Εσθονίας της Ευρωπαϊκής Ημέρας Μνήμης για τα θύματα των ναζιστικών και κομμουνιστικών καθεστώτων (θεσπίστηκε το 2008 και τιμάται κάθε 23/8) και η απόφαση του υπουργού Δικαιοσύνης Σταύρου Κοντονή να μην παραστεί στις εκδηλώσεις – μόνος εκείνος από όλους τους ομολόγους του στην ΕΕ – ξεσήκωσε διαφωνίες τόσο έντονες που θα'λεγες ότι το τείχος του Βερολίνου έπεσε μόλις χτες. Και το ζήτημα δεν είναι αν σωστά έπραξε ο υπουργός (που θα μπορούσε, ενδεχομένως, να πάει να εκθέσει εκεί την άποψή του) αλλά το κατά πόσο στέκει να εξισώνεται ο μαρξισμός/λενινισμός με τη ρατσιστική θεωρία της υπεροχής της Άριας Φυλής, ο Χίτλερ όχι μόνο με τον Στάλιν αλλά και με τον κομμουνισμό εν γένει. Είναι άραγε οι βαθιές δημοκρατικές ευαισθησίες που ενέπνευσαν τους διοργανωτές ή μήπως πρόκειται για μια ακόμα απόπειρα να δικαιωθεί πολιτικά, ιστορικά αλλά και ηθικά το ιδεολόγημα της εξίσωσης των άκρων, που με υπέρμετρο οίστρο προμοτάρουν τα σύγχρονα κέντρα εξουσίας;
Προς αποφυγή παρεξηγήσεων ως προς το δεύτερο σκέλος - θαρρώ ότι για το πρώτο δεν υπάρχουν ιδιαίτερες ενστάσεις, αν και ποτέ δεν ξέρεις σε μια χώρα που εν έτει 2017 διαθέτει 17 ναζήδες βουλευτές - όχι, δεν είχα ποτέ σε καμία υπόληψη τον εφαρμοσμένο μαρξισμό/λενινισμό και τη δικτατορία του προλεταριάτου που επαγγελλόταν. Μ' έλκυαν ιδέες πιο ελευθεριακές, άσχετα που κι εκείνες μπορεί να έχουν τις δικές τους «μαύρες τρύπες». Ο υπαρκτός σοσιαλισμός συνδέθηκε άρρηκτα από πολύ νωρίς (ήδη από τον Λένιν) όχι μόνο με τον αυταρχισμό, τη λογοκρισία, την αστυνομοκρατία, τις προνομιακές νομενκλατούρες, με διώξεις, εκτοπίσεις, φυλακίσεις και δολοφονίες αντιφρονούντων, με στρατόπεδα «αναμόρφωσης» κ.λπ., αλλά επίσης – κι αυτό είναι ίσως το απογοητευτικότερο - με την τραγική διάψευση του οράματος (και των τόσων σκληρών αγώνων που έγιναν στο όνομά του) για μια αλλιώτικη, πιο δίκαιη, πιο ισότιμη κοινωνία. Αυτό συνέβη λίγο-πολύ όπου κι όπως και αν εφαρμόστηκε, ακυρώνοντας όχι μόνο το κατά Ερνστ Μπλοχ «ουτοπικό πλεόνασμα της Αριστεράς» αλλά και το περίφημο ηθικό της πλεονέκτημα. Και όχι, δεν φταίγανε μόνο οι κακοί καπιταλιστές και οι πράκτορές τους που τον υπονόμευαν (άλλωστε καπιταλισμό είχαν και στη Σοβιετική Ένωση, απλά εκείνος ήταν κρατικός), έφταιγε καταρχήν όπως δραματικά αποδείχτηκε η ίδια η φύση του σαν σύστημα εξουσίας και κυριαρχίας. Ακόμα κι όσες απόπειρες έγιναν «από τα μέσα» για έναν σοσιαλισμό με ανθρώπινο πρόσωπο, έναν σοσιαλισμό πιο ελευθεριακό (Κροστάνδη 1921, Βουδαπέστη 1956, Πράγα 1968 κ.λπ.) είτε καταπνίγηκαν βίαια είτε αποδείχθηκαν χιμαιρικές (περίοδος Γκορμπατσόφ στην ΕΣΣΔ). Ειδικά ο σταλινισμός φρόντισε να διαλύσει κάθε αντιπολίτευση όχι μόνο από τα δεξιά αλλά πρωτίστως από τα αριστερά, είτε μέσα στην ΕΣΣΔ είτε στο εξωτερικό όπως στον ισπανικό εμφύλιο – ακόμα και στον ελληνικό εμφύλιο υπήρξαν εκκαθαρίσεις διαφωνούντων με την επίσημη «γραμμή». Τα 'χουνε πει ο Στίνας, ο Μίσσιος και πολλοί άλλοι.
Θα ήταν εξωφρενικό να ταυτίσει κανείς αριστερούς με τεράστια προσφορά, ήθος και ανάστημα που διώχθηκαν, βασανίστηκαν, φυλακίστηκαν ή πλήρωσαν ακόμα και με τη ζωή τους ως άλλοι πρωτοχριστιανοί μάρτυρες την πίστη τους σε έναν καλύτερο κόσμο - κι ας αποδείχθηκε, προς ώρας, άνθρακες ο θησαυρός - με τα ΚΔΟΑ ούγκανα που στελεχώνουν τις (νέο)ναζιστικές οργανώσεις σπέρνοντας μίσος και φόβο
Στα καθ' ημάς, το ΚΚΕ ειδικά από το '91 και μετά θυμίζει περισσότερο παλαιοημερολογίτικη σέχτα παρά σύγχρονο πολιτικό κόμμα, καταλήγοντας ακόμα ένα συστημικό άλλοθι. Αλλά δεν είναι μόνο το Κουκουέ, εδώ βλέπεις στα κοινωνικά δίκτυα σοβαρούς, υποτίθεται, εκπροσώπους της ευρύτερης Αριστεράς, σπουδαγμένους ανθρώπους κιόλα, να αμφισβητούν ότι υπήρξε καταπίεση και πολιτικοί κρατούμενοι στο πρώην Ανατολικό μπλοκ... Εν κατακλείδει, δεν ήταν καθόλου περίεργο που όλα σχεδόν τα καθεστώτα αυτά κατέρρευσαν το ένα μετά το άλλο σαν χάρτινοι πύργοι σαν έφτασε το πλήρωμα του χρόνου. Κανένα προλεταριάτο στο όνομα του οποίου δήθεν κυβερνούσαν επί δεκαετίες δεν βγήκε να υπερασπιστεί τα «κεκτημένα», ενώ ο περιώνυμος "Homo Sovieticus" αποδείχθηκε απελπιστικά επιρρεπής στις ρατσιστικές, φασιστικές κι εθνικιστικές σειρήνες που σπεύσανε να καλύψουν το ιδεολογικό και υπαρξιακό κενό που δημιουργήθηκε.
Ωστόσο όχι, κομμουνισμός και ναζισμός (συν ο φασισμός παρότι υπάρχουν διαφοροποιήσεις) δεν είναι καθόλου το ίδιο πράγμα, έστω κι αν μοιράζονται κάποιες παθογένειες όπως π.χ. η χιλιαστική, σχεδόν αποκαλυπτική προσέγγιση της ιστορίας. Ήταν, εξάλλου, οι δυο κυρίαρχες θεωρίες του «αιώνα των μαζών», όπως ονομάστηκε ο 20ός σε αντιδιαστολή με τον τρέχοντα «αιώνα των ατομικοτήτων» που διανύει, εντούτοις, μόλις τη δεύτερη δεκαετία του, άρα άγνωστες οι μελλοντικές βουλές του. Δεν συγκρίνονται καν ως προς τις προθέσεις, εφόσον το σφυροδρέπανο ευαγγελιζόταν μια αταξική κοινωνία ίσων δικαιωμάτων και ευκαιριών ενώ η σβάστικα μια στυγνή δικτατορία βασισμένη στον κοινωνικό δαρβινισμό και το «δίκαιο» της φυλής, της τιμής και του αίματος. Η συμβολή της ευρύτερης Αριστεράς σε θέματα δικαιωμάτων και ελευθεριών είναι ανεκτίμητη, ο ίδιος ο καπιταλισμός υποχρεώθηκε να νερώσει το κρασί του απλώς και μόνο επειδή υπήρχε απέναντι το «αντίπαλο δέος» της ΕΣΣΔ. Θα ήταν κιόλας εξωφρενικό να ταυτίσει κανείς ανθρώπους με τεράστια προσφορά, ήθος και ανάστημα που διώχθηκαν, βασανίστηκαν, φυλακίστηκαν ή πλήρωσαν ακόμα και με τη ζωή τους ως άλλοι πρωτοχριστιανοί μάρτυρες την πίστη τους σε έναν καλύτερο κόσμο - κι ας αποδείχθηκε, προς ώρας, Ψεύτης ο Ήλιος - με τα ΚΔΟΑ ούγκανα που στελεχώνουν τις (νέο)ναζιστικές οργανώσεις σπέρνοντας μίσος και φόβο και που συνήθως όταν είναι να λογοδοτήσουν μυξοκλαίνε σαν νιάνιαρα, αρνούμενοι τα πιστεύω τους.
Ναι, έκανε πολλά και μεγάλα εγκλήματα ο κομμουνισμός (ο σταλινισμός έστω, αν και στις εκδηλώσεις της Ημέρας Μνήμης οι δύο όροι σχεδόν ταυτίζονται και ταυτόχρονα μονοπωλούν το πρόγραμμα σε τέτοιο βαθμό ώστε τα θύματα του ναζισμού να είναι περίπου... αόρατα). Και δεν χρειάζεται να έχεις διαβάσει Όργουελ, Σολζενίτσιν ή Μπιλάλ για να αντιληφθείς το μέγεθος της παράνοιας. Αρκεί να δεις μια φορά τη συγκριτικά (και σχετικά) ανώδυνη ταινία "Οι Ζωές των Άλλων". Δεν ήταν άλλωστε η μόνη μεσσιανικού χαρακτήρα θρησκεία ή ιδεολογία που ξεκινώντας από τις καλύτερες προθέσεις έφτασε να πράξει τα χειρότερα. Και τα δύο εν λόγω συστήματα υπήρξαν απάνθρωπα, ανελέητα, εξουσιομανή, επεκτατικά, αναπτυξιολάγνα. Ουδέποτε ωστόσο προέβη σε μια μαζική, επίμονη, επιστημονικά συστηματοποιημένη, σαδιστικά διεστραμμένη προσπάθεια εξόντωσης μιας ολόκληρης ανθρώπινης φυλής ή κοινωνικής ομάδας απλώς και μόνο επειδή είναι τέτοια (Εβραίοι κυρίως αλλά και Ρομά, Σλάβοι, ομοφυλόφιλοι κ.λπ.). Δεν υπάρχει κομμουνιστική Shoah, ακόμα και οι εκατόμβες του serial killer Πολ Ποτ στην Καμπότζη, όσο φρικιαστικές, είχαν υποτίθεται ταξικό και όχι φυλετικό ή ρατσιστικό πρόθεμα.
Έπειτα η ίδια η διοργάνωση της Ευρωπαϊκής Ημέρας Μνήμης δείχνει, όπως προαναφέρθηκε, κομμάτι προβληματική. Και άντε να δεχτώ ότι σωστά επικεντρώνει στα εγκλήματα των σταλινικών/κομμουνιστικών καθεστώτων αφού είναι, λέει, τα λιγότερο προβεβλημένα. Όμως το μεγάλο πρόβλημα στην ΕΕ δεν είναι η άνθιση του (όποιου) κομμουνισμού αλλά η ανησυχητική έξαρση των ναζιστικών, φασιστικών, ρατσιστικών, ξενοφοβικών και εθνικιστικών ιδεολογημάτων. Αυτό είναι το «φάντασμα» που σήμερα πλανιέται πάνω από την Ευρώπη – και όχι μόνο -, αυτός είναι ο ελέφαντας στο δωμάτιο. Στην ίδια τη διοργανώτρια χώρα και προεδρεύουσα της ΕΕ αυτή την περίοδο Εσθονία, όπου η πλειοψηφία των πολιτών υποδέχτηκε το '41 τους ναζί εισβολείς σαν απελευθερωτές από τον σοβιετικό ζυγό για να επακολουθήσει ένα από τα αγριότερα αντιεβραϊκά πογκρόμ υπάρχει σήμερα Μουσείο της Εσθονικής Λεγεώνας των SS(!), πρώην επιφανής συνεργάτης των κατακτητών (ο... Γερμανοτσολιάς Harald Nugiseks) ξαναθάφτηκε με τιμές ήρωα, ενώ ο αντισημιτισμός γνωρίζει πιένες στα λαϊκά ΜΜΕ (υπόψη πάντως ότι η «αντίστοιχη» ΧΑ κατέκτησε εκεί στις τελευταίες εκλογές μόλις 2 έδρες έναντι των 18 δικών μας). Η Εσθονία και οι άλλες Βαλτικές χώρες όπως επίσης η Ουκρανία και άλλες πρώην σοβιετικές δημοκρατίες, που δίχως τον Κόκκινο Στρατό θα ανήκαν ακόμα στο lebensraum του Γ' Ράιχ, μπορεί να έχουν κάθε λόγο να φοβούνται τη ρωσική ηγεμονία σε κάθε της μορφή, όταν όμως συμμαχείς με τον διάβολο μην τρέφεις αυταπάτες.
Άρα ναι, να καταδικάσουμε απερίφραστα τον κόκκινο ολοκληρωτισμό, με τον μαύρο όμως που εξακολουθεί να μας μουτζουρώνει προκλητικά τι κάνουμε; Αν πάλι θέλουμε να επικεντρώνουμε στον πρώτο, γιατί χρησιμοποιούμε τον δεύτερο σαν σάλτσα σχετικοποιώντας και υποβιβάζοντας έτσι την ακροδεξιά απειλή, που είναι όμως και η πλέον επίκαιρη; Χωρίς καμία συνωμοσιολογική διάθεση, μήπως έχει κάποιους λάκκους η φάβα, μήπως δηλαδή βασικό μέλημα των συμμετεχόντων είναι, συμψηφίζοντας τα «άκρα» να καταδείξουν το μάταιο αν όχι κι επικίνδυνο της ανάληψης οποιασδήποτε συλλογικής δράσης για κοινωνική αλλαγή ώστε να δικαιωθεί, έτσι, διά της εις άτοπο απαγωγής το κυρίαρχο ιδεολόγημα της ΤΙΝΑ; Την πολύ προσφιλή και στα καθ' ημάς θεωρία των δύο άκρων έσπευσε πρόσφατα να υιοθετήσει και ο Ντόναλντ Τραμπ, κρατώντας ίσες αποστάσεις από θύτες και θύματα και καταδικάζοντας γενικά κι αόριστα τη βία από όπου κι αν προέρχεται (ίσα κι όμοια η σφεντόνα με το μπαζούκας ένα πράμα) ύστερα από τη δολοφονική επίθεση ακροδεξιών σε αντιφασιστική πορεία στο Σάρλοτσβιλ της Βιρτζίνια. Στα απόνερα του ίδιου περιστατικού, μάλιστα, Αμερικανοί ναζί ανέφεραν σαν πηγή έμπνευσής τους τα «τάγματα εφόδου» των ημέτερων Αβγών!
Μ' αυτά και μ' εκείνα κοντεύουμε να ξεχάσουμε ότι εγκλήματα δεν έκαναν μόνο ο ναζισμός και ο κομμουνισμός. Έκανε και συνεχίζει να κάνει ο καπιταλισμός, «κλασικός» ή φιλελεύθερος, κυκλοφορεί άλλωστε και η αντίστοιχη σχετική «Μαύρη Βίβλος», όμως γι΄αυτά η Κομισιόν δεν προβλέπεται να διοργανώσει κανένα συνέδριο μια και την ιστορία είθισται να γράφουν οι νικητές. Δεν ξέρω αν το μέλλον ανήκει στις αυστηρά περιχαρακωμένες, παθητικές, υπάκουες ατομικότητες ή σε νέες, φουτουριστικού χαρακτήρα διεκδικητικές συλλογικότητες, όμως η αυτοοργάνωση, η αυτοδιαχείριση, τα κινήματα βάσης, οι αμεσοδημοκρατικές πρακτικές (αλλά και οι αντίστοιχοι θεσμοί) θα μπορούσαν να δείξουν έναν δρόμο διαφορετικό, πέρα από χρεωκοπημένα δίπολα, βρυκολακιασμένες χίμαιρες και βεβαιότητες που μπάζουν νερά στην πρώτη τρικυμία.
