Το Τάβλι, ένα από τα εμβληματικότερα έργα της νεοελληνικής δραματουργίας γραμμένο από τον Δημήτρη Κεχαΐδη, ανέβηκε το 1972 στο Θέατρο Τέχνης και από τότε δεν σταμάτησε να παίζεται στο ελληνικό θέατρο. Το μονόπρακτο είναι στημένο στην αυλή ενός σπιτιού, γύρω από μια παρτίδα τάβλι, με πρωταγωνιστές τον Φώντα, έναν άνθρωπο της πιάτσας, και τον Κόλλια, έναν λαχειοπώλη πρώην αντιστασιακό που ονειρεύεται να γράψει ένα βιβλίο για την αντιστασιακή του δράση στην Κατοχή. Πάνω στην παρτίδα ονειρεύονται να κάνουν το «μεγάλο κόλπο», μια συνήθως εξωφρενική και «σατανική» κομπίνα, για να πιάσουν την καλή και να ξεφύγουν από τη μίζερη ζωή τους.
«Ήμασταν πέρσι στον Πλούτο», λέει ο Νίκος Κουρής, «και μου είπε ο Μάκης μια φράση από το Τάβλι: “Αυτές τις προπαίδειες πού να τις ξέρεις εσύ;”. Και ανακαλύψαμε ότι το Τάβλι ήταν το αγαπημένο έργο και των δυο μας. Κάπως έτσι ήρθε το πράγμα».
Το Τάβλι είναι ίσως το πιο αγαπημένο έργο των ανδρών ηθοποιών. «Τουλάχιστον για μένα, είναι το μοναδικό νεοελληνικό έργο που όταν το δεις, από την πρώτη κιόλας φορά, φεύγεις και θυμάσαι κάτι. Είναι τόσο καλογραμμένες και τόσο χαρακτηριστικές οι ατάκες του, είναι προφορικός λόγος που σου μένει, σου ταιριάζει. Και, βέβαια, είναι κωμωδία ωραία γραμμένη, με πλοκή που έρχεται τούμπα αρκετές φορές» λέει ο Μάκης Παπαδημητρίου.
Στημένη σε μια αυλή του ’60, η «παρτίδα» του Κεχαΐδη είναι μια παρτίδα έξω από χρονικό πλαίσιο. Μια παρτίδα που παίζεται και σήμερα, στο διπλανό καφενείο και τα απογεύματα των διακοπών. Με τις ίδιες περίπου λέξεις και με τα ίδια όνειρα, τα ίδια περίπου σχέδια να απλώνονται και να μαζεύονται μαζί με τα πούλια.
Ν.Κ: Όλη η δυσκολία είναι να μην το κάνουμε ηθογραφία, τυπίστικο.
Μ.Π.: Για μένα, αυτό το φαινόμενο και η κατάσταση των ανθρώπων που περιγράφονται στο έργο δεν είναι «ελληνικά». Το «να πιάσουμε την καλή» είναι κάτι παγκόσμιο. Αν μείνει κανείς στην ηθογραφία, χάνει ένα μεγάλο κομμάτι του έργου που είναι η σχέση των δυο τους. Γιατί η σχέση τους δεν είναι μόνο «να κάνουμε την κομπίνα». Είναι ότι χρειάζονται πολύ ο ένας τον άλλο.
Ν.Κ.: Θα τολμήσω να πω ότι είναι μια ερωτική σχέση, όχι σεξουαλική. Με την έννοια ότι αν την κοιτάξει κανείς απέξω, μια γυναίκα, η γυναίκα του Κόλλια, ας πούμε, ή μια γκόμενα του Φώντα, θα ζήλευε πολύ. Είναι η κλειστή σχέση των ανδρών. Είναι η φιλία. Είναι και ο τζόγος. Σαν αίσθημα. Σαν ανδρεναλίνη. Να εκμυστηρευτείς το σχέδιό σου.
Μ.Π.: Αυτό θέλει δύο. Κάποιος πρέπει να το πει και κάποιος να συμφωνήσει. Να έχεις κάποιον απέναντί σου να το μοιραστείς. Γιατί τα σχέδια που έχουν αυτοί οι δύο, αν δεν τα μοιραστούν, δεν υπάρχουν. Είναι αναγκασμένοι να είναι μαζί. Γι’ αυτό επιβιώνει η σχέση τους μετά από αυτούς τους τσακωμούς, όταν βγάζουν τα σωθικά τους ο ένας στον άλλο, γι’ αυτό περνάνε από χίλια κύματα.
Οι περισσότεροι άντρες συμφωνούν ότι το «Φεύγα» είναι το καλύτερο παιχνίδι στο τάβλι, ότι το τάβλι, γενικά, είναι το καλύτερο επιτραπέζιο. Και ότι επάνω σε μια παρτίδα οι τσακωμοί είναι και αυτοί μέρος του παιχνιδιού, ένας μηχανισμός εκτόνωσης, ο οποίος δεν επηρεάζει επί της ουσίας καθόλου τη σχέση δύο ανδρών.
Μ.Π.: Διαφορετικά, τα πράγματα σοβαρεύουν πολύ και δημιουργείται μια πληγή που δεν μπορεί να επουλωθεί. Ακόμα και επάνω στη σκηνή, αν σοβαρέψει πολύ, δεν μπορείς να συνεχίσεις. Σε έναν κανονικό καβγά, θα έφευγε ο ένας, θα έφευγε και ο άλλος. Από τη στιγμή που δεν φεύγουν κι έχουν ανάγκη να είναι εκεί σημαίνει ότι ο ένας μπορεί να πει στον άλλο μια κουβέντα παραπάνω. Το υπαγορεύει το ίδιο το παιχνίδι. Κάποια στιγμή θα φέρει ο άλλος ένα πέντε-τρία και θα τσαντιστώ.
Ν.Κ.: Κρύβει μια ποίηση όλο αυτό μέσα του, με τον τρόπο που είναι γραμμένο, επειδή μιλάει για τη σχέση που τους κρατάει ζωντανούς.
Μ.Π.: Και η παράσταση είναι προσανατολισμένη προς τα εκεί, στο μεταξύ τους κομμάτι, χωρίς να ξεφεύγεις από το κείμενο. Δεν ξεφεύγεις από αυτό το κείμενο.
Με μια πρώτη ανάγνωση ο δυνατός χαρακτήρας του έργου είναι ο Φώντας. Ο βασικός εμπνευστής εξωφρενικών ιδεών και αγροτικών ανησυχιών, όπως το «να γεμίσουμε την Ελλάδα γουρούνια» και το «να φέρουμε νέγρους από την Αφρική». Όλα αυτά θα εξυπηρετήσουν μια ακόμα μεγαλειώδη, ασύλληπτη κομπίνα που θα τους οδηγήσει με δόξα και τιμή στην πολυτελή ζωή. Ο Φώντας μετράει πάνω απ’ όλα το σχέδιο. Και το σχέδιό του ξεπερνάει τη «λαμογιά», την ψιλοκομπίνα, την κλεψιά. Είναι ο απόλυτος μεγαλοϊδεάτης της περιπέτειας και του υπέρτατου σχεδίου, στο οποία πιστεύει περισσότερο απ’ όσο στο ίδιο το χρήμα.
Μ.Π.: Για μένα, αυτοί οι τύποι είναι ντουμπλ-φας. Ο ένας είναι εικόνα του άλλου. Ακόμα και όταν ο Κόλλιας υποχωρεί, το κάνει εν γνώσει του. Δηλαδή κάλλιστα ο ένας θα μπορούσε να λέει τα λόγια του άλλου. Οι άνθρωποι αυτοί είναι από την ίδια μαγιά, το ίδιο υλικό. Αν αλλάξουμε τις συνθήκες, άνετα ο ένας μπορεί να κάνει αυτό που κάνει και ο άλλος.
Ν.Κ.: Είναι ακριβώς το ίδιο. Είναι ίδιοι. Είναι άνθρωποι από το ίδιο υλικό.
Μ.Π.: Όσο πονηρός είναι ο ένας, είναι και ο άλλος. Αλλά αυτό που τους κάνει, τελικά, να συμφωνούν είναι ότι έχουν το ίδιο όραμα, να συνεχίσουν να ονειρεύονται. Το να τους απαγορεύσεις να κάνουν σχέδια είναι χειρότερο από το να μην τα εφαρμόσουν, και ας πάει χάλια. Δεν είναι καν το ταξίδι αυτό που θέλουν. Το ταξίδι μεταξύ τους είναι το σημαντικό. Το ότι ονειρεύονται.
Ν.Κ.: Μα, το λέει ο Φώντας: «Σκοπός είναι να γίνεις Μέγας. Να φύγεις πάνω, ψηλά».
Αν κάποιος δει το έργο λίγο λοξά, διαβάζει κάτω από τις γραμμές έναν ύμνο στην αντρική φιλία, στην πίστη και στα χαρακτηριστικά που περιέχει μια σχέση κλειστή και εν μέρει ακατανόητη. Ο Κεχαΐδης αφήνει μια μικρή χαραμάδα αφήνει σε έναν σχεδόν απροσπέλαστο αντρικό κόσμο.
Ν.Κ.: Υπάρχει ένα κομμάτι που είναι πιο πάνω από τη σχέση του άντρα με μια γυναίκα, η σχέση των ανδρών μεταξύ τους. Οι γυναίκες δεν μπορούν να μπουν σε αυτόν. Έτσι νομίζω…
Μ.Π.: Επί της ουσίας, περάσαμε πολύ χρόνο και ασχοληθήκαμε με τη δημιουργία μιας σχέσης μεταξύ μας, μιας δικής μας «παρτίδας», προκειμένου να κάνουμε αυτό το έργο. Ερχόμασταν εδώ και μιλούσαμε για τα πράγματα που μας απασχολούν περισσότερο, για τη ζωή, για το θέατρο. Έπρεπε να φτιάξουμε το περιβάλλον μας, δηλαδή την ίδια τη σχέση μας. Να κρατήσουμε μια αίσθηση του πράγματος για να τη μεταδώσουμε στη συνέχεια και στο κοινό. Γιατί εσύ το φτιάχνεις το παιχνίδι. Αν είσαι πειστικός μόνο ως ρόλος, αυτό θα σε πετάξει έξω. Δεν μπορεί το θέατρο να είναι μόνο ένα παιχνίδι δεξιοτεχνίας.
Ν.Κ.: Νομίζω ότι αυτός είναι ο μεγάλος εχθρός στο θέατρο, τα πράγματα που δεν μπορείς να αποβάλεις από το κεφάλι σου, τα «κλεισίματα» που έχεις, τα πράγματα που έχεις αποφασίσει εκ των προτέρων. Είναι δύσκολο να ξεχάσεις τον εαυτό σου.
Στη σκηνή του θεάτρου της οδού Κυκλάδων-Λευτέρης Βογιατζής, πάνω στο παλιό υπέροχο μωσαϊκό, είναι στημένα το τάβλι, το κασετόφωνο, τα σκαμνιά. Ο Μάκης Παπαδημητρίου και ο Νίκος Κουρής νιώθουν τυχεροί που είναι εδώ, σε ένα θέατρο στο οποίο έχουν δουλέψει ξανά με τον Λευτέρη Βογιατζή. Απ’ όλη αυτή την εποχή έχουν να κρατήσουν πολλά. Διάλεξαν μια φράση του, μια σημείωση για να κλείσουν τη συνέντευξη.
Ν.Κ.: Αυτό που έλεγε για την ταχύτητα, που είναι μια μεγάλη ιστορία στο θέατρο: «Κούνα την περιέργειά σου, κάν’ το πιο γρήγορα από αυτό που θα προλάβεις να φτιάξεις».
Μ.Π.: Κάτι που είχα σημειώσει στο Σε ’σας που με ακούτε και το βρήκα πρόσφατα: «Πρέπει να προσπαθήσεις να είσαι τόσο κανονικός με κίνδυνο να νομίσουν οι άλλοι ότι είσαι ηλίθιος».
σχόλια