Από τον Δημήτρη Κυριαζή
Είναι γνωστό σε όλους ότι τα τελευταία -ειδικά- χρόνια παρατηρούνται φαινόμενα εκφασισμού της ελληνικής κοινωνίας. Όλοι λίγο έως πολύ το διαπιστώνουν από την ασφάλεια του γραφείου τους, όμως δεν προχωρούν το έξτρα βήμα, διαπιστώνουν και καταδικάζουν.
Κάποιοι καλλιτέχνες αποφάσισαν να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους, να κάνουν κάτι μέσω της τέχνης τους, χωρίς άμεσα ή έμμεσα συμβατικά οφέλη που απορρέουν από ανάλογες "πρωτοβουλίες". Να βοηθήσουν και να συμπαρασταθούν σε όλες τις κοινωνικές ομάδες που βιώνουν σήμερα αποκλεισμό, διακριτές συμπεριφορές, διαχρονικά στιγματιστικές αντιλήψεις και άλλες συνέπειες των ρατσιστικών και φασιστικών πρακτικών. Όπλο τους οι παραστατικές τέχνες. Τις χρησιμοποίησαν ως εργαλεία απελευθέρωσης, χειραφέτησης και διαπαιδαγώγησης, δημιουργώντας περιεχόμενο δωρεάν και προσβάσιμο σε όλους. Η τέχνη για αυτούς δεν αποσυνδέεται από τους κοινωνικούς αγώνες.
Το Αντιφασιστικό Φεστιβάλ Παραστατικών Τεχνών παρουσίασε αρχικά ένα δεκαήμερο φεστιβάλ στο αυτοδιαχειριζόμενο Θέατρο Εμπρός από τις 13 έως 23 Μαρτίου. Τα μέλη του φεστιβάλ έδειξαν ότι αντιλαμβάνονται το ρόλο του καθενός απέναντι στη ρατσιστική και φασιστική απειλή, χωρίς άνωθεν βοήθεια ή κομματική στήριξη. Κατόρθωσαν να παράξουν πολιτιστικό, πολιτικό και κοινωνικό έργο που όπως αποδείχθηκε και από την προσέλευση του κόσμου είχε ευρεία απεύθυνση και έδωσαν ένα σημείο συνάντησης (και παράδειγμα) σε όσους αγωνίζονται για ισότητα, δικαιοσύνη, αξιοπρέπεια.
Έγραψαν στο ανοιχτό κάλεσμα: "Ο φασισμός δεν ξέρει να χορεύει, δεν έχει χρώματα και δεν τραγουδάει. Ο φασισμός δεν είναι εγγενές στοιχείο του ανθρώπου αλλά γεννάται κάτω από συγκεκριμένες κοινωνικές συνθήκες και για συγκεκριμένους σκοπούς. Οι λέξεις, οι νότες, ο χορός και τα χρώματα είναι τα δικά μας όπλα. Ας τα ενώσουμε ενάντια στον φόβο και την απάθεια.. Ας τα ενώσουμε στο όραμά μας ενάντια στη βαρβαρότητα και τον φασισμό".
Στόχος του Φεστιβάλ ήταν εξ αρχής όλη αυτή η κινητοποίηση να μην τελειώσει στο Εμπρός και να ακολουθήσουν κι άλλες πολλές αντίστοιχες δράσεις σε γειτονιές, σχολεία, στο δημόσιο χώρο, σε εστίες κοινωνικής αδικίας και ανισότητας, ενδυναμώνοντας τον αντιφασιστικό αγώνα με φαντασία, νόημα, πολιτισμό, πάθος για ελευθερία και συνυπευθυνότητα. Το δεύτερο ραντεβού δόθηκε το περασμένο Σαββατοκύριακο στα Προσφυγικά της Λεωφόρου Αλεξάνδρας. Ένα σημείο της πόλης με ιδιαίτερο συμβολικό φορτίο, το οποίο μάλιστα απειλείται με εκποίηση. Εκεί διοργανώθηκαν φυσικά θεατρικές παραστάσεις, προβολές ταινιών, συζητήσεις, συναυλίες και ποικίλες δράσεις, από σχεδιασμό παιδικής χαράς μέχρι μουντιαλίτο για τα παιδιά που μένουν στα κτήρια).
Ο πυρήνας πίσω από την αντιφασιστική πρωτοβουλία είναι οι: Μαρία Πεσλή, Βασίλης Κουκαλάνι, Αγγελική Τόμπρου, Στέλλα Χριστοδουλοπούλου, Τάσος Σαγρής, Νατάσσα Νταλιάνη, Αντώνης Ρέλλας, Λαρίσσα Βέργου, Ντίνα Σταματοπούλου, Κώστας Παπακωνσταντίνου κ.α. Από αυτούς ο Βασίλης και η Αγγελική μας απάντησαν σε μερικές ερωτήσεις.
-Πόσες περίπου ομάδες συμμετέχουν στο εγχείρημά σας;
Το αντιφασιστικό φεστιβάλ παραστατικών τεχνών οργανώνεται από μια πρωτοβουλία καλλιτεχνών που βρεθήκαμε ορμώμενοι από την επιθυμία μας να δράσουμε ενάντια στον βίαιο εκφασισμό της κοινωνίας. Η ανάπτυξη φασιστικών και νεοναζιστικών μορφωμάτων, οι επιθέσεις σε μετανάστες, ΛΟΑΤ, κόσμο του κινήματος αλλά και της τέχνης, ο ρατσισμός των θεσμών, η γενικότερη έλλειψη σεβασμού στην ανθρώπινη ποικιλομορφία και η εκδήλωση μορφών βίας σ ολόκληρη την κοινωνία, ακόμα και μέσα στα σχολεία, μας ωθεί να πάρουμε συγκεκριμένες πρωτοβουλίες αντιμετώπισής τους. Μαζί μας συνδέθηκαν και συμμετείχαν στην πραγματοποίηση της δράσης μας γύρω στις 40 ομάδες των παραστατικών τεχνών που υπάρχουν και επιζούνε μέσα στο κατεστημένο του θεάτρου της πόλης μας, με όρους αυτοδιαχείρησης και αυτοοργάνωσης, δεν έχουν δηλαδή κάποιον παραγωγό ή επιχειρηματία πίσω τους. Υπάρχουν σήμερα πολλές ομάδες και θεάματα που διεκδικούν με τη δουλειά τους μια κοινωνική συμμετοχή και ένα πεδίο πολιτικού διαλόγου. Στοχεύουμε στο να δημιουργηθεί μια πλατφόρμα συντονισμού και δράσης ανθρώπων των παραστατικών τεχνών που θα μπορεί να ενεργοποιήσει μια συλλογική αντιφασιστική συζήτηση αλλά και συνείδηση στον χώρο μας.
-Ποιους θα θέλατε μαζί σας;
Μαζί μας θέλουμε και χρειαζόμαστε κάθε πολιτιστικό ακτιβιστή και κάθε αντιφασιστική πρωτοβουλία κινηματική και κοινωνική. Υπάρχουν ομάδες αντίστασης στον φασισμό και τους φασίστες της Χρυσής Αυγής σε σχολεία, σε εργασιακούς χώρους και συνδικάτα, σε γειτονιές, πολιτιστικούς συλλόγους κ.α. Με όλες αυτές τις συλλογικότητες μπορούμε να συνεργαστούμε και να μάθουμε από τις δράσεις μας. Θέλουμε μαζί μας όσους (ερασιτέχνες και επαγγελματίες) πιστεύουν ότι η τέχνη είναι εργαλείο κοινωνικής και όχι μόνο προσωπικής χειραφέτησης. Δεν είναι όμως εύκολο να προσδιοριστεί η λειτουργία των παραστατικών τεχνών στην εποχή του θεάματος. Πώς αντιστέκεται ένας καλλιτέχνης μέσα από το έργο του; Σε ποιο κοινό το απευθύνει, πως θα βγει έξω από τον ταξικό προσδιορισμό τόσο της «παραγωγής» όσο και της «κατανάλωσης» του έργου του; Επειδή την εποχή του θεάματος την συνοδεύει και η «αποχή του θαύματος», πρέπει να πούμε ότι όλοι ένα θαύμα περιμένουμε, αλλά αρνούμαστε να παραδεχτούμε ότι για να συμβεί πρώτοι εμείς θα γίνουμε μέρος του. Γι αυτό ας πούμε απλά ότι αναζητούμε όσους συμφωνούν με το στίχο «εμείς δεν τραγουδάμε για να ξεχωρίσουμε αδερφέ μου από τον κόσμο, εμείς τραγουδάμε για να σμίξουμε τον κόσμο»
-Τι έγινε στα προσφυγικά;
Τα προσφυγικά είναι μια κοινότητα πολυφυλετική και ανομοιογενής, με μηδενικά υλικά μέσα, η οποία αντιστέκεται στη βία και τον αποκλεισμό με ηρωικό τρόπο. Η συνδημιουργία μιας γιορτής με μια τέτοια κοινότητα, είναι από μόνη της ένα έργο κοινωνικής τέχνης, με πολύ δυνατό συμβολισμό, είναι σα να καλείς τους ανθρώπους να γνωρίσουν ποιοι θα ήταν στο σήμερα οι «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» του Σολωμού. Το να παίξουν μέσα σε αυτό πλαίσιο καλλιτέχνες τόσο δυνατοί όσο αυτοί που ήρθαν στο φεστιβάλ, κάνει την τέχνη να βρίσκει την πρωταρχική της λειτουργία, έξω από το εμπορευματικό κόλπο και τη σχέση «πρωταγωνιστή»-παθητικού θεατή. Η συγκίνηση που δημιουργήθηκε ήταν τόσο γεμάτη που έμοιαζε να βγαίνει από τα κτίρια των Προσφυγικών, να ζωντανεύει τη μνήμη και να παράγει α-λήθεια. Αυτό δεν είναι η πρωταρχική λειτουργία της τέχνης;
-Φέρουν ακόμα δυνατό συμβολισμό έτσι δεν είναι;
Τα κτίρια των Προσφυγικών είναι άδεια κελύφη, όπως θα ναι σε κάποιες δεκαετίες τα σημερινά ρημαγμένα κτίρια κι αυτά που σπαράσσονται τώρα. Εδώ και δεκαπέντε χρόνια απαξιώνεται η συμβολική τους αξία, γιατί δεν είναι ευχάριστη και illustrated η μνήμη που φέρουν, αφορά την αντίσταση στο φασισμό και την μισαλλοδοξία, και κάποιοι θέλουν η μνήμη αυτή να σβηστεί. Είναι τραύμα αυτό που συμβολίζουν, είναι όμως και γιατρειά, αντίσταση στο φασισμό. Η θεραπεία από το τραύμα δεν είναι η εξόντωσή του ώστε να μην θυμόμαστε, είναι η διατήρηση της μνήμης, η συνείδηση. Τα Προσφυγικά είναι εκεί, και σήμερα κατοικούνται από άλλους πρόσφυγες που στηρίζουν τις δικές μας μνήμες. Δεν υπάρχει άλλο σημείο στην πόλη που να είναι πιο πυκνό και επίκαιρο συμβολικά. Μες το μνημείο αντίστασης, οι πιο χτυπημένοι πληθυσμοί διεκδικούν τη χρήση του για να επιβιώσουν και έτσι το κρατάνε μέρα με τη μέρα μακρυά από την μπουλντόζα της «εξυγίανσης»...
-Τι πιστεύετε ότι πρέπει να γίνει με τους δημόσιους χώρους και τις χρήσεις τους;
Η έννοια του δημόσιου χώρου εμπίπτει σε μια ευρύτερη συζήτηση που αφορά στα «κοινά αγαθά» και επικαιροποιείται από τα ζητήματα των αιγειαλών, του νερού και του δημόσιου ρεύματος. Το ζήτημα δεν είναι ποιος θα αποφασίζει για την χρήση τους, το ζήτημα είναι ότι απαγορεύεται η εμπορευματική χρήση τους - αυτό σημαίνει δημόσιο, δωρεάν αγαθό, αυτό σημαίνει βασικά δικαιώματα, το να είμαι ελεύθερος να έχω πρόσβαση στον αέρα και στο χώμα που πατώ. Είναι αδιανόητο, αν δεν είναι δωρεάν και προσβάσιμοι οι δημόσιοι χώροι, αν δεν παρέχεται ως κοινό αγαθό το νερό και το ρεύμα, τότε δεν θα υπάρχει τίποτα στον πλανήτη που να μην μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως προιόν, επίσημα πλέον: τα μάτια μας, τα νεφρά, τα παιδιά μας κ.ο.κ. Γιατί να σταματήσουμε στο νερό και στον αέρα; Ας μπουν όλα στη μπάνκα, και ας τινάξουμε τα μυαλά μας στον αέρα.
-Ποιος ο ρόλος της τέχνης στην Ελλάδα του 2014;
Αυτός που ήταν και πριν, ως προς το «κατεστημένο»... Ταυτόχρονα όμως το καινούριο αρχίζει να διεκδικεί τη θέση του. Μαζί με τις αλλαγές στο ρεπερτόριο, η τέχνη αρχίζει να βγαίνει στο δρόμο. Η επιθυμία μας είναι να κάνουμε την τέχνη μας αντιληπτή και παρεμβατική μέσα στην κοινωνία, να βγει από τα σαλόνια και να συναντήσει τους ανθρώπους στους χώρους εργασίας/ ανεργείας, εκεί που υποφέρουν κι όχι εκεί που βάζουν τα καλά τους για να μας χειροκροτήσουν. Ακολουθούμε τον Dario Fo και τον Augusto Boal που απέδειξαν ότι η τέχνη, με το γέλιο και όχι με τη βία, «μπορεί να γίνει μαχαίρι κοφτερό για κλέφτες κι απατεώνες» και να απεγκλωβιστεί και η ίδια από το ναρκισσισμό, την οδυνηρά μάταιη ομφαλοσκόπηση, την ασιθητικοποίηση, την αστικοποίηση κ.ο.κ.
-Ποιος είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος από το φασισμό στη σημερινή Αθήνα;
Ο μεγαλύτερος κίνδυνος από το φασισμό είναι η ίδια η ύπαρξη του μέσα στο κοινοβούλιο, στο δημοτικό συμβούλιο της Αθήνας, στα μυαλά των ανθρώπων γύρω μας. Όσο υπάρχουν οι αιτίες που τον γέννησαν, η φτώχεια, η έλλειψη παιδείας και εμπιστοσύνης στους θεσμούς και όχι στη βία, η κορύφωση της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης και η φτωχοποίηση, τόσο θα θρέφεται το φασιστικό καρκίνωμα και κανείς δεν ξέρει τι έκρηξη θανάτου μπορεί να δημιουργήσει. Είναι τρομαχτικά επικίνδυνο να πείθει μια εγκληματική οργάνωση που μεταμφιέζεται σε κόμμα και κρύβει με θρασυδειλία την πραγματική της ιδεολογία, και παρουσιάζονται ως σύντροφοι οι δοσίλογοί της που αλληλοεξωντόνονται στην πρώτη δυσκολία. Ο κόσμος που τους στηρίζει δεν μπορεί να δει τη διαφορά ανάμεσα στη ζωή και στον θάνατο, και οι ίδιοι οι φασίστες είναι έτοιμοι να κάνουν τα πάντα για πέντε λεπτά ένδοξης αποφόρτισης από το τρομακτικό μίσος που κουβαλάνε για την ίδια τη ζωή. Δεν θα κάνουμε ψυχανάλυση στον χρυσαυγίτη, αλλά όσοι δεν μοιάζουμε με το τέρας ας συνταχτούμε όσο είναι καιρός, γιατί ο φόβος είναι εθιστικός, και η «συνήθεια αλλάζει και το καλούπι της φύσης», έλεγε ο Σαίξπηρ.
σχόλια