Από τα αριστερά στα δεξιά σε μια συνεχή γεωγραφική σειρά, η Ελλάδα, η Τουρκία, το Ιράν και το Αφγανιστάν υπήρξαν τέσσερα κράτη που στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου αποτέλεσαν τη συμμαχική ασπίδα ενάντια στην ΕΣΣΔ και σε όσα κράτη βρίσκονταν υπό την επιρροή της. Οι τέσσερις χώρες συνασπίστηκαν με τις ΗΠΑ, οι οποίες τις εξόπλισαν στρατιωτικά ενώ στο εσωτερικό των χωρών επικρατούσε αυξημένη καχυποψία και στενή παρακολούθηση όσων έχουν αριστερές πεποιθήσεις. Το κυνηγητό αυτό, όπως γνωρίζουμε κατέληγε σε μεθοδευμένες διώξεις, εξορίες, βασανισμούς και φυλακίσεις των αριστερών από τις επίσημες αρχές.
Η Ισλαμική Επανάσταση στο Ιράν το 1979 στέρησε από τις ΗΠΑ τον πολύτιμο σύμμαχο και φίλο, τον Σάχη του Ιράν αλλά όπως και στην περίπτωση του στρατιωτικού πραξικοπήματος της Τουρκίας το 1980 και της τουρκοϊσλαμικής σύνθεσης που αναδείχθηκε, η παρουσία του Islamic Green Belt παρέμεινε ένας εχθρικός φραγμός προς την ΕΣΣΔ.
Ωστόσο το Αφγανιστάν αποτελεί εξαίρεση καθώς το 1978 μετατράπηκε σε ''Λαϊκή Δημοκρατία του Αφγανιστάν'' ( جمهوری خلق افغانستان ) με την πραξικοπηματική επικράτηση του Λαϊκού Δημοκρατικού Κόμματος. Ένα χρόνο αργότερα, το 1979, ογδόντα χιλιάδες στρατιώτες της ΕΣΣΔ εισβάλλουν στο Αφγανιστάν και παραμένουν στη χώρα για δέκα χρόνια. Η αποχώρηση τους συνοδεύεται από σταδιακή κατάρρευση των κατοχικών κυβερνήσεων, την ενδυνάμωση του αγώνα των φανατικών μουσουλμάνων Μουτζαχεντίν και την τελική επικράτηση των Ταλιμπάν.
Το 1953, πρωθυπουργός της χώρας είναι ο υποστράτηγος Νταούντ Χαν, γαμπρός και ξάδερφος του βασιλιά Ζαχίρ Σαχ. Από το 1947 έχει προκύψει το ζήτημα του ''Παστουνιστάν''. Το Πακιστάν έχει ανεξαρτητοποιηθεί και η τύχη των Αφγανών της φυλής Παστούν, οι οποίοι ζουν εντός μιας γεωγραφικής ζώνης του Πακιστάν, κρέμεται από μία κλωστή. Ο Νταούντ στράφηκε προς την ΕΣΣΔ για να εξασφαλίσει οικονομική και στρατιωτική βοήθεια και διατήρησε σκληρή στάση έναντι του Πακιστάν στο σχετικό ζήτημα. Συγχρόνως εισήγαγε αρκετές μεταρρυθμίσεις, όπως την απαγόρευση κάλυψης του προσώπου από τις γυναίκες και την δυναμικότερη συμμετοχή τους στα δρώμενα της χώρας. Χάρη στα νέα μέτρα που ώθησαν τις γυναίκες στην αγορά εργασίας, το εργατικό δυναμικό της χώρας αυξήθηκε κατά 50%. Ωστόσο, λόγω του ''Παστουνιστάν'', ο Νταούντ έχασε την εξουσία και το Πακιστάν έκλεισε αρκετές φορές τα σύνορά του με το Αφγανιστάν, αναγκάζοντας το δεύτερο να εξαρτάται περισσότερο από την ΕΣΣΔ για το εμπόριο και τις μεταφορές.
Το 1964, ο βασιλιάς Ζαχίρ Σαχ σε μια προσπάθεια φιλελευθεροποίησης προσπάθησε να εισαγάγει πολιτικές μεταρρυθμίσεις που θα ενίσχυαν τον συνταγματικό ρόλο της μοναρχίας. Στους κόλπους της πολιτικής αυτής ζύμωσης εμφανίζεται το αρχικώς παράνομο Λαϊκό Δημοκρατικό Κόμμα του Αφγανιστάν. Το Λ.Δ.Κ (Λαϊκό Δημοκρατικό Κόμμα) αποτελούταν από δύο πτέρυγες, την Παρτσάμ (Σημαία) και τη Χαλκ (Λαός) που συνενώθηκαν το 1965 για να ξαναδιασπαστούν αργότερα καθώς απευθύνονταν σε διαφορετικά κοινωνικά στρώματα. Η Παρτσάμ σε μια εθνική αστική τάξη, διανοούμενους και στρατιωτικούς ενώ η Χαλκ σε μια συμμαχία αγροτών και εργατών. Ο βασιλιάς Ζαχίρ Σαχ αρνήθηκε να θεσμοποιήσει τις πολιτικές διαδικασίες που προβλέπονταν από το Σύνταγμα και καθαιρέθηκε πραξικοπηματικά το 1973 από τον πρώην πρωθυπουργό Νταούντ.
Πέντε χρόνια αργότερα, το 1978, ο πρόεδρος του Λ.Δ.Κ, Χαφιζουλλάχ Αμίν συνεργάζεται με ένα τμήμα των ενόπλων δυνάμεων και πραγματοποιεί πραξικόπημα, καταλαμβάνοντας την εξουσία. Ο Νταούντ και η οικογένεια του εκτελούνται. Οι σχέσεις με την ΕΣΣΔ πύκνωσαν αλλά οι παραδοσιακοί μουσουλμάνοι φύλαρχοι εναντιωμένοι στο νέο καθεστώς, προέβησαν σε ένοπλη εξέγερση. Από τις συμπλοκές, πολλοί άμαχοι Αφγανοί κατέφυγαν ως πρόσφυγες στο Ιράν και στο Πακιστάν. Τον Δεκέμβριο του 1979, ο Χαφιζουλλάχ Αμίν ανατράπηκε και σκοτώθηκε στη διάρκεια του πραξικοπήματος από τους ογδόντα χιλιάδες στρατιώτες της ΕΣΣΔ που εισέβαλαν στη χώρα. Οι Σοβιετικοί διόρισαν ως νέο ηγέτη τον Μπαμπράκ Καρμάλ.
Η επέμβαση της ΕΣΣΔ στο Αφγανιστάν καταδικάστηκε από το Κίνημα των Αδεσμεύτων, τις περισσότερες χώρες του Τρίτου Κόσμου και τα περισσότερα κομμουνιστικά και σοσιαλιστικά κόμματα ανά τον κόσμο ως μια αδυσώπητη πρακτική ανταγωνισμού των δύο μεγάλων συνασπισμών για την επέκταση των σφαιρών επιρροής τους. Οι κατοχικές κυβερνήσεις στο Αφγανιστάν, στη διάρκεια της δεκαετούς παραμονής των σοβιετικών στρατευμάτων υλοποίησαν μεταρρυθμίσεις διανομής αγροτικής γης σε ακτήμονες, καταπολέμησης του αναλφαβητισμού, βελτίωσης της θέσης της γυναίκας και ανάπτυξης της βιομηχανικής δραστηριότητας.
Η εισβολή των Σοβιετικών προκάλεσε την οργανωμένη και ένοπλη δράση των μουσουλμάνων ανταρτών, Μουτζαχεντίν. Το καθεστώς και οι Σοβιετικοί ήλεγχαν τα μεγάλα αστικά κέντρα ενώ οι Μουτζαχεντίν τις αγροτικές περιοχές. Οι συνεχείς συγκρούσεις προκάλεσαν κύματα φυγής των πληθυσμών της υπαίθρου προς τις πόλεις, το Ιράν και το Πακιστάν. Ο πληθυσμός της Καμπούλ διπλασιάστηκε ενώ οι Αφγανοί πρόσφυγες στο Πακιστάν ξεπέρασαν τα τρία εκατομμύρια και στο Ιράν σχεδόν τα δυόμισι.
Καθ' όλη τη διάρκεια του πολέμου οι ΗΠΑ εφοδίαζαν τους Μουτζαχεντίν με σύγχρονο πολεμικό υλικό για να αναχαιτίζουν τους Σοβιετικούς. Τα χρόνια εκείνα, ο μετέπειτα τρομοκράτης και αρχηγός της Αλ Κάιντα, ο Σαουδάραβας Οσάμα Μπιν Λάντεν πολεμούσε στο πλευρό των Μουτζαχεντίν στο Αφγανιστάν και λάμβανε τη στενή βοήθεια των ΗΠΑ.
Το 1986, νέος Πρόεδρος του Αφγανιστάν διορίστηκε ο Μωχάμμαντ Νατζιμπουλλάχ που προσπάθησε να προωθήσει μια πολιτική εθνικής συμφιλίωσης καλώντας τους αρχηγούς των Μουτζαχεντίν σε διάλογο.
Αντί αυτού, η συμμαχία των εφτά κομμάτων των Μουτζαχεντίν, αρνήθηκαν τη συμμετοχή στον διάλογο και δεν τήρησαν την εκεχειρία. Τελικώς, τρία χρόνια αργότερα το 1989, ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ αποφάσισε την οριστική αποχώρηση των σοβιετικών δυνάμεων από το Αφγανιστάν, όπου είχαν χάσει τη ζωή τους δεκαπέντε χιλιάδες σοβιετικοί στρατιώτες.
Έκτοτε το Αφγανιστάν βίωσε έναν αμείλικτο εμφύλιο πόλεμο, με την τελική επικράτηση των Μουτζαχεντίν και την επιβολή ενός στυγνού θεοκρατικού καθεστώτος που επανέφερε σκληρές απαγορεύσεις για τον γυναικείο πληθυσμό και καταδίκασε την αφγανική κοινωνία σε οπισθοδρόμηση. Οι ίδιες οι τάξεις των μουτζαχεντίν είχαν πολύδιασπαστεί με αποτέλεσμα ο εμφύλιος πόλεμος να διεξάγεται μεταξύ τους. Από τις συμπλοκές το μεγαλύτερο μέρος των υποδομών της χώρας καταστράφηκε, το προσδόκιμο όριο ζωής υποχώρησε στα 44 έτη και η παιδική θνησιμότητα άγγιξε την αναλογία 164 θύματα στα 1000.
Το 1995 μια νέα ομάδα ακραίων ισλαμιστών, οι Ταλιμπάν είχαν καταλάβει τις 28 από τις 33 επαρχίες του Αφγανιστάν και το 1996 κατέλαβαν την πρωτεύουσα Καμπούλ. Οι περίπου είκοσι χιλιάδες Ταλιμπάν ήταν ακόμα πιο ακραίοι στην εφαρμογή της ισλαμικής σαρία.
Σαν σήμερα, στις 28 Σεπτεμβρίου 1996, ο πρώην πρόεδρος της κατοχικής κυβέρνησης, Μωχάμμαντ Νατζιμπουλλάχ, ο οποίος είχε βρει άσυλο στις εγκαταστάσεις των Ηνωμένων Εθνών στην Καμπούλ, συνελήφθη από τους Ταλιμπάν και υπέστη φρικτά βασανιστήρια. Του αφαίρεσαν τα γεννητικά όργανα και αφού τον έσυραν με ένα φορτηγό στους δρόμους της Καμπούλ, τον απαγχόνισαν δημοσίως.
Το πολύπαθο Αφγανιστάν
σχόλια