Μέρος 1ο: Το περιστατικό
Παρασκευή βράδυ. Είμαι έξω, πίνω ποτό, κάνω κάποια στιγμή ένα scroll down στο Νewsfeed του Facebook, βλέπω μια είδηση σε πολλούς τοίχους με τον τίτλο «Βίντεο-σοκ από την απόπειρα ληστείας στην Ομόνοια με νεκρό τον δράστη». Διαβάζω πολύ βιαστικά μερικά σχόλια, καταλαβαίνω ότι ο δράστης πέθανε, αφού προηγήθηκε έντονος ξυλοδαρμός. Η είδηση φαίνεται σοκαριστική. Το να πεθαίνει ένας άνθρωπος μέρα-μεσημέρι με τέτοιον τρόπο στο κέντρο της Αθήνας είναι κάτι πολύ σκληρό και σοκαριστικό. Το ότι την είδηση συνοδεύει βίντεο είναι ένα πρώτο στοιχείο που προμηνύει ότι θα συζητηθεί αρκετά. Στις 27 Φεβρουαρίου του 2017 ο γιος του ιδιοκτήτη των Jumbo χάνει τον έλεγχο του αυτοκινήτου του και παρασέρνει μια μητέρα με το μικρό παιδί της. Το περιστατικό καταγράφεται από παρακείμενη κάμερα ασφαλείας. Ως γεγονός, από μόνο του, είναι τραγικό και με πολλές προεκτάσεις, οι οποίες προκαλούν ακόμα περισσότερες συζητήσεις. Ως οπτικοποιημένο γεγονός, ο αντίκτυπός του είναι δεκάδες φορές μεγαλύτερος.
Μέρος 2ο. Η ταυτότητα του νεκρού
Σάββατο πρωί. Εξέλιξη σοκ στην υπόθεση. Ο νεκρός είναι ο Ζακ Κωστόπουλος. Γνωστός και αγαπητός σε πολύ κόσμο, ενεργό μέλος της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας και οροθετικός με ενεργή δράση και στη Θετική Φωνή, τον Σύλλογο των Οροθετικών Ελλάδος. Η είδηση ξαφνικά αποκτά νέα υπόσταση. Τα δύο βίντεο που έχουν δει μέχρι στιγμής το φως της δημοσιότητας ο κόσμος τα έχει παρακολουθήσει (όσοι άντεξαν τουλάχιστον) και έχει βγάλει τα συμπεράσματά του. Να γράψω τι συνέβη βάσει αυτών που έχουν καταγραφεί δεν έχει πια νόημα, το οπτικό υλικό είναι στη διάθεση καθενός από εμάς.
Όσες συζητήσεις κι αν έγιναν, όσα κείμενα, αναρτήσεις, σχόλια κι αν γράφτηκαν, κανείς δεν μετακινήθηκε ούτε λίγο από την αρχική του θέση. Και αυτό γιατί σε θέματα σαν το περιστατικό της Παρασκευής η απόκλιση της αρχικής θέσης φάνηκε ότι είναι αγεφύρωτη
Έχει σημασία ποιος ήταν ο Ζακ και, ακόμα περισσότερο, τι αντιπροσώπευε βάσει του ποιος ήταν; Απ' ό,τι φάνηκε στην πορεία, πολύ μεγάλη. Γιατί; Επειδή ήταν ακτιβιστής; Επειδή ήταν γκέι; Επειδή έκανε drag shows ως Zackie Oh; Επειδή ήταν οροθετικός; Επειδή ήταν χρήστης ουσιών; Για όλους τους παραπάνω λόγους μαζί; Ή επειδή ήταν ένα παιδί που μιλούσε ανοιχτά για τα θέματα που καθόριζαν τη ζωή του, για την ομοφυλοφιλία, την οροθετικότητα αλλά και για οτιδήποτε άλλο συνέβαινε στην καθημερινότητά του, άλλες φορές με πικρή διάθεση, αλλά τις περισσότερες με χιουμοριστική;
Ο Ζακ ήταν συμπαθής σε πάρα πολύ κόσμο ακριβώς επειδή έδινε φωνή στους ομοίους του, ο Ζακ ήταν συμπαθής και σε αυτούς που θαυμάζουν τους ανθρώπους που ανοίγονται, που ξεγυμνώνονται και μιλάνε για τον εαυτό τους με έναν τρόπο αποκαλυπτικό που πολλές φορές, όσο διαφορετικός κι αν είσαι, σε απελευθερώνει και σε βάζει κι εσένα σε μια διαδικασία να κοιτάξεις βαθύτερα μέσα στον εαυτό σου. Πάνω απ' όλα, όμως, ο Ζακ ήταν πολύ συμπαθής επειδή εξέπεμπε μια βαθύτερη καλοσύνη και αυτό το επιβεβαίωναν και όσοι τον είχαν γνωρίσει από κοντά.
Λίγους μήνες νωρίτερα, όλοι βιώσαμε μια γενικευμένη συγκίνηση για τον θάνατο ενός άλλου δημοφιλούς νέου ανθρώπου, του Κρις Γραμματίδη. Δύο φαινομενικά άσχετες υποθέσεις, αλλά, από την άλλη, δύο υποθέσεις που προκάλεσαν μεγάλη συγκίνηση και στενοχώρια λόγω της δημοτικότητας των δύο εκλιπόντων. Του Ζακ όμως ο θάνατος προκάλεσε και ένα σωρό άλλα συναισθήματα.
Μέρος 3ο: Ο διάλογος στα social media
Είναι πλέον μέρος της πραγματικότητας στην οποία ζούμε κάθε είδηση που μπορεί να προκαλέσει συζητήσεις να έχει ένα τρίτο ημίχρονο, αυτό που παίζεται στα social media. Μετά από αρκετά χρόνια χρήσης τους, μπορούμε μάλλον να αποδεχτούμε ένα πράγμα: καθημερινά διαβάζουμε πολλές απόψεις, με άλλες συμφωνούμε, με άλλες διαφωνούμε, αλλά ελάχιστα πράγματα, ίσως και τίποτα δεν αλλάζει τον βασικό τρόπο σκέψης μας, τη βασική μας κοσμοθεωρία. Στις κουβέντες μπαίνουμε, λοιπόν, φορώντας ως πανοπλία την κοσμοθεωρία μας και προσαρμόζουμε κάθε φορά την οποιαδήποτε είδηση, οποιοδήποτε γεγονός σε αυτό που ήδη πιστεύουμε. Αυτό που συνέβη με αφορμή τον θάνατο του Ζακ είναι ίσως από τα πιο ακραία παραδείγματα αυτού του φαινομένου.
Ο κόσμος χωρίστηκε σε δύο στρατόπεδα, σε αυτούς που καθέτως και με όλους τους τρόπους καταδίκασαν τις πράξεις του καταστηματάρχη και των υπολοίπων που προέβησαν στον ξυλοδαρμό του Ζακ και σε αυτούς που τους έδωσαν δικαιολογίες ή ακόμα και συγχαρητήρια. Είμαστε όλοι, λοιπόν, υποκειμενικοί κριτές της πραγματικότητας; Τολμώ να πω, ναι. Αν όχι όλοι, τότε η συντριπτική πλειοψηφία.
Εγώ είδα έναν όχλο να σαπίζει στο ξύλο έναν ανήμπορο και σωματικά σε πολύ κακή κατάσταση άνθρωπο. Οι ακριβείς αιτίες του θανάτου είναι ακόμη άγνωστες, όμως κατά την προσωπική μου κρίση η επίθεση που δέχεται εκείνη την ώρα ο Ζακ είναι στα όρια του απάνθρωπου. Πολλοί άλλοι, βλέποντας τα βίντεο, είδαν αυτό που είδα κι εγώ. Άλλοι είδαν άλλα. Αυτοάμυνα, υπεράσπιση περιουσίας, μια άτυχη στιγμή για την οποία την κύρια ευθύνη έχει ο Ζακ. Ίδιες εικόνες, άλλα συμπεράσματα.
Το περιστατικό της Παρασκευής ανέδειξε, με τον πιο εμφατικό τρόπο ίσως ότι ζούμε σε μια κοινωνία στην οποία ο κόσμος είναι χωρισμένος στα δύο και με αφορμές σαν αυτή αυτό βγαίνει στην επιφάνεια. Όσες συζητήσεις και αν έγιναν, όσα κείμενα, αναρτήσεις, σχόλια και αν γράφτηκαν κανείς δεν μετακινήθηκε ούτε λίγο από την αρχική του θέση. Και αυτό γιατί σε θέματα σαν το περιστατικό της Παρασκευής η απόκλιση της αρχικής θέσης φάνηκε ότι είναι αγεφύρωτη.
Το μόνο που απομένει μετά από μια τέτοια συγκυρία είναι μια πολύ σκληρή συνειδητοποίηση του εμείς και του εσείς, του διχασμού στον οποίο είμαστε βυθισμένοι και του χάους που αυτός ο διχασμός προκαλεί. Ας απασχολήσει κάποια στιγμή το χάος αυτό τους ανθρώπους που έχουν στα χέρια τους την τύχη αυτής της κοινωνίας, γιατί σε μια τόσο πολωμένη κοινωνία το μίσος θα γεννήσει τέρατα.
Αντί επιλόγου, μια σύντομη απάντηση σε κάποια ερωτήματα που είδαμε να τίθενται από πολύ κόσμο. Αν ήταν χρυσαυγίτης, θα ήταν ίδιες οι αντιδράσεις; Αν δεν ήταν όλα αυτά που ήταν ο Ζακ, θα ήταν ίδιες οι αντιδράσεις; Αν ήταν κάποιος άγνωστος, θα ήταν ίδιες οι αντιδράσεις; Γιατί πορεία για τον Ζακ και όχι για τον τάδε ή τον δείνα που δολοφονήθηκαν από τον τάδε ή τον δείνα; Αν δεν ήταν ο Ζακ, θα γινόταν η πορεία, θα ήταν ίδιες οι αντιδράσεις;
Τα ερωτήματα αυτά είναι εντελώς χαζά, σχεδόν παιδικά και αγνοούν το ότι ο άνθρωπος λειτουργεί αντανακλαστικά σχεδόν σε τέτοιες καταστάσεις. Ταυτιζόμαστε, συγκινούμαστε και συμπονούμε περισσότερο τους ανθρώπους που συμπαθούμε, των οποίων τις απόψεις ενστερνιζόμαστε. Στα social media δεν γράφουμε ειδήσεις ούτε προσπαθούμε να καταγράψουμε αντικειμενικά την Ιστορία. Γράφουμε πράγματα που μας εκφράζουν. Κάθε φωτογραφία που ανεβάζουμε, κάθε αστείο meme, κάθε share κάποιας ανάρτησης ή ενός άρθρου είναι ο ίδιος μας ο εαυτός. Ό,τι μας συγκινεί, ό,τι μας ευαισθητοποιεί, ό,τι μας εκφράζει ή μας εξοργίζει περισσότερο, ό,τι ταρακουνάει, με άλλα λόγια, το συναίσθημά μας, αυτό για το οποίο θέλουμε να μιλήσουμε, αυτό είμαστε εμείς.
Ο κόσμος είναι γεμάτος τραγωδίες κι εμείς βιώνουμε την πραγματικότητα αυτή με μια τρομακτική υποκειμενικότητα. Ως εκ τούτου, μερικές τραγωδίες γίνονται πιο προσωπικές, άρα (ακόμα και αν αυτό είναι λάθος) για κάποιους ανθρώπους πιο τραγικές. Και ο θάνατος του Ζακ, με τον τρόπο που συνέβη και με όλη τη συζήτηση που ακολούθησε, είναι για πολλούς από εμάς πολύ τραγικός και αποκαρδιωτικός. Η υποκειμενική πραγματικότητα είναι, καλώς ή κακώς, η ίδια η πραγματικότητα του καθενός μας.
σχόλια