Η αναζήτηση της ρίζας, του γενεαλογικού δέντρου, της πρώτης ύλης που μας έφερε εδώ που είμαστε είναι ένα ζητούμενο πανανθρώπινο, μια απαίτηση σεβαστή για την ικανοποίηση της οποίας έχουν γίνει άθλοι, έχουν όμως στηθεί και επιχειρήσεις ολόκληρες, βιομηχανίες για την ακρίβεια.
Και δεν αναφέρεται κανείς στα τηλεοπτικά reality show αναζήτησης συγγενών στα μακρινά ξένα, ούτε στις δυσάρεστες διαπιστώσεις ότι ο βιολογικός πατέρας ενός υιοθετημένου τέκνου είναι Ρομά. Εδώ ο λόγος γίνεται για κάτι πολύ πιο οργανωμένο, πιο βαθύ που με τη βοήθεια της επιστήμης εξελίσσεται σε γενεαλογική φρενίτιδα.
Ποιος δεν θέλει να ξέρει από πού προέρχεται; Τι αίμα κυλάει στις φλέβες του; Σε ποια γραμμή διαδοχής καταλήγουν τα γονίδιά του; Ποιος δεν έχει απορίες για τις προγονικές του ρίζες - από τι είδους ανθρώπους κατάγεται; Μήπως ήταν ευγενείς; Μήπως προλετάριοι; Μήπως κάποιοι που τους αποσιώπησε η ιστορία; Και κυρίως υπάρχει αξιόπιστος τρόπος να αποκτήσει κανείς πρόσβαση σε τέτοιου είδους γνώση;
Εδώ και αρκετό καιρό, σαρώνουν οι υπηρεσίες ανίχνευσης ρίζας με δείγμα DNA. Εκατομμύρια άνθρωποι έχουν ήδη μπει στη διαδικασία να αγοράσουν το kit που με λίγο σάλιο, στοιχεία ταυτότητας και απέραντη εχεμύθεια (όπως υπόσχονται) θα γίνουν κοινωνοί της γνώσης του γενεαλογικού τους δέντρου και της έκτασης που τελικά κατέλαβαν τα κλαδιά του.
Εδώ και αρκετό καιρό, σαρώνουν αυτού του είδους οι υπηρεσίες ανίχνευσης ρίζας με δείγμα DNA. Εκατομμύρια άνθρωποι έχουν ήδη μπει στη διαδικασία να αγοράσουν το kit που με λίγο σάλιο, στοιχεία ταυτότητας και απέραντη εχεμύθεια όπως υπόσχονται θα τους κάνει κοινωνούς της γνώσης του γενεαλογικού τους δέντρου και της έκτασης που τελικά κατέλαβαν τα κλαδιά του.
Ο νεαρός ζυθοποιός David Thieme είναι μία από τις πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις ανθρώπων που από ένα δείγμα DNA και μέσω της υπηρεσίας του Anchestry.comκατάφερε όχι απλώς να βρει απαντήσεις για τους προγόνους, αλλά και μία λεπτομέρεια για την οικογενειακή επιχείρηση που θα του άλλαζε τη ζωή. Η ιστορία του είναι μία από τις πιο εντυπωσιακές και μιλώντας στο LIFO.gr, γίνεται αντιληπτό γιατί από τη συγκεκριμένη υπηρεσία επέλεξαν να τη χρησιμοποιήσουν και ως μέρος της τηλεοπτικής καμπάνιας για την προώθηση των συγκεκριμένων υπηρεσιών.
«Ήμουν πάντα περίεργος και είχα πάντα τεράστια ερωτήματα για το παρελθόν της οικογενειακής επιχείρησης: για παράδειγμα, γιατί, αφού η οικογένεια μου είχε τέτοια ιστορία στη ζυθοποιία δεν υπήρξε ποτέ κάποια συνταγή για την παρασκευή μπύρας που με κάποιον τρόπο να φτάσει στα χέρια μου», μας λέει. Όντως, εδώ και αιώνες, στην οικογένειά του ανήκει το ονομαστό ζυθοποιείο "Thieme & Wagner Brewing Company".
Αναζητώντας αποτελεσματικούς τρόπους για να βρει τα ίχνη της οικογένειάς του, ο αμερικανικής καταγωγής Thieme -και μετά από αρκετές αποτυχημένες απόπειρες- σκέφτηκε ότι δεν είχε τίποτα να χάσει και προς 99 δολάρια αγόρασε το κουτί με τα απαραίτητα από το Anchestry. Στο κουτί βρήκε ένα τεστ DNA σάλιου και μία προπληρωμένη συσκευασία αποστολής στο προηγμένο τεχνολογικά εργαστήριο της υπηρεσίας. Απέστειλε το δείγμα και μετά από περίπου ενάμιση μήνα ενημερώθηκε μέσω mail για τα νεότερα της δικής του υπόθεσης.
«Εκείνο που γνώριζα είναι ότι κάποτε υπήρξε ένας άντρας με το όνομα William Haas, κορυφαίος ζυθοποιός του καιρού του, που εργάστηκε στην οικογενειακή επιχείρηση περίπου το 1913. Χρησιμοποίησα την εφαρμογή για να ανακαλύψω αν υπήρχαν ζώντες απόγονοι που να έχουν στην κατοχή τους κάποιο από τα προσωπικά του αντικείμενα, κάποιες σημειώσεις του ίσως. Όταν απέκτησα πρόσβαση στο γενεαλογικό δέντρο, μετά την αποστολή του DNA μου στην εφαρμογή και μετά από ώρες αναζήτησης στα αρχεία της, κατάφερα να εντοπίσω μία δισεγγονή του, τη Μπόνι», λέει ο Thieme.
Η συγκεκριμένη γυναίκα είχε στην κατοχή της ένα ημερολόγιο και ένα διαβατήριο που αποδείκνυε τις γερμανικές ρίζες της οικογένειας του David. Οι πολύτιμες σημειώσεις αυτής της ημερολογιακής καταγραφής από το 1889 (!) οδήγησαν τον νεαρό ζυθοποιό στα ίχνη του τρίτου προπάππου του, Frederick Paul Thieme, ιδρυτή της οικογενειακής επιχείρησης.
Ήταν ο άνθρωπος που του «μιλούσε» μέσα από το ημερολόγιο του ζυθοποιού Haas, ο άνθρωπος που είχε υπογράψει τη συνταγή παρασκευής μπύρας που αναζητούσε τόσα χρόνια. Ο νεαρός δεν εντυπωσιάστηκε μόνο από το εύρημα, αλλά και από τον γωνιώδη γραφικό χαρακτήρα που θύμιζε εκείνον αρκετών μελών της οικογένειας... Η ποταπαγόρευση και μια σειρά ακόμη από οικονομικές ατυχίες κλόνισαν την οικογενειακή επιχείρηση, σκόρπισαν τους υπαλλήλους της και κάπως έτσι η οικογενειακή συνταγή χάθηκε για χρόνια.
«Μέχρι τότε», εξηγεί ο Thieme, «η Μπόνι δεν είχε ιδέα τι ακριβώς ήταν όλες αυτές οι σημειώσεις. Όταν πια κατάφερα να τις διαβάσω, συνειδητοποίησα ότι αυτό το ημερολόγιο περιείχε τη συνταγή και τη μεθοδολογία παρασκευής της παλιάς καλής μπύρας που έφτιαχνε η οικογένεια. Το άλλο εντυπωσιακό και αναφορικά με τη μεθοδολογία είναι ότι ο αυτός ο μακρινός συγγενής ποτέ δεν έκανε εκπτώσεις, ποτέ δεν πηδούσε στάδια για να φτάσει στο αποτέλεσμα πιο γρήγορα και πιο εύκολα, κάτι που χαρακτηρίζει και εμένα».
Ο ίδιος είναι πλέον ζυθοποιός 6ης γενιάς και θεωρεί ότι αυτή η συνταγή από τα τέλη του 1800 σε συνδυασμό με τις δικές του γνώσεις και τις ανέσεις που προσφέρει σήμερα η επιστήμη και η τεχνολογία έχει απογειώσει την οικογενειακή επιχείρηση.
Εντυπωσιακό; Σίγουρα. Ανησυχητικό, ωστόσο, και σε δεύτερη ανάγνωση; Ναι. Με περισσότερους από 10 εκ. ανθρώπους να έχουν προχωρήσει ήδη στην ίδια διαδικασία (και με εκατοντάδες χιλιάδες ιστορίες να κατακλύζουν ήδη το διαδίκτυο), εκείνο που ταράζει τον ύπνο των ακαδημαϊκών δεν είναι καν η ασφάλεια των δεδομένων, όσων συμμετέχουν σ' αυτή τη διαδικασία, αλλά κάτι βαθύτερο: η αναπαραγωγή των στερεοτύπων περί φυλής και έθνους, αλλά με τον πλέον μη διαχειρίσιμο τρόπο.
Ήδη ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια προειδοποιούν για τις ρατσιστικές προεκτάσεις αυτής της νέας φρενίτιδας με τα τεστ DNA. Μπορεί η περίπτωση του David να είναι εντυπωσιακή, ωστόσο, ήταν η πλέον αθώα. Έρευνες έχουν δείξει ότι όταν έκαναν το τεστ άνθρωποι που προπαγανδίζουν την υπεροχή της Λευκής Φυλής και τελικώς αποδείχθηκε ότι ο μακρινός πρόγονός τους ήταν μαύρος, τσιγγάνος ή Εβραίος, αμφισβήτησαν με θέρμη την αξιοπιστία των αποτελεσμάτων.
Επί του συγκεκριμένου, αξίζει να ρίξει κανείς μια ματιά στα ευρήματα δύο κοινωνιολόγων, της Joan Donovan και του Aaron Panofsky, οι οποίοι παρακολούθησαν τις συζητήσεις που προέκυψαν σε έναν ιστότοπο ακροδεξιού περιεχομένου και στον οποίο οι χρήστες μιλούσαν για τα εξαιρετικά δυσάρεστα νέα που έμαθαν για τους προγόνους τους, όταν έκαναν οι ίδιοι το τεστ.
Για την ιστορία, επρόκειτο για το ακροδεξιού περιεχομένου σάιτ Stormfront και εκείνο που προέκυψε από τις καταγραφές των κοινωνιολόγων ήταν το εξής αναμενόμενο: ακόμη και όταν τα αποτελέσματα των test DNA αποδείκνυαν σε αυτούς τους ανθρώπους ότι προέρχονται από μετανάστες, εθνοτικές ή φυλετικές μειονότητες, εκείνοι δεν παραιτούνταν των ρατσιστικών πεποιθήσεών τους και φυσικά δεν έμπαιναν καν στον κόπο να αμφισβητήσουν τη διχαστική ιδεολογία που υποστήριζαν.
Ακριβώς στο ίδιο μήκος κύματος, ο δρ Timothy Caulfield, ειδικός στη νομοθεσία ιατρικής περίθαλψης και συστημάτων υγείας, στο Πανεπιστήμιο της Αλμπέρτα στον Καναδά, προειδοποιεί ότι αυτού του είδους τα τεστ μπορεί σε μεγάλο βαθμό να ευνοούν τις ρατσιστικές μεταφράσεις μέσα στον κοινωνικό ιστό.
Όπως τονίζει, «αυτού του είδους οι υπηρεσίες εμπορικοποιούν και ενισχύουν τη θεωρία ότι οι βιολογικές διαφορές μεταξύ των ανθρώπων έχουν τεράστια σημασία. Ότι σε ένα πολύ δομικό -για τη διαμόρφωση σου- επίπεδο, η βιολογία σου και η φυλή σου καθορίζουν αυτό που πραγματικά είσαι».
«Για την ακρίβεια, εμπορικοποιούν μία μορφή ρατσισμού, την εντύπωση ότι τα γονίδια σου είναι σημαντικά, ότι πρέπει να αποφασίσεις σε ποια κοινωνική ομάδα θες να ανήκεις, βασισμένος αποκλειστικά και μόνο στα γονίδια σου», εξηγεί ο Caulfield. Μήπως δίνουμε πολλή αξία σε κάτι που απλώς θα μπορούσε να αποτελέσει εργαλείο αναζήτησης; Δεν αντιλέγουν οι ακαδημαϊκοί, ωστόσο, επισημαίνουν ότι όλη αυτή η μανία εκδηλώνεται σε μία εξαιρετικά κακή συγκυρία, όπου ο λευκός σουπρεματισμός γνωρίζει νέες δόξες και οι συζητήσεις περί καθαρότητας της λευκής φυλής «μεταφράζονται» ακόμη και σε κυνηγητό μαύρων πολιτών στις ΗΠΑ - και όχι μόνο.
Υπερβολές; Πριν από λίγο καιρό στο περιοδικό Sapiens ένα άρθρο του ανθρωπολόγου John Edward Terrell προειδοποιούσε, χωρίς περιστροφές και ωραιοποιήσεις για την επικίνδυνη αναζωογόνηση της έννοιας της φυλής στις σύγχρονες κοινωνίες με εργαλειακό πρόσχημα...
«Οι φυλές είναι επινοήσεις και ταξινομήσεις του ανθρώπινου μυαλού. Η υποκατάσταση της λέξης "φυλή", μιας μη αποδεκτής λέξης στις σύγχρονες κοινωνίες, με πιο εύηχες όπως η "καταγωγή" και η "κληρονομιά", μπορεί να δημιουργούν την αίσθηση της προόδου, αλλά μόνο πρόοδος δεν είναι.
Ένα πρόσφατο παράδειγμα, ενδεικτικό της κατάστασης που αθόρυβα, πλην όμως αποτελεσματικά δημιουργείται, είναι αυτό που συνέβη με τη γερουσιαστή των Δημοκρατικών, Ελίζαμπεθ Γουόρεν. Η κόντρα της με τον Αμερικανό Πρόεδρο, Ντόναλντ Τραμπ για την αυθεντική γηγεγή αμερικανική καταγωγή της και η απόφαση της να πέσει στην παγίδα του και να προχωρήσει σε τεστ DNA για να το αποδείξει επικρίθηκε σφοδρότατα ως ανθρωπίνως ανάρμοστη και πολιτικά λανθασμένη.
Όσο για την ασφάλεια των δεδομένων και για το μέγεθος αυτής της παγκόσμιας Τράπεζας ανθρώπινου γονιδιώματος, υπηρεσίες όπως το Anchestry, το 23andMe-Meet your Genes και άλλες που αναζητούν ίχνη, γενεαλογικά δέντρα και επανασυνδέουν ανθρώπους με τις ρίζες τους, επικαλούνται τη Δήλωση Απορρήτου Περί Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, μία δήλωση αντίστοιχη με εκείνη που παντού σε Ευρώπη και Αμερική υπογράφει κανείς όταν προχωρά σε εξέταση αίματος και αναγκαία παραχώρηση προσωπικών στοιχείων...
Λογικά, όσοι έχουν μπει στη διαδικασία, από τη μία παίρνουν το ρίσκο της απόφασής τους κι από την άλλη εμπιστεύονται τους παγκόσμιους μηχανισμούς προστασίας τόσο ευαίσθητων δεδομένων.
σχόλια