Ο Ευαγγελισμός, το μεγαλύτερο υγειονομικό ίδρυμα της Ελλάδας, ανήκει στα νοσοκομεία αναφοράς για τον κορωνοϊό. Ύποπτα περιστατικά που καταφθάνουν καθημερινά, θετικά κρούσματα και ασθενείς που νοσηλεύονται, άλλοι που παίρνουν εξιτήριο και το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό που δουλεύει σε εξαντλητικούς ρυθμούς είναι μερικές από τις καθημερινές εικόνες που βλέπει κανείς στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) του νοσοκομείου.
Στον τρίτο όροφο του κτιρίου «Πατέρα» αλλά και στον ένατο όροφο, όπου η Μονάδα Αυξημένης Φροντίδας έχει κι αυτή μετατραπεί σε ΜΕΘ, η καθημερινότητα έχει αλλάξει εντελώς. Η αίθουσα της διάγνωσης και της αξιολόγησης των ασθενών, οι γιατροί και οι νοσηλευτές που φορούν τον προστατευτικό εξοπλισμό (γάντια, μάσκες, ειδικές ολόσωμες στολές και αντίστοιχα γυαλιά προφύλαξης), ενημερωτικές πινακίδες που ενημερώνουν ότι η είσοδο απαγορεύεται, καθώς και οι ειδικά διαμορφωμένοι χώροι συνθέτουν το σκηνικό της νέας πραγματικότητας στο γνωστότερο νοσοκομείο της χώρας.
Το επισκεπτήριο έχει απαγορευτεί, συγγενείς και φίλοι των ασθενών δεν μπορούν να τους δουν, ενώ οι γιατροί και οι νοσηλευτές έχουν αναδειχτεί στους πρωταγωνιστές της μάχης κατά του κορωνοϊού. Πυρετός, αναπνευστικά προβλήματα και ξηρός βήχας είναι η συμπτωματολογία που καλούνται να διαχειριστούν, αν και οι ενδείξεις δεν είναι ίδιες σε όλους τους ασθενείς.
Μας δυσαρεστούσαν πάρα πολύ φράσεις από παιδιά που άκουγα να λένε ότι πλέον οι συμμαθητές τους δεν πρόκειται να τους κάνουν παρέα. Αυτό είναι φοβερό. Πρόκειται για κοινωνικό ρατσισμό. Αν είναι δυνατόν μια μορφή πιο μολυσματικής γρίπης να τη θεωρούμε μια σύγχρονη λέπρα.
«Ο συγκεκριμένος ιός μπορεί να έχει απρόβλεπτη πορεία και η επιδείνωση από τη μια στιγμή στην άλλη να είναι ραγδαία. Γι' αυτό και όλο το προσωπικό είναι σε επιφυλακή, ετοιμότητα και εγρήγορση. Όλοι οι επαγγελματίες Υγείας βρισκόμαστε σε συνεχή επαγρύπνηση, στοχεύοντας στην καλύτερη νοσηλεία» λέει στη LiFO η καθηγήτρια Πνευμονολογίας-Εντατικής Θεραπείας στην Α' Πανεπιστημιακή Κλινική Εντατικής Θεραπείας της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Εντατικής Θεραπείας, Αναστασία Κοτανίδου. Την τελευταία φορά που συναντηθήκαμε ήταν πάλι στους χώρους της ΜΕΘ του Ευαγγελισμού, όπου, μαζί με τους συναδέλφους της, είχαν βιώσει δύσκολες στιγμές κατά τη διάρκεια της πύρινης λαίλαπας που είχε ξεσπάσει στην ανατολική Αττική, στο Μάτι.
Όλες αυτές τις μέρες η ομάδα της κ. Κοτανίδου εργάζεται ακατάπαυστα για την αντιμετώπιση των περιστατικών, ενώ η ίδια συμμετέχει στις διαρκείς συσκέψεις ως μέλος της Ειδικής Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων του υπουργείου Υγείας υπό την καθοδήγηση του Σωτήρη Τσιόδρα. «Είναι ένας καθημερινός αγώνας τον οποίο ευελπιστούμε να κερδίσουμε» επισημαίνει, ενώ στην αρχή της συνομιλίας μας υποστηρίζει ότι η ίδια δεν ανήκει στην κατηγορία εκείνων που μπορούν να «μείνουν σπίτι».
Όλο το 24ωρο γιατροί και νοσηλευτές βρίσκονται δίπλα στους ασθενείς ώστε να μην αισθάνονται μόνοι. Ένας λόγος χαράς, κάποια δάκρυα συγκίνησης, πολλά γέλια ενθουσιασμού, αρκετά χειροκροτήματα για τις αποσωληνώσεις και, φυσικά, αρκετές selfies ως μια ευχάριστη αποτύπωσης της στιγμής περιγράφουν όλα όσα συμβαίνουν αυτές τις μέρες στις ΜΕΘ.
«Προσπαθούμε να αναπτύξουμε προσωπική σχέση με τους νοσηλευόμενους, παρότι είμαστε αναγκασμένοι να ντυνόμαστε σαν εξωγήινοι» αφηγείται η γνωστή εντατικολόγος και συμπληρώνει ότι στον Ευαγγελισμό οι περισσότεροι ασθενείς με Covid-19 είναι άνδρες και άτομα κάθε ηλικίας, όχι μόνο ηλικιωμένοι.
Στη συνέντευξη που ακολουθεί, μεταξύ άλλων, μιλά για τις εικόνες που βλέπει καθημερινά στο νοσοκομείο, τις δύσκολες στιγμές, το στίγμα του κορωνοϊού, τις αντοχές του ΕΣΥ, τα μέτρα προστασίας και ασφάλειας αλλά και την άρση τους, το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό, τον Σωτήρη Τσιόδρα αλλά και τι της δίνει ελπίδα.
— Πόσες κλίνες ΜΕΘ είναι ανοιχτές σήμερα στον Ευαγγελισμό;
Στον Ευαγγελισμό σήμερα είναι διαθέσιμες 64 κλίνες ΜΕΘ, συγκριτικά με τις 30 που μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε στο παρελθόν. Μάλιστα, οι υπάρχουσες ΜΕΘ είναι αυτές που χρησιμοποιούνται ήδη για τη νοσηλεία των ασθενών με Covid-19. Ουσιαστικά, είναι οι ίδιες ΜΕΘ, απλώς έχουν εξοπλιστεί με κλειστά κυκλώματα αναπνευστήρων, στολές, ειδικές μάσκες και, παράλληλα, λαμβάνονται αυστηρά μέτρα ατομικής προστασίας του προσωπικού για αποφυγή μόλυνσης από τον ιό.
— Τι εικόνες κυριαρχούν καθημερινά στις ΜΕΘ; Τι σας λένε οι ασθενείς;
Αναμφίβολα, οι ασθενείς είναι τρομαγμένοι, αλλά υπάκουοι και συνεργάσιμοι. Έρχονται μόνοι τους, χωρίς συνοδό, φοβισμένοι και με πολλή αγωνία. Στη συνέχεια βιώνουν μια δύσκολη κατάσταση που πολλές φορές έχει ως κύριο χαρακτηριστικό το άγνωστο και την αβεβαιότητα, είτε γι' αυτούς είτε για εμάς. Επομένως, είναι ένας απρόβλεπτος παράγοντας που συμβάλλει στην εναλλαγή των συναισθημάτων.
Προφανώς, το να καταλήγει ένας ασθενής είναι μια τεράστια απογοήτευση για όλους. Την ίδια στιγμή, για τους ανθρώπους που παίρνουν εξιτήριο και επιστρέφουν στο σπίτι τους η χαρά είναι απερίγραπτη. Ξέρετε, οι ασθενείς με κορωνοϊό, ακόμη και όταν φεύγουν από το νοσοκομείο, ζουν μέσα στην αβεβαιότητα διότι ακούν διάφορες ειδήσεις που κυκλοφορούν, όπως ότι μπορεί να κολλήσουν ξανά. Αυτό που μας δίνει δύναμη είναι ότι δεν διστάζουν να μας ευχαριστήσουν όταν φεύγουν, ανακουφισμένοι που ξεπέρασαν αυτή την περιπέτεια.
Όπως θα έχετε δει ήδη, εμείς κυκλοφορούμε ανάμεσά τους με κάτι περίεργες ολόσωμες στολές. Και σας το λέω αυτό επειδή οι άρρωστοι δεν μπορούν να μας αναγνωρίσουν φυσιογνωμικά, να δουν τα πρόσωπα ή τις εκφράσεις μας. Έτσι, δεν θα ξεχάσω όταν ένας ασθενής ρώτησε το όνομα μιας νοσηλεύτριας, διότι ήθελε να της πει ότι έχει πάρα πολύ ωραία μάτια. Αυτός ο άνθρωπος διέκρινε μέσα από τη μάσκα το χρώμα των ματιών της, το μοναδικό ορατό σημείο του σώματός της. Αυτό σας το λέω για να διαπιστώσετε πόσο ανάγκη έχουν αυτοί οι άνθρωποι να πουν έναν γλυκό λόγο χαράς και ευγνωμοσύνης.
— Πάντως, γράφτηκε τις τελευταίες μέρες ότι ασθενείς που είχαν νοσήσει και θεραπεύτηκαν λίγο αργότερα κόλλησαν ξανά.
Να διευκρινίσουμε ότι δεν ξανακόλλησαν. Αυτό που αναφέρθηκε αφορούσε τη Νότια Κορέα, καθώς και το ότι κάποιοι ασθενείς που είχαν αναρρώσει από τον κορωνοϊό βρέθηκαν ξανά θετικοί στον ιό. Δεν νόσησαν ξανά, λοιπόν, αλλά βγήκαν θετικοί στο τεστ. Αυτό το ξέραμε ήδη ότι μπορεί να συνέβαινε, διότι, όταν ανιχνεύουμε το DNA, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε αν είναι από νεκρούς ιούς, οι οποίοι ίσως εξακολουθούν να βρίσκονται στο σύστημα των ασθενών, αλλά να μην είναι μεταδοτικοί ή επικίνδυνοι για τον ξενιστή ή τους άλλους.
— Πώς το βιώνετε εσείς προσωπικά όλο αυτό;
Στην αρχή, η κατάσταση ήταν δραματική. Όλο το προσωπικό του νοσοκομείου κινούνταν σε έντονους ρυθμούς, συνθήκες υπερέντασης και διαρκούς αναβρασμού. Επηρεαζόμασταν απ' τις εικόνες που μετέδιδαν τα ξένα μέσα ενημέρωσης από αυτό που συνέβη π.χ. στη γειτονική Ιταλία. Φοβόμασταν μην τυχόν ζήσουμε κι εμείς παρόμοιες στιγμές. Φυσικά, είχαμε μια ανησυχία και για εμάς τους ίδιους, μήπως νοσήσουμε. Άλλωστε, όλο αυτό που βιώναμε ήταν κάτι πρωτόγνωρο.
Τελικά, με το πέρασμα του χρόνου η αισιοδοξία μας μεγεθύνθηκε, το ίδιο και η διάθεση, η όρεξή μας να βοηθήσουμε τον κόσμο. Ευτυχώς, τα περιστατικά μειώνονται, δεν έχουμε μόνο απώλειες, οι άνθρωποι παίρνουν συνεχώς εξιτήριο κι αυτό μας δίνει ικανοποίηση. Η μέγιστη επιβράβευση για το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό είναι να βλέπει τον άρρωστο να γιατρεύεται και να φεύγει από το νοσοκομείο. Προφανώς, η μεγάλη μας δυσαρέσκεια εμφανίζεται όταν κάποιοι δεν τα καταφέρνουν και χάνουν τη μάχη με τη ζωή.
— Ποια ήταν η πιο δύσκολη στιγμή που έχετε αντιμετωπίσει ως σήμερα;
Σίγουρα η πιο δύσκολη προσωπική στιγμή ήταν όταν μια μέρα γύριζα στο σπίτι μου και συνειδητοποίησα ότι έπρεπε να βγάλω και να αφήσω όλα μου τα ρούχα στο κατώφλι της πόρτας, προκειμένου να πάω κατευθείαν στο μπάνιο. Ήταν μετά από μια επίπονη μέρα στο νοσοκομείο.
— Τα άτομα που παίρνουν εξιτήριο από το νοσοκομείο τι τα συμβουλεύετε; Πώς αντιμετωπίζει κανείς το στίγμα;
Σε αυτούς που παίρνουν εξιτήριο θα έλεγα να κάθονται 5-7 μέρες σε σχετική απομόνωση στο σπίτι και ύστερα ελεύθερα να βγαίνουν στην κοινωνία. Όπως γνωρίζουμε, πολύ σπάνια μπορεί να υπάρξει μόλυνση μετά τη δέκατη μέρα από τη ένδειξη των συμπτωμάτων. Δηλαδή, και ο ιός εξασθενεί βαθμιαία. Όσον αφορά το δεύτερο σκέλος, θέλω να πω ότι το στίγμα είναι ένα τεράστιο πρόβλημα. Ειδικά το πρώτο χρονικό διάστημα δεν σας κρύβω ότι υπήρχαν ασθενείς που μας ζητούσαν βεβαίωση που να αποδεικνύει ότι έχουν εξεταστεί και το τεστ τους βγήκε αρνητικό. Το ίδιο ήθελαν και για τα παιδιά τους. Επιπλέον, μας δυσαρεστούσαν πάρα πολύ φράσεις από παιδιά που άκουγα να λένε ότι πλέον οι συμμαθητές τους δεν πρόκειται να τους κάνουν παρέα. Αυτό είναι φοβερό. Πρόκειται για κοινωνικό ρατσισμό. Αν είναι δυνατόν μια μορφή πιο μολυσματικής γρίπης να τη θεωρούμε μια σύγχρονη λέπρα.
— Μπορεί κάποιος να διακρίνει διαφορές ανάμεσα στα συμπτώματα του Covid-19, της γρίπης και του κοινού κρυολογήματος;
Η συμπτωματολογία της νόσου Covid-19 θυμίζει πράγματι εκείνη της γρίπης. Όμως κάθε μέρα μαθαίνουμε νέα στοιχεία, έχουμε νέα δεδομένα. Για παράδειγμα, ένα απ' αυτά είναι ότι στον Covid-19, σε σχέση με το παρελθόν και άλλου τύπου γρίπες, σήμερα συναντάμε ηπατικές προσβολές. Ωστόσο, σε κάθε περίπτωση η επικοινωνία με τον γιατρό μας στην εμφάνιση ή επιδείνωση συμπτωμάτων, ειδικά αν κάποιος ανήκει σε ομάδα υψηλού κινδύνου, κρίνεται απαραίτητη.
— Το μέτρο εγκλεισμού θα αποδειχτεί πράγματι αποτελεσματικό;
Όπως διαπιστώνεται από τις επιδημιολογικές καμπύλες, το μέτρο που σταμάτησε την εξάπλωση της πανδημίας ήταν εκείνο του εγκλεισμού και της αυστηρής κοινωνικής αποστασιοποίησης. Υπάρχει αντίλογος και έχει εκφραστεί παντοιοτρόπως, αλλά δεν νομίζω ότι είναι η στιγμή να τον συζητήσουμε. Ζυγίζεις την κατάσταση, προχωράς και λαμβάνεις εκείνες τις αποφάσεις που θα προστατεύσουν το αγαθό της δημόσιας υγείας.
— Το Εθνικό Σύστημα Υγείας έχει συκοφαντηθεί πολλές φορές και έχει πληγεί ανεπανόρθωτα τα χρόνια των μνημονίων. Άντεξε σε αυτή την πρωτοφανή κρίση που βιώνουμε;
Πάντα το δημόσιο σύστημα υγείας είναι αυτό που μας σώζει διαχρονικά, όσο και να το υποτιμάμε. Οι δραστικές περικοπές του ύψους των διαθέσιμων δαπανών κατά τη διάρκεια όχι μόνο της οικονομικής κρίσης αλλά και των τελευταίων είκοσι ετών σήμανε περιορισμό προσλήψεων και σοβαρές ελλείψεις στα νοσοκομεία, από τα αναλώσιμα και τη διαθεσιμότητα των φαρμάκων μέχρι τον ιματισμό. Με τα έως τώρα δεδομένα ο κίνδυνος κατάρρευσης του Εθνικού Συστήματος Υγείας έχει ξεπεραστεί.
Όμως, η αλήθεια είναι ότι στη φάση αυτή οφείλω να πω πως και τα ιδιωτικά θεραπευτήρια που κλήθηκαν να συμβάλουν το έκαναν με υψηλό αίσθημα ευθύνης και πως βοήθησαν σε μεγάλο βαθμό. Το αναφέρω αυτό επειδή τα δημόσια νοσοκομεία έπρεπε να αποσυμφορηθούν από τα χρόνια περιστατικά και εκεί η συμβολή της ιδιωτικής υγείας υπήρξε καθοριστική. Στάθηκε στο πλευρό μας και στο κάλεσμα της κοινωνίας και τους ευχαριστούμε πολύ.
— Με βάση ποια επιδημιολογικά δεδομένα θα μπορεί η πολιτεία να σημάνει τη λήξη συναγερμού και να ξεκινήσει τη σταδιακή άρση των μέτρων κοινωνικής απομόνωσης;
Αυτό είναι το πιο δύσκολο ερώτημα. Η απόφαση αυτή θα είναι πολύ πιο περίπλοκη από εκείνη που πάρθηκε για την έναρξη του lockdown. Οι επόμενες εβδομάδες θα είναι καθοριστικές και θα εξαρτηθεί από τη συμπεριφορά των πολιτών, ειδικά τώρα που ο καιρός είναι ανοιξιάτικος και ηλιόλουστος. Στην απειθαρχία που ίσως επιδείξουμε το επόμενο χρονικό διάστημα παραμονεύει ο μεγάλος κίνδυνος. Αντιθέτως, αν δείξουμε υπευθυνότητα, χωρίς άσκοπες μετακινήσεις, θεωρώ ότι σταδιακά τα μικρά καταστήματα θα ξεκινήσουν τη λειτουργία τους, όπως αργότερα και κάποιες επιχειρήσεις που πρέπει να επαναλειτουργήσουν, προκειμένου να μην είναι οριστικό το κλείσιμό τους. Παρ' όλα αυτά, το ότι θα ανοίξουν κάποιες επιχειρήσεις δεν σημαίνει ότι αν καταστεί ανάγκη δεν θα ξανακλείσουν, δηλαδή αν παρουσιαστεί νέο κύμα εξάπλωσης της επιδημίας.
— Οι μεγάλες θερμοκρασίες σκοτώνουν τον ιό;
Ναι, μόνο όταν μιλάμε για πάνω από 60 βαθμούς Κελσίου. Η υπεριώδης ηλιακή ακτινοβολία (UV) σκοτώνει τους ιούς σε επιφάνειες που εκτίθενται στον ήλιο. Ως χώρα που έχουμε μεγάλα διαστήματα ηλιοφάνειας, σίγουρα μας βοηθά στον περιορισμό της μετάδοσης του ιού.
— Ποιος ο ορίζοντας δημιουργίας, παρασκευής και διάδοσης αποτελεσματικού φαρμάκου;
Οριστική εικόνα δεν έχουμε για κανένα φάρμακο μέχρι στιγμής, μόνο κάποιες ενδείξεις. Είναι γεγονός ότι εντός του έτους θα έχουμε αποτελέσματα από τις κλινικές μελέτες που τρέχουν όλο αυτό το διάστημα.
— Τι απαντάτε στο άρθρο του Ι. Ιωαννίδη ότι «είναι το μεγαλύτερο φιάσκο του αιώνα;»
Είναι πάρα πολύ εύκολο να κάθεσαι σε μια καρέκλα και να ασκείς κριτική. Πιστεύω ότι τώρα δεν είναι η στιγμή για να εκφράσουμε τις όποιες επιφυλάξεις ή αντιρρήσεις ως προς τα μέτρα που εφαρμόστηκαν. Όταν φτάσουμε στο τέλος, μπορούμε να πούμε όλα όσα κρίνουμε σωστά. Και πιθανόν να αποδειχτεί ότι υπήρχαν κάποια πράγματα τα οποία κάναμε λάθος. Αυτά, όμως, τα πράξαμε στην προσπάθειά μας να σώσουμε όσο το δυνατόν περισσότερους συνανθρώπους μας, για κανέναν άλλο λόγο. Επομένως, τι έχει γίνει σωστά και τι λάθος θα το δούμε αργότερα.
— Η γνώμη σας για τον κ. Τσίοδρα ποια είναι;
Γνωριζόμαστε πάρα πολλά χρόνια και η άποψή μου παραμένει αναλλοίωτη: είναι ένας εξαιρετικός συνάδελφος, αγαπητός σε όλους. Ένα παιδί πάντα στην πρώτη γραμμή της δημόσιας υγείας.
— Τι σας δίνει ελπίδα;
Το γεγονός ότι η μικρή μας Ελλάδα φαίνεται πως τα καταφέρνει. Επίσης, ότι όλοι οι συνάδελφοι στα νοσοκομεία αναφοράς και στις μονάδες ΜΕΘ στάθηκαν με αυταπάρνηση στο πλευρό των ασθενών. Τέλος, θα ήθελα να πω με την ευκαιρία πως σημασία δεν έχει η θέση του καθενός. Το πρωταρχικό είναι όλοι ανεξαιρέτως, γιατροί και νοσηλευτές, να εργάζονται ως ήρωες της πρώτης γραμμής.
