Ήθελα να δω το «Special Report» του ΑΝΤ1 από την πρεμιέρα του στις αρχές Φεβρουαρίου, αλλά δεν είχα προλάβει να το κάνω. Τα δελτία τύπου που λάμβανα με τη θεματολογία της κάθε εβδομάδας, τα καλοφτιαγμένα τρέιλερ, η συνεργασία με την ομάδα παραγωγής του VICE και κυρίως η υπογραφή του Τάσου Τέλλογλου, που την τελευταία εικοσαετία έχει επιμεληθεί μερικά από τα ελάχιστα δείγματα πραγματικά καλής τηλεοπτικής ερευνητικής δημοσιογραφίας στην Ελλάδα ήταν μερικά από τα στοιχεία που προοικονομούσαν ένα τουλάχιστον ενδιαφέρον αποτέλεσμα.
Πέφτοντας τυχαία, εν μέσω lockdown, στο ρεπορτάζ τους από τα χωριά της βόρειας Ελλάδας που τέθηκαν σε καραντίνα, οι προσδοκίες μου επαληθεύτηκαν. Πέρα από τα υψηλά standards στη δημοσιογραφική έρευνα, η εικονοληψία, το κοφτό μοντάζ, η έλλειψη αμήχανων παύσεων, το sound design που υπερτόνιζε την ιστορία χωρίς να την «καπελώνει», όλα συνηγορούσαν πως πρόκειται για μια μελετημένη παραγωγή που σίγουρα ξεχωρίζει στο εγχώριο τηλεοπτικό τοπίο.
Αναζητώντας και τα υπόλοιπα επεισόδια, όπου διέκρινα και την πολύτιμη συμβολή του Αντώνη Φουρλή, ο οποίος έχει αναλάβει μερικά από τα πιο δυνατά θέματα, θέλησα να μάθω πώς προσαρμόστηκε το «Special Report» στον κορωνοϊό, με την έκρηξη του οποίου συνέπεσε, πώς αλλάζουν οι νέες συνθήκες την ερευνητική δημοσιογραφία που, εκ των πραγμάτων, απαιτεί μετακίνηση και δια ζώσης συναντήσεις, πώς είναι γενικότερα να κάνεις τηλεόραση στη νέα κατάσταση. Για όλα αυτά συνομίλησα τηλεφωνικά με τον κ. Τέλλογλου, νωρίς το πρωί μιας φορτωμένης μέρας του.
Ο σημαντικός περιορισμός είναι ότι δεν μπορείς να συναντάς τους ανθρώπους με την ευκολία που τους συναντούσες παλιότερα. Όχι ότι δεν εξακολουθούμε να συναντάμε ανθρώπους. Αλλά πρέπει να συζητήσεις πρώτα ποιον άλλον έχουν στο σπίτι, αν έχουν κάποιο υποκείμενο νόσημα, να δεις εσύ σε τι κατάσταση είσαι και από πού έρχεσαι. Έρχεσαι από τη Δαμασκηνιά (σ.σ. ένα από τα χωριά της Κοζάνης που τέθηκε σε καραντίνα τον Μάρτιο); Τότε δεν θα τους συναντήσεις για ένα διάστημα.
— Όταν σχεδιάζατε το «Special Report», τι είχατε στο μυαλό σας ότι θα θέλατε να διαφοροποιηθεί σε σχέση με τις προηγούμενες εκπομπές που έχετε επιμεληθεί;
Μέχρι τώρα αυτές οι εκπομπές γίνονταν από ομάδες που δεν είχαν μεγάλη σχέση με τη σύνταξη του σταθμού με τον οποίο συνεργαζόμασταν. Αυτό έχει δύο συνέπειες: από τη μία η σύνταξη του σταθμού μάς αντιμετώπιζε περίπου σαν πρίγκιπες που είχαμε τον χρόνο και τις πηγές να κάνουμε κάτι που πολλοί ρεπόρτερ δεν μπορούσαν να κάνουν και από την άλλη εμείς δεν μπορούσαμε να έχουμε σχέση με την παραγωγή που είχαν οι ρεπόρτερ του σταθμού, ο καθένας από τον τομέα του. Λειτουργούσε δηλαδή κάπως αμφίδρομα αρνητικά.
— Ήσασταν κάπως αποκομμένοι.
Αυτού του είδους οι εκπομπές έπεσαν σαν aliens στο ελληνικό τηλεοπτικό σύστημα. Από το 1998, όταν κάναμε την πρώτη, το «Μαύρο Κουτί», με τον Αλέξη Παπαχελά και τον Παύλο Τσίμα, είχαμε προσπαθήσει πολλές φορές να πάρουμε συναδέλφους από τις συντάξεις, αλλά δεν υπήρχε αυτή η ευκολία, πρώτα-πρώτα να έρθουν, γιατί τους διεκδικούσαν οι ειδήσεις, και δεύτερον να υπάρξει μια, αν θέλετε, κοινή αντίληψη στην κουλτούρα για το πώς γίνεται αυτή η δουλειά. Το ένα ζήτημα ήταν λοιπόν η σχέση με τη σύνταξη.
Αυτό που κάνουμε εμείς (στο «Special Report») είναι video storytelling. Λέμε μια ιστορία με εικόνες. Θέλαμε οι εικόνες μας να είναι τέτοιες που να προσθέτουν στην αξία των καθημερινών εικόνων που βλέπει κανείς στην τηλεόραση. Δηλαδή, σε σχέση με το θέμα που κάθε φορά διαπραγματευόμαστε, να φέρνουμε εικόνες που να μπορούν πρώτα απ' όλα να μένουν στον θεατή και δεύτερον να του λένε πιο εύγλωττα την ιστορία που θέλουμε να πούμε ή το δίλημμα που θέλουμε να του βάλουμε. Αυτές ήταν οι δύο βασικές διαφοροποιήσεις σε σχέση με όσα έχω κάνει στο παρελθόν.
Αυτό δεν ήταν εύκολο, παρά το γεγονός ότι με αρκετούς ανθρώπους από την ομάδα, όπως η Μαρία Σιδηροπούλου, ο Λάζαρος Μπέλτσιος, ο Άγγελος Πετρόπουλος, που είναι αρχισυντάκτης στον ΑΝΤ1 και το έχει κάνεις πολλές φορές αυτό, και εδώ και στο εξωτερικό, ο Κώστας Τσιακανίκας, ο διευθυντής ειδήσεων του ANT1, η Ζανίν Λουλούδη, που έχει τη δική μας αρχισυνταξία και ξέρει το αντικείμενο πολύ καλά, έχοντας δουλέψει στον Δανέζη, στον Κούλογλου, έχοντας κάνει ντοκιμαντέρ, με όλους αυτούς έχουμε ξαναδουλέψει μαζί στο παρελθόν. Προϋπέθετε μια πολύ μεγάλη και αποκεντρωμένη ομάδα. Στην ουσία προϋπέθετε δύο pools συντακτών. Η μία δεξαμενή είναι των στενότερων συνεργατών της εκπομπής και η δεύτερη είναι της σύνταξης του ANT1. Αν έχετε προσέξει, μέχρι σήμερα, το 1/3 περίπου των θεμάτων που έχουμε παραγάγει τα έχουν κάνει οι συντάκτες των ειδήσεων του ΑΝΤ1. Αυτό ήταν νομίζω το πιο δύσκολο στοίχημα για τη φετινή χρονιά.
— Κι έπειτα ήρθε ο κορωνοϊός και ανέτρεψε όλη τη θεματολογία σας;
Δεν τα ανέτρεψε όλα μόνο από την άποψη της θεματολογίας –άντε, πες εκεί βγάζεις μια άκρη–, αλλά και από την άποψη του τρόπου με τον οποίο παράγεις. Video storytelling δεν γίνεται από το Skype.
— Προτού μιλήσουμε εκτενέστερα γι' αυτό, θα ήθελα να αναφερθούμε στο τεχνικό κομμάτι του «Special Report», που για μένα κάνει μεγάλη διαφορά. Η διεύθυνση φωτογραφίας, το μοντάζ, όλα τα τεχνικά κομμάτια της εκπομπής είναι πολύ υψηλού επιπέδου, όπως αποδεικνύει, για παράδειγμα, το ρεπορτάζ στα χωριά της βόρειας Ελλάδας που κηρύχθηκαν σε καραντίνα.
Ο Χρόνης Τσιχλάκης έκανε την εικονοληψία στο συγκεκριμένο story. Με τον Χρόνη είμαστε 20 χρόνια μαζί, είναι 60 χρονών, περίπου όσο κι εγώ στην ηλικία. Είναι ένας άνθρωπος που ξέρει πολύ καλά αυτήν τη δουλειά, έχει πολλά χιλιόμετρα πίσω του. Για να καταλάβετε, ήταν στο Λονδίνο, τις μέρες που ο Μπόρις Τζόνσον προπαγάνδιζε την ανοσία της αγέλης, γυρνώντας πήγε στην Αμαλιάδα, έπειτα περιπλανήθηκε σε διάφορα νοσοκομεία των Αθηνών και μετά ήρθε στη Δαμασκηνιά. Είναι στον δρόμο. Και είναι, πιθανότατα, ο περισσότερο εκτεθειμένος από όλη την ομάδα, στις συνθήκες που δουλεύουμε τώρα.
— Πείτε μου ποιες είναι οι νέες αντικειμενικές δυσκολίες που έχουν θέσει η καραντίνα και ο κορωνοϊός στον τρόπο που δουλεύετε, στον τρόπο που κάνετε ερευνητική δημοσιογραφία;
Ο σημαντικός περιορισμός είναι ότι δεν μπορείς να συναντάς τους ανθρώπους με την ευκολία που τους συναντούσες παλιότερα. Όχι ότι δεν εξακολουθούμε να συναντάμε ανθρώπους. Αλλά πρέπει να συζητήσεις πρώτα ποιον άλλον έχουν στο σπίτι, αν έχουν κάποιο υποκείμενο νόσημα, να δεις εσύ σε τι κατάσταση είσαι και από πού έρχεσαι. Έρχεσαι από τη Δαμασκηνιά (σ.σ. ένα από τα χωριά της Κοζάνης που τέθηκε σε καραντίνα τον Μάρτιο); Τότε δεν θα τους συναντήσεις για ένα διάστημα. Δημιουργούνται πολλά θέματα, διαχείρισης χρόνου, πίεσης.
Έχουμε εφόδια στο ψυγείο. Για παράδειγμα την εκπομπή με τους αθλητές που προετοιμάζονται για τους Ολυμπιακούς Αγώνες τη γυρίζαμε το τελευταίο δίμηνο. Αλλά είχε προγραμματιστεί να παίξει με τελείως άλλες συνθήκες. Τα εφόδια αυτά δεν φτάνουν πάντα, ανάλογα με την εξέλιξη της επικαιρότητας, άρα πρέπει να κάνεις τα ραντεβού σχετικά γρήγορα. Όλο αυτό δημιουργεί ένα απίστευτο επιπρόσθετο στρες στις συνθήκες που ζούμε. Έτσι κι αλλιώς ο καθένας από εμάς κουβαλάει ένα στρες σε σχέση με το πώς θα διαχειριστεί την καθημερινότητά του.
— Εσείς, σε προσωπικό επίπεδο, ποια μέτρα παίρνετε για τον εαυτό σας; Ιχνηλατείτε συνεχώς τις επαφές σας και το ιστορικό των κινήσεών σας;
Για εμάς, σε αυτήν τη δουλειά, σημαντικότεροι είναι οι άνθρωποι που συναντάμε. Αυτούς πρέπει να τους προστατέψουμε. Όταν ξέρεις ότι κάποιος έχει ένα υποκείμενο νόσημα –που δεν το ξέρεις πάντα– ή ότι έχει κάνει πρόσφατα μια σοβαρή επέμβαση ή ότι κάνει αιμοκάθαρση, απλά δεν πας να τον συναντήσεις. Το κάνεις από μακριά, με ό,τι μπορεί να σου στερήσει το μακριά γιατί δεν είναι πάντα αποτελεσματικό. Πριν ξεσπάσει αυτή η ιστορία, στην πρώτη εκπομπή που έκανα, για παράδειγμα, με τη ρύπανση στον Βόλο, είχα ανέβει εκεί 4 φορές για τα γυρίσματα και ορισμένους ανθρώπους τους είχα συναντήσει άλλες τόσες, στον Βόλο και στην Αθήνα. Αυτό δεν μπορεί να γίνει πια και πιστεύω ότι δημιουργεί κι ένα πρόβλημα σε σχέση με την ποιότητα του αποτελέσματος. Υπάρχουν πράγματα που θέλουν περισσότερη έρευνα.
Από την άλλη επειδή κάνουμε ρεπορτάζ για μια κατάσταση που βρίσκεται σε εξέλιξη, όταν τα πάντα είναι ζεστά και ο άλλος είναι συναισθηματικά φορτισμένος είναι έτοιμος να σου πει πράγματα που ίσως αλλιώς δεν θα σ' τα πει. Οπότε ίσως έχουμε αυτό το πλεονέκτημα.
— Έχουν δηλαδή διαφοροποιηθεί οι ταχύτητες.
Έχει συμπυκνωθεί ο χρόνος. Νομίζω σε όλους μας συμβαίνει αυτό. Ωστόσο για εμάς, πάντα, ακόμα και σε αυτές τις συνθήκες, η πρώτη μας επιλογή είναι να πάμε και να συναντήσουμε τον άλλο.
Special Report - Επεισόδιο 8 (31/3)
— Πώς διαμορφώνεται, λοιπόν, αυτό που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε «δημοσιογραφία της πανδημίας»; Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της; Μου είπατε ήδη ότι η ποιότητα μπορεί να επηρεαστεί.
Καταρχάς νομίζω ότι λείπει ένα στοιχείο σχεδόν από όλες τις συντάξεις, και αυτό φαίνεται. Λείπουν οι ειδικοί επιστημονικοί συντάκτες που υπάρχουν σε όλες τις μεγάλες οργανώσεις του εξωτερικού. Αυτό είναι πολύ μεγάλο θέμα. Κανένας οργανισμός, απ' όσο ξέρω, εκτός από το Βήμα, δεν έχει επιστημονικό συντάκτη. Πολλά από τα πράγματα λοιπόν που συζητάμε προσπαθούμε να τα καταλάβουμε σαν μπούφοι. Δυσκολευόμαστε αρκετά να τα καταλάβουμε και να κρίνουμε αυτό που μας λένε.
Νομίζω, πάντως, γενικά, ότι με αυτό το υλικό που υπάρχει –γιατί δεν φταίνε οι δημοσιογράφοι που οι οργανισμοί δεν έχουν καταλάβει ότι πρέπει να πληρώσουν και να προσλάβουν επιστημονικούς συντάκτες, οι οποίοι υπάρχουν στην Ελλάδα–, το επίπεδο έχει κρατηθεί καλά, αν εξαιρέσουμε κάποιες υπερβολές που γίνονται από εδώ κι από εκεί, κάποιες λίγες περιπτώσεις, κυρίως στην τηλεόραση, που είναι αμήχανη και επαναλαμβάνει συνέχεια το μοτίβο των πρώτων εβδομάδων, ενώ έχουμε πάει παρακάτω.
— Τα fake news όμως στην πανδημία είναι πολύ πιο επικίνδυνα σε σχέση με το παρελθόν.
Τα fake news κυκλοφορούν πολύ στο διαδίκτυο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Όποιος στηρίζεται αποκλειστικά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και δεν μιλάει με τους ανθρώπους, καλά να πάθει. Υπάρχει πάντα τρόπος να σηκώσεις το τηλέφωνο και να μάθεις τι γίνεται ή να πας εκεί και να μάθεις τι γίνεται, αν είναι κοντά σου και μπορείς να το κάνεις αυτό.
— Με βάση τη δουλειά και την έρευνα που έχετε κάνει ως τώρα για το ζήτημα το κορωνοϊού τι συμπέρασμα έχετε βγάλει για την Ελλάδα; Ήμασταν τυχεροί; Προνοητικοί;
Ορισμένα θέματα που έχουν σχέση με την ίδια την ταχύτητα εξάπλωσης και τη μεταδοτικότητα του ιού τα έχουν κρίνει άλλοι και δεν είναι δική μου δουλειά αυτή. Εγώ νομίζω ότι, επειδή ζούμε σε ένα καρυδότσουφλο που ξέρουμε ότι οι δομές του δεν είναι πολύ ανθεκτικές, σχετικά γρήγορα πήραμε μέτρα, γνωρίζοντας ότι δεν είμαστε Γερμανία με 28.000 ΜΕΘ αλλά Ελλάδα με 550. Επίσης έπαιξε μεγάλο ρόλο το γεγονός ότι είχαμε χειμώνα και το ότι το πολύ traffic στη χώρα είναι το καλοκαίρι. Ίσως αν ο ιός είχε ξεσπάσει το καλοκαίρι, να ήταν πιο δύσκολη η κατάσταση. Από κει και πέρα νομίζω ότι έγιναν σωστές κινήσεις στον σωστό χρόνο και νωρίτερα, και αυτό φαίνεται από τα αποτελέσματα.
Επειδή πρέπει να κοιτάξουμε και μπροστά, το θέμα είναι ποια από τα πράγματα που μαθαίνουμε τώρα θα παίξουν ρόλο στη ζωή μας μετά. Το Εθνικό Σύστημα Υγείας έχει γεράσει πάρα πολύ. Παλιότερα, στις «Ιστορίες», είχα κάνει μια εκπομπή για τη γήρανση του ΕΣΥ. Πρέπει να ανανεωθεί γιατί διαφορετικά θα πέσει στο κεφάλι μας. Το ότι δεν έπεσε αυτήν τη φορά απλά σαν ευκαιρία πρέπει να το δούμε.
— Αναφέρεστε στη δεξαμενή των γιατρών, στις ιατρικές μεθόδους, στις θεραπείες;
Στην τεχνολογία, στις επενδύσεις – στα πάντα... Βλέπετε ότι αυτήν τη στιγμή οι επενδύσεις στο ΕΣΥ γίνονται από δωρεές. Το κράτος επενδύει λιγότερο, και κυρίως σε αμοιβές προσωπικού, στο οποίο προσωπικό πολλοί είναι 50-55 χρονών. Εγώ πήγα πολλές φορές αυτό το διάστημα σε νοσοκομεία όπου μου είπαν οι νοσηλευτές και οι γιατροί «ξέρεις, είμαι 60 χρονών, κι έχω μερικά κιλά παραπάνω». Δεν ήταν της παρούσης αλλά είναι μια πραγματικότητα που δεν μπορείς να αγνοήσεις. Και δυστυχώς δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο, υπάρχει και σε άλλες χώρες της νότιας Ευρώπης. Αν θέλουμε να αντιμετωπίσουμε αυτές τις καταστάσεις, πρέπει να επενδύσουμε σοβαρά λεφτά στο Εθνικό Σύστημα δημόσιας υγείας. Έβλεπα τους ασθενείς να πηγαίνουν σε επαρχιακά νοσοκομεία και μόλις η κατάσταση γινόταν λίγο πιο σοβαρή, γιατί λείπουν ειδικότητες, μηχανήματα, αμέσως έφευγαν για ένα πιο κεντρικό νοσοκομείο, με αποτέλεσμα αυτές οι δομές να σηκώνουν το πιο μεγάλο βάρος. Αυτό κάτι σημαίνει. Χρειαζόμαστε 120 νοσοκομεία, όσα είχαμε στην αρχή του Μνημονίου, ή μπορούμε να συγκεντρώσουμε τους πόρους μας και σε λιγότερα;
Special Report - Επεισόδιο 9 (7/4)
— Είστε αισιόδοξος για τις κοινωνικές επιπτώσεις της πανδημίας και του lockdown;
Δημιουργούμε ένα κεφάλαιο, ότι την κρίση την αντιμετωπίσαμε αποτελεσματικά με τα λίγα μέσα που είχαμε, κι αυτό το κεφάλαιο κάπως πρέπει να το εξαργυρώσουμε στο τέλος του δρόμου. Είτε να μας εμπιστευθούν οι επισκέπτες μας, είτε να μπορέσουμε να χρησιμοποιήσουμε πιο αποτελεσματικά μια κοινωνική συναίνεση που δημιουργήθηκε σε αυτές τις συνθήκες. Υπάρχουν τρόποι.
Θα είναι πολύ δύσκολη η επόμενη μέρα. Η Ελλάδα στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στον τουρισμό και τη ναυτιλία. Ο τουρισμός μάλλον φτάνει στο τέλος του recovery. Δεν ξέρουμε ποιοι θα έρθουν σε αυτήν τη χώρα και υπό ποιες προϋποθέσεις. Για μένα το πιο ενδιαφέρον στάδιο της κρίσης είναι αυτό. Πώς γυρνάμε πίσω στην προηγούμενη ζωή μας. Αυτό δεν θα είναι πολύ απλό.
Η ανοσία μπορεί να επιτευχθεί με δύο τρόπους: να κολλήσεις ή να έχεις το εμβόλιο. Το εμβόλιο δεν το έχεις και στο ορατό μέλλον δεν θα το έχεις. Για ένα διάστημα θα πρέπει να ζήσουμε με το ρίσκο ότι επιστρέφοντας πίσω υπάρχει ο κίνδυνος να νοσήσουμε. Αυτό είναι σημαντικό σε προσωπικό επίπεδο, αλλά και ως κοινωνία, πώς θα το διαχειριστούμε. Η Σιγκαπούρη που ξεπέρασε το πρώτο κύμα είναι στο δεύτερο και αναγκάζεται να κάνει πάλι κάποια lockdown. Αυτά θα γίνονται και σε συνθήκες περιορισμού του εισοδήματος. Δέντρο με λεφτά δεν υπάρχει, αυτό το ξέρουμε καλά και από την προηγούμενη φορά.
— Οπότε θα υπάρξουν και ψυχολογικά πισωγυρίσματα στην προηγούμενη δεκαετία;
Είναι διαφορετικό να κάθεσαι σπίτι σου και να έχεις εισόδημα από το να κάθεσαι και να μην έχεις. Νομίζω ότι θα κρατήσει περισσότερο χρόνο αυτό που ζούμε, τουλάχιστον έναν χρόνο ακόμα. Θα δοκιμαστούν οι αντοχές μας και ως κοινωνίας και ως επαγγελματιών, θα πρέπει να αξιοποιήσουμε την πείρα μας. Κάποια σχήματα θα είναι πιο μόνιμα. Αν και εφόσον έχουμε δουλειά, δεν ξέρω πότε θα ξαναδούμε τα γραφεία μας και πότε θα μας επιτραπεί να ξαναπάμε. Εμείς, ειρήσθω εν παρόδω, δεν μπορούμε να μπούμε στις εγκαταστάσεις του καναλιού. Δουλεύουμε από μακριά.
— Όλη η παραγωγή της εκπομπής γίνεται εκτός των κεντρικών του σταθμού;
Ένα αυτοκίνητο πάει έναν δίσκο στον σταθμό. Αυτοί που είναι μέσα δεν μπορούν να βγουν έξω και όσοι είναι έξω δεν μπορούν να μπουν μέσα. Αυτό γίνεται και σε άλλους σταθμούς. Υπάρχουν δύο ρεύματα που δεν συναντιούνται.
— Τελικά, όταν σας δίνεται η δυνατότητα να επιλέξετε νέους συνεργάτες, δημοσιογράφους ή τεχνικούς, τι περιμένετε να δείτε σε αυτούς;
Αφοσίωση και επιμονή σε αυτό που κάνουν. Και βέβαια φιλοπεριέργεια. Ένας άνθρωπος που δεν είναι περίεργος δεν κάνει γι' αυτήν τη δουλειά.
— Είναι το στοιχείο που κινητοποιεί κι εσάς όλα αυτά τα χρόνια;
Φυσικά. Πρέπει να μαθαίνεις πράγματα καινούργια. Να ακούς. Μπορείς να ακούσεις κάτι που θα σου αλλάξει τελείως την προοπτική, από τον πιο απλό άνθρωπο. Κάτσε κι άκουσέ τον. Δεν πρέπει να υποτιμάς κανέναν, όποια εντύπωση κι αν σου έχει δημιουργήσει αρχικά. Τα κίνητρά του δεν έχουν καμία σημασία.
Special Report - Επεισόδιο 10 (14/4)
«Special Report» με τον Τάσο Τέλλογλου
Κάθε Τρίτη στις 23:45 στον ANT1
#SpecialReportGR
Μπορείτε να δείτε τα προηγούμενα επεισόδια εδώ: https://www.antenna.gr/specialreport
σχόλια