Το 2022 αναμένεται να είναι έτος επαναφοράς σε συνθήκες κανονικότητας για την ελληνική οικονομία και στο δ' τρίμηνο του έτους αναμένεται να έχει ανακτηθεί το σύνολο των ετήσιων απωλειών του ΑΕΠ του 2020, με το ΑΕΠ να αναμένεται να αυξηθεί κατά 6,1% εφέτος και 4,5% το 2022, σύμφωνα με τα όσα επισημαίνονται στο προσχέδιο του προϋπολογισμού που κατατέθηκε στη Βουλή.
Αυξημένες κατά 607 εκατ. ευρώ, σε σχέση με το Μεσοπρόθεσμο, είναι οι δαπάνες του κρατικού προϋπολογισμού το 2022 και διαμορφώνονται σε 70,677 δισ. ευρώ, όπως προκύπτει από το προσχέδιο, υπέρβαση η οποία οφείλεται κατά κύριο λόγο στις υλοποιούμενες δράσεις για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημίας Covid-19.
Την ίδια στιγμή τα καθαρά έσοδα του κρατικού προϋπολογισμού, σε δημοσιονομική βάση, μετά τη μείωση των επιστροφών φόρων, εκτιμάται ότι θα διαμορφωθούν στα 50.074 εκατ. ευρώ, παρουσιάζοντας μείωση κατά 415 εκατ. ευρώ ή 0,8%, έναντι του στόχου του ΜΠΔΣ 2022-2025.
Ενδεικτικά να αναφέρουμε ότι ο φόρος επί των αγαθών ανέρχεται στα 26,2 δισ. ευρώ, αυξημένος κατά 279 εκατ. σε σχέση με το Μεσοπρόθεσμο.
Ο φόρος επί των ακινήτων ανέρχεται σε 2,5 δισ. ευρώ, μειωμένος κατά 58 εκατ.
Ο φόρος εισοδήματος μειωμένος κατά 72 εκατ. στα 12,9 δισ. ευρώ και ο φόρος κεφαλαίου στα 181 εκατ. ευρώ, μειωμένος κατά 34 εκατ. ευρώ.
Σε ό,τι αφορά τις δαπάνες οι παροχές προς τους εργαζομένους θα είναι μειωμένες κατά 32 εκατ., ενώ στο κονδύλι κοινωνικές παροχές, το ποσό για το επίδομα θέρμανσης από τα 84 εκατ. ανεβαίνει στα 100 εκατ.
Αναλυτικά τι προκύπτει από το προσχέδιο που κατατέθηκε στην Βουλή για έσοδα και δαπάνες.
Έσοδα
Ανάλυση εσόδων σε δημοσιονομική βάση
1. Φόροι
• Φόροι επί αγαθών και υπηρεσιών
Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται κυρίως ο ΦΠΑ, οι Ειδικοί Φόροι Κατανάλωσης (ΕΦΚ), οι φόροι με μορφή χαρτοσήμου και οι φόροι επί χρηματοοικονομικών και κεφαλαιακών συναλλαγών.
Οι φόροι επί αγαθών και υπηρεσιών εκτιμάται ότι θα διαμορφωθούν στο ύψος των 26.199 εκατ. ευρώ, αυξημένοι κατά 279 εκατ. ευρώ ή 1,1% έναντι του στόχου του ΜΠΔΣ 2022-2025.
Ειδικότερα, τα έσοδα από τον ΦΠΑ αναμένεται να ανέλθουν στο ποσό των 17.175 εκατ. ευρώ, αυξημένα κατά 177 εκατ. ευρώ από τον στόχο, ενώ τα έσοδα από τους ΕΦΚ εκτιμώνται στο ποσό των 6.471 εκατ. ευρώ, μειωμένα κατά 124 εκατ. ευρώ έναντι του στόχου.
• Φόροι και δασμοί επί εισαγωγών
Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται κυρίως οι δασμοί και τα λοιπά τέλη που επιβάλλονται στις εισαγωγές από κράτη μη μέλη της ΕΕ με βάση το κοινό τελωνειακό δασμολόγιο. Εκτιμώνται έσοδα 261 εκατ. ευρώ, μειωμένα κατά 10 εκατ. ευρώ, έναντι του στόχου του ΜΠΔΣ 2022-2025.
• Τακτικοί φόροι ακίνητης περιουσίας
Οι τακτικοί φόροι ακίνητης περιουσίας, που περιλαμβάνουν κυρίως τον ΕΝΦΙΑ, αναμένεται να διαμορφωθούν στο ύψος των 2.562 εκατ. ευρώ, μειωμένοι κατά 58 εκατ. ευρώ, έναντι του στόχου του ΜΠΔΣ 2022-2025.
• Λοιποί φόροι επί παραγωγής
Τα κύρια έσοδα της κατηγορίας αυτής προέρχονται από το τέλος επιτηδεύματος και από τη συμμετοχή του Δημοσίου στα κέρδη της Τράπεζας της Ελλάδος. Οι λοιποί φόροι παραγωγής εκτιμάται ότι θα διαμορφωθούν σε 1.116 εκατ. ευρώ, μειωμένοι κατά 12 εκατ. ευρώ έναντι του στόχου.
• Φόρος εισοδήματος
Το ύψος του φόρου εισοδήματος (φυσικών προσώπων, νομικών προσώπων και λοιπών κατηγοριών), αναμένεται να διαμορφωθεί στα 12.952 εκατ. ευρώ, παρουσιάζοντας μείωση κατά 72 εκατ. ευρώ ή 0,6%, έναντι του στόχου του ΜΠΔΣ 2022-2025. Ειδικότερα, εκτιμάται ότι τα έσοδα από τον φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων θα ανέλθουν σε 9.460 εκατ. ευρώ, μειωμένα κατά 124 εκατ. ευρώ από τον στόχο, ενώ τα έσοδα από τον φόρο εισοδήματος νομικών προσώπων εκτιμώνται στο ποσό των 2.348 εκατ. ευρώ και θα είναι αυξημένα κατά 39 εκατ. ευρώ από τον στόχο.
• Φόροι κεφαλαίου
Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται οι φόροι και τα τέλη κληρονομιών, δωρεών, γονικών και λοιπών παροχών. Εκτιμώνται έσοδα 181 εκατ. ευρώ, μειωμένα κατά 34 εκατ. ευρώ, έναντι του στόχου του ΜΠΔΣ 2022-2025.
• Λοιποί τρέχοντες φόροι
Η κατηγορία αυτή περιλαμβάνει κυρίως τα τέλη κυκλοφορίας οχημάτων και τα διάφορα μη ταξινομημένα φορολογικά έσοδα. Τα έσοδα από τους λοιπούς τρέχοντες φόρους αναμένεται να ανέλθουν στο ποσό των 2.170 εκατ. ευρώ, μειωμένα κατά 182 εκατ. ευρώ, έναντι του στόχου, λόγω της εκτιμώμενης μείωσης, κατά 174 εκατ. ευρώ, των εσόδων που καταχωρούνται στα μη ταξινομημένα φορολογικά έσοδα.
2. Κοινωνικές εισφορές
Η κατηγορία αυτή περιλαμβάνει κυρίως τις εισφορές των εργαζομένων για παροχές υγείας από το Δημόσιο. Εκτιμώνται έσοδα 55 εκατ. ευρώ, χωρίς απόκλιση από τον στόχο.
3. Μεταβιβάσεις
Σε αυτή την κατηγορία περιλαμβάνονται κυρίως τα έσοδα από:
• το συγχρηματοδοτούμενο σκέλος του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) που αναμένεται να ανέλθει σε 4.388 εκατ. ευρώ, καθώς και μέρος του εθνικού σκέλους του ΠΔΕ, ύψους 30 εκατ. ευρώ,
• τη μεταφορά αποδόσεων λόγω της διακράτησης ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου στα χαρτοφυλάκια των Κεντρικών Τραπεζών του Ευρωσυστήματος (ANFAs) και από το Πρόγραμμα Αγοράς Ομολόγων (SMPs) της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), κα-θώς και επιστροφή τόκων EFSF, συνολικού ύψους 910 εκατ. ευρώ. Σημειώνεται ότι τα έσοδα αυτά κατατίθενται απευθείας στον ειδικό λογαριασμό εξυπηρέτησης του δημόσιου χρέους (Segregated Account) και δεν υπολογίζονται στο αποτέλεσμα της Γενικής Κυβέρνησης, σύμφωνα με τους όρους της Ενισχυμένης Εποπτείας.
Το σύνολο των εσόδων από μεταβιβάσεις αναμένεται να ανέλθει στα 6.163 εκατ. ευρώ, μειωμένα κατά 379 εκατ. ευρώ έναντι του στόχου του ΜΠΔΣ 2022-2025.
4. Πωλήσεις αγαθών και υπηρεσιών
Η κατηγορία αυτή περιλαμβάνει κυρίως τα έσοδα από παράβολα, μισθώματα κτιρίων και υποδομών, καθώς και από προμήθειες λόγω παροχής εγγύησης του Ελληνικού Δημοσίου. Οι πωλήσεις αγαθών και υπηρεσιών αναμένεται να διαμορφωθούν στο ύψος των 652 εκατ. ευρώ, αυξημένες κατά 3 εκατ. ευρώ έναντι του στόχου του ΜΠΔΣ 2022-2025.
5. Λοιπά τρέχοντα έσοδα
Η κατηγορία αυτή περιλαμβάνει διάφορες κατηγορίες εσόδων, με κυριότερες τα μερίσματα από τη συμμετοχή του Δημοσίου στο μετοχικό κεφάλαιο διαφόρων εταιρειών, τους τόκους από ομόλογα που κατέχει το Ελληνικό Δημόσιο, τις διάφορες κατηγορίες προστίμων και προσαυξήσεων, το κύριο μέρος του εθνικού σκέλους του ΠΔΕ, καθώς και τις επιστροφές ιδίων πόρων από την ΕΕ. Τα λοιπά τρέχοντα έσοδα αναμένεται να διαμορφωθούν στα 2.568 εκατ. ευρώ, αυξημένα κατά 371 εκατ. ευρώ έναντι του στόχου του ΜΠΔΣ 2022-2025. Η αύξηση αυτή οφείλεται κατά κύριο λόγο στα αυξημένα έσοδα από:
• μερίσματα φορέων του Δημοσίου κατά 111 εκατ. ευρώ,
• το εθνικό σκέλος του ΠΔΕ κατά 202 εκατ. ευρώ,
• επιστροφές δαπανών κατά 70 εκατ. ευρώ.
6. Πωλήσεις παγίων περιουσιακών στοιχείων
Η κατηγορία αυτή αφορά έσοδα από την αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας του Ελληνικού Δημοσίου, μέσω της διαδικασίας αποκρατικοποιήσεων από το ΤΑΙΠΕΔ. Εκτιμώνται έσοδα ύψους 36 εκατ. ευρώ, μειωμένα κατά 300 εκατ. ευρώ από τον στόχο του ΜΠΔΣ 2022-2025. Η μείωση αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι η είσπραξη του τιμήματος από την αξιοποίηση της έκτασης του πρώην Διεθνούς Αεροδρομίου του Ελληνικού, που πραγματοποιήθηκε τον Ιούλιο 2021, αναγνωρίστηκε ως χρηματοοικονομική συναλλαγή στην κατηγορία «Συμμετοχικοί τίτλοι και μερίδια επενδυτικών κεφαλαίων» (δηλαδή ως πώληση μετοχών).
7. Επιστροφές φόρων
Οι επιστροφές αχρεωστήτως εισπραχθέντων εσόδων εκτιμάται ότι θα διαμορφωθούν στα 4.841 εκατ. ευρώ, αυξημένες κατά 21 εκατ. ευρώ έναντι του στόχου του ΜΠΔΣ 2022-2025.
8. Έσοδα Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων
Τα έσοδα του ΠΔΕ περιλαμβάνονται στις κατηγορίες «Μεταβιβάσεις» και «Λοιπά τρέχοντα έσοδα». Ειδικότερα, τα έσοδα ΠΔΕ αναμένεται να ανέλθουν στο ποσό των 4.800 εκατ. ευρώ, μη παρουσιάζοντας απόκλιση έναντι του στόχου.
Δαπάνες
Οι συνολικές δαπάνες του Κρατικού Προϋπολογισμού για το έτος 2021 σε δημοσιονομική βάση εκτιμάται ότι θα διαμορφωθούν στα 70.677 εκατ. ευρώ, αυξημένες κατά 607 εκατ. ευρώ, σε σχέση με τον στόχο του ΜΠΔΣ 2022-2025. Η αύξηση αυτή, όπως προκύπτει και από την ανάλυση των δαπανών κατά μείζονα κατηγορία, οφείλεται κατά κύριο λόγο στις υλοποιούμενες δράσεις για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημίας Covid-19.
Ανάλυση δαπανών σε δημοσιονομική βάση
1. Παροχές σε εργαζόμενους
Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται οι τακτικές αποδοχές, οι πρόσθετες αποδοχές, οι παροχές σε είδος, οι παροχές κληρωτών και οι αντίστοιχες εργοδοτικές εισφορές αιρετών, οργάνων διοίκησης, τακτικών υπαλλήλων, καθώς και των υπαλλήλων με σχέση εργασίας αορίστου και ορισμένου χρόνου.
Για το 2021 οι δαπάνες στην εν λόγω κατηγορία θα ανέλθουν στα 13.444 εκατ. ευρώ μειωμένες κατά 32 εκατ. ευρώ σε σχέση με τον στόχο του ΜΠΔΣ 2022-2025. Η μεταβολή αυτή οφείλεται κυρίως στις αυξημένες αποχωρήσεις λόγω συνταξιοδότησης, σε σχέση με την προηγούμενη εκτίμηση, των υπαλλήλων των οποίων η μισθοδοσία καλύπτεται από τον τακτικό προϋπολογισμό. Από την άλλη πλευρά, λόγω των έκτακτων υπηρεσιακών αναγκών που δημιουργούνται στους φορείς, οι πρόσθετες αποδοχές ενισχύονται κατά 24 εκατ. ευρώ.
2. Κοινωνικές Παροχές
Οι δαπάνες της κατηγορίας αυτής περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, το επίδομα θέρμανσης, τις συντάξεις που συνεχίζουν να πληρώνονται απευθείας από το κράτος (παρ.3 του άρθρου 4 του ν. 4387/2016), καθώς και τις λοιπές παροχές κοινωνικής πρόνοιας σε είδος και σε χρήμα και εκτιμάται ότι θα διαμορφωθούν στα 202 εκατ. ευρώ, αυξημένες κατά 9 εκατ. ευρώ έναντι του στόχου ΜΠΔΣ 2022-2025. Η αύξηση αυτή οφείλεται, κυρίως, στη σχεδιαζόμενη αύξηση του επιδόματος θέρμανσης από 84 εκατ. ευρώ σε 100 εκατ. ευρώ.
3. Μεταβιβάσεις
Οι δαπάνες για τις μεταβιβάσεις σε φορείς εντός και εκτός Γενικής Κυβέρνησης προβλέπεται ότι θα διαμορφωθούν στα 29.612 εκατ. ευρώ, αυξημένες κατά 64 εκατ. ευρώ έναντι της πρόβλεψης του ΜΠΔΣ 2022-2025, κυρίως λόγω της επιχορήγησης προς τον ΕΟΠΥΥ ύψους 75 εκατ. ευρώ για τον αναμενόμενο συμψηφισμό των δαπανών έρευνας και ανάπτυξης των επιχειρήσεων, με το οφειλόμενο clawback.
4. Αγορές αγαθών και υπηρεσιών
Η προβλεπόμενη δαπάνη για το έτος 2022 ανέρχεται σε 1.004 εκατ. ευρώ, μειωμένη κατά 198 εκατ. ευρώ σε σχέση με την αντίστοιχη πρόβλεψη του ΜΠΔΣ 2022-2025, κυρίως λόγω της ανακατανομής δαπανών για την αντιμετώπιση της πανδημίας στην κατηγορία των υπό κατανομή πιστώσεων.
5. Επιδοτήσεις
Η προβλεπόμενη δαπάνη για το έτος 2022 είναι 80 εκατ. ευρώ, ίση με τον στόχο που είχε τεθεί στο ΜΠΔΣ 2022-2025 και περιλαμβάνει κυρίως επιδοτήσεις προς τα ΕΛΤΑ για την καθολική ταχυδρομική υπηρεσία και προς την ΤΡΑΙΝΟΣΕ.
6. Τόκοι (σε ακαθάριστη βάση)
Η πρόβλεψη για τις δαπάνες τόκων σε ακαθάριστη δημοσιονομική βάση, ανέρχεται σε 5.550 εκατ. ευρώ, μειωμένη κατά 50 εκατ. ευρώ σε σχέση με την πρόβλεψη του ΜΠΔΣ 2022-2025.
7. Λοιπές δαπάνες
Στην κατηγορία αυτή η προβλεπόμενη δαπάνη ανέρχεται σε 101 εκατ. ευρώ, 50 εκατ. ευρώ μεγαλύτερη από την αντίστοιχη πρόβλεψη του ΜΠΔΣ 2022-2025, λόγω της αυξημένης δαπάνης για επιστροφές από ανεκτέλεστα προγράμματα στην ΕΕ.
8. Πιστώσεις υπό κατανομή
Η πρόβλεψη για το σύνολο της κατηγορίας αυτής ανέρχεται στα 13.141 εκατ. ευρώ και σε σχέση με τον στόχο του ΜΠΔΣ 2022-2025, οι προβλεπόμενες δαπάνες είναι αυξημένες κατά 927 εκατ. ευρώ. Η αύξηση αυτή οφείλεται κυρίως στις κάτωθι αιτίες:
• στην αναθεώρηση του ανώτατου ορίου δαπανών του ΠΔΕ κατά 200 εκατ. ευρώ και
• στην πρόβλεψη των δαπανών για την αντιμετώπιση της πανδημίας ύψους 653 εκατ. ευρώ.
9. Αγορές παγίων περιουσιακών στοιχείων
Η προβλεπόμενη δαπάνη θα ανέλθει στα 1.153 εκατ. ευρώ, αυξημένη κατά 521 εκατ. ευρώ, κυρίως λόγω της αύξησης των φυσικών παραλαβών των εξοπλιστικών προγραμμάτων του Υπουργείου Εθνικής 'Αμυνας.
10. Δαπάνες Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ)
Το ΠΔΕ χρηματοδοτεί την αναπτυξιακή πολιτική της χώρας με δράσεις που συμβάλλουν στην αύξηση του ιδιωτικού και δημόσιου κεφαλαίου της οικονομίας και στηρίζουν την αναπτυξιακή διαδικασία και τον εκσυγχρονισμό της χώρας σε μακροχρόνια βάση.
Για το έτος 2022 προβλέπεται η διάθεση πόρων ύψους 7.450 εκατ. ευρώ, με κατανομή της συνολικής δαπάνης μεταξύ των έργων που θα συγχρηματοδοτηθούν από πόρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ύψους 6.250 εκατ. ευρώ και εκείνων που θα χρηματοδοτηθούν αποκλειστικά από εθνικούς πόρους, ύψους 1.200 εκατ. ευρώ.
Σταθερή επιδίωξη για την υλοποίηση του συγχρηματοδοτούμενου σκέλους του ΠΔΕ και για το 2022 παραμένει η απορρόφηση των πόρων, έτσι ώστε να εξασφαλιστεί η εισροή της αναλογούσας κοινοτικής συνδρομής στο πλαίσιο των αναπτυξιακών στόχων.
11. Δαπάνες Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας
Η δαπάνη για την υλοποίηση δράσεων που χρηματοδοτούνται από το σκέλος των επιχορηγήσεων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, προϋπολογίζεται για το 2022 σε 3.199 εκατ. ευρώ. Οι σχετικές πιστώσεις εγκρίνονται πέραν του ύψους πιστώσεων του ΠΔΕ.
