Μα τι συμβαίνει με τους καύσωνες σε όλη την Ευρώπη;
Σε όλο τον κόσμο θες να πεις. Η Βρετανία χτύπησε ιστορικό ρεκόρ για τα δεδομένα της, αφού τα θερμόμετρα ξεπέρασαν τους 40 βαθμούς Κελσίου. Στην ηπειρωτική Ευρώπη, τις εβδομάδες ξηρασίας ακολούθησαν καταστροφικές πυρκαγιές σε Γαλλία, Ισπανία, Ελλάδα και Πορτογαλία. Διάφορες περιοχές της Αμερικής καταγράφουν ένα από τα πιο θερμά καλοκαίρια τους και αγροτολιβαδικές εκτάσεις στην Κίνα πλήττονται από ασυνήθιστα υψηλές θερμοκρασίες εδώ και εβδομάδες.
Γιατί όλα αυτά τα πρωτοφανή «κύματα» ζέστης χτυπάνε ταυτόχρονα τόσες περιοχές;
Η κλιματική κρίση έχει κάνει τους καύσωνες πιο συχνούς και πιο βίαιους. Οι πολύ υψηλές θερμοκρασίες που κάποτε ήταν σπάνιες εμφανίζονται όλο και συχνότερα και ακραίοι καύσωνες που κάποτε φάνταζαν απίθανοι, τώρα γίνονται πραγματικότητα. Π.χ ο περσινός, πρωτοφανής καύσωνας στον βορειοδυτικό Ειρηνικό θα ήταν «πρακτικά αδύνατος» χωρίς την κλιματική αλλαγή.
Είναι αυτό που ζούμε τώρα το χειρότερο δυνατό σενάριο; Ή τα πράγματα μπορούν να γίνουν χειρότερα;
Νέα καταστροφικά ρεκόρ θα εξακολουθήσουν σημειώνονται, όσο η ανθρωπότητα συνεχίζει να καίει ορυκτά καύσιμα και να διαλύει φυσικά οικοσυστήματα που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως «αποθήκες» άνθρακα. Το φετινό καυτό καλοκαίρι ο πλανήτης είναι, κατά μέσο όρο θερμότερος κατά 1,1 με 1,3 βαθμούς Κελσίου από ό,τι ήταν στην προβιομηχανική εποχή.
Δηλαδή η Γη «θερμαίνεται» όλο και περισσότερο;
Ακριβώς. Και ακόμα και με τις πιο αισιόδοξες προβλέψεις για τη μείωση των επικίνδυνων εκπομπών στην ατμόσφαιρα, οι ειδικοί προεξοφλούν πως ο πλανήτης θα είναι θερμότερος κατά 1,5°C μέχρι το 2100.
Και αυτό είναι το αισιόδοξο σενάριο;
Δυστυχώς ναι. Και μάλλον ανεδαφικό - το πιο πιθανό είναι ότι η μέση θερμοκρασία της Γης θα αυξηθεί πολύ περισσότερο.
Πόσο πιο συχνοί έχουν γίνει οι καύσωνες, σε σχέση με μερικές δεκαετίες νωρίτερα;
Πολύ πιο συχνοί, πολλοί πιο έντονοι και επίσης... ταυτόχρονοι! Σύμφωνα με φετινή μελέτη Αμερικανών και Αυστραλών ερευνητών, μεταξύ του 1979 και του 2019, ο μέσος αριθμός ημερών με ταυτόχρονο καύσωνα στο βόρειο ημισφαίριο (στα μεσαία και μεγάλα γεωγραφικά πλάτη), αυξήθηκε από περίπου 20 σε 143 ημέρες. Και αυτοί οι καύσωνες πλήττουν ολοένα και μεγαλύτερες περιοχές του πλανήτη.
Γιατί συμβαίνουν ταυτόχρονοι καύσωνες σε πολλές περιοχές;
Υπάρχουν δύο εξηγήσεις γι' αυτό. Πρώτον, οι μεγαλύτερες πιθανότητες για καύσωνα σε οποιαδήποτε περιοχή, καθιστούν πιο πιθανά και τα ταυτόχρονα γεγονότα. Δεύτερον, οι ατμοσφαιρικές συνθήκες που προκαλούν δύο ξεχωριστά γεγονότα μπορεί να συνδέονται μεταξύ τους.
Δωσ' μου ένα παράδειγμα...
Ταυτόχρονοι καύσωνες στη Βόρεια Αμερική, την Ευρώπη και την κεντρική και ανατολική Ασία εμφανίζονται συχνότερα από ό,τι θα μπορούσε να εξηγήσει, θεωρητικά, αποκλειστικά η αύξηση της θερμοκρασίας.Σύμφωνα με κάποιες μελέτες η κλιματική αλλαγή μπορεί να μεταβάλλει τους κυματισμούς αέριων ρευμάτων στην ανώτερη ατμόσφαιρα, που με τη σειρά τους «μεταφέρουν» τα καιρικά φαινόμενα από τη δύση προς την ανατολή.
Άρα μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να είναι αλυσιδωτά φαινόμενα..
Δεν αποκλείεται, ναι.
Ποιες είναι οι άμεσες συνέπειες για τις ανθρώπινες κοινωνίες;
Πρώτα από όλα οι καύσωνες σκοτώνουν ανθρώπους και επιδεινώνουν την υγεία πολύ περισσότερων. Αλλά υπάρχουν και άλλες, οικονομικές και πρακτικές συνέπειες.
Όπως;
Όπως η κατακόρυφη πτώση της παραγωγικότητας. Και οι επιπτώσεις μπορούν να πολλαπλασιαστούν όταν επηρεάζονται ταυτόχρονα πολλές περιοχές. Πάρε για παράδειγμα την παραγωγή τροφίμων. Οι καύσωνες μπορούν να προκαλέσουν ζημιές στις καλλιέργειες, όπως συνέβη την περασμένη άνοιξη στην Ινδία. Όταν η ζημιά περιορίζεται σε μια περιοχή, οι υπόλοιπες μπορούν να καλύψουν το έλλειμμα. Αν όμως πληγούν ταυτόχρονα αρκετές περιοχές, οι ελλείψεις που θα προκαλέσουν μπορεί να αποδειχθούν ακόμα και παγκόσμιας κλίμακας, και σε αυτό το σενάριο οι τιμές θα αυξηθούν κατακόρυφα και πολλοί θα πεινάσουν.
Μήπως είναι κάπως υπερβολικό το σενάριο αυτό;
Καθόλου. Σκέψου τι διαταραχή προκαλεί ο πόλεμος στην Ουκρανία. Και πολλαπλασίασε το με «όλες τις χώρες» του βορείου ημισφαιρίου. Τέτοιες κρίσεις θα μπορούσαν να εκτινάξουν κι άλλο τον πληθωρισμό και να προκαλέσουν τρομερές κοινωνικές αναταραχές σε όλο τον κόσμο.
Κι αν χτυπήσουν ταυτόχρονα κλιματικές συμφορές, πολλοί θα χρειάζονται βοήθεια και λίγοι, ή και κανείς, δεν θα την προσφέρει...
Ακριβώς. Και τα πράγματα μπορούν να γίνουν πολύ, πολύ χειρότερα. Άσε που σε έναν καύσωνα δεν είναι μόνο η θερμοκρασία που πρέπει να μας ανησυχεί αλλά και η υγρασία, η οποία μας επηρεάζει κυριολεκτικά στο «πετσί» μας.
Δηλαδή;
Τα ποσοστά υγρασίας σχετίζονται άμεσα με το πόσο αποτελεσματικά ιδρώνουμε για να αντέξουμε την ζέστη. Για αυτό τον λόγο π.χ η Σιγκαπούρη όταν έχει υψηλά ποσοστά υγρασίας δίνει την αίσθηση ενός πολύ πιο καυτού τόπου από το ξηρότατο Σίδνεϊ στην ίδια θερμοκρασία. Έχεις ακούσει ποτέ για την θερμοκρασία «υγρού βολβού» (WTB);
Όχι...
Κι όμως είναι ένας κρίσιμος δείκτης που στο μέλλον ίσως αναγκαστούμε να τον μάθουμε όλοι. Ας ελπίσουμε πως όχι.
Για πες..
Θεωρητικά, η θερμοκρασία υγρού βολβού (WBT) είναι η θερμοκρασία που καταγράφει ένα θερμόμετρο όταν είναι καλυμμένο με ύφασμα εμποτισμένο σε νερό (σε θερμοκρασία περιβάλλοντος), και με αυτό τον τρόπο το όργανο χωρίζεται από τον αέρα του γύρω χώρου.
Και πού χρησιμεύει αυτό;
Ανάλογα με την υγρασία, η θερμοκρασία «υγρού βολβού» είναι διαφορετική (και πάντα μικρότερη) από την πραγματική. Δεν χρειάζεται να μπλέξουμε με πολύ τεχνικά στοιχεία. Απλώς κράτα ότι είναι ένας δείκτης και πώς ακόμα και οι πιο προσαρμοσμένοι στη ζέστη άνθρωποι δεν μπορούν να κάνουν υπαίθριες δραστηριότητες, ούτε να αντέξουν την ζέστη, από μια θερμοκρασία «υγρού βολβού» και πάνω.
Ποιο είναι αυτό το όριο;
Θεωρητικά, ένας άνθρωπος δεν μπορεί να αντέξει πάνω από λίγες ώρες, ούτε υπό σκιάν, αν η θερμοκρασία υγρού βολβού αγγίξει τους 35 °C και ισοδυναμεί με δείκτη θερμότητας 70 °C.
Τι είναι πάλι ο δείκτης θερμότητας;
O δείκτης θερµότητας (heat index), γνωστός και ως δείκτης δυσφορίας, μας δείχνει κατά πόσο η θερµοκρασία του αέρα, σε συνδυασµό µε τα ποσοστά σχετικής υγρασίας, επηρεάζουν στην αίσθηση άνεσης ή δυσφορίας στον πληθυσμό. Όσο πιο υψηλός είναι αυτός ο δείκτης, τόσο πιο επικίνδυνες μπορεί να είναι οι συνέπειες για τον ανθρώπινο οργανισμό.
Πώς σχετίζεται η υγρασία με την υγεία μας;
Κάθε φορά που επικρατεί ζέστη, ο ανθρώπινος οργανισµός ιδρώνει, διατηρώντας την θερμοκρασία του εντός των φυσιολογικών ορίων.
Γιατί;
Γιατί ο ιδρώτας κατά κύριο λόγο αποτελείται από νερό, και καθώς εξατµίζεται απομακρύνει θερµότητα από το σώµα, µε αποτέλεσµα να ψύχεται το δέρµα. Όταν όμως η σχετική υγρασία του αέρα κυµαίνεται σε υψηλά επίπεδα, η εφίδρωση ελαττώνεται και η εξάτμιση νερού από το δέρμα περιορίζεται. Έτσι το σώµα αδυνατεί να αποβάλλει την πλεονάζουσα θερµότητα, και αισθάνεται τη θερμοκρασία πιο ψηλά από ότι είναι στην πραγματικότητα.
Οπότε όσο αυξάνεται ο δείκτης θερμότητας...
Σταδιακά νιώθουμε δυσφορία. Και πάνω από κάποια όρια οι επιπτώσεις στην υγεία είναι αρκετά σοβαρές, σε συνδυασμό και με άλλες παραμέτρους όπως η ηλικία, η φυσική κατάσταση και εν γένει η κατάσταση της υγείας του εκάστοτε ατόμου.
Και γιατί μου ανέφερες το όριο των 35 βαθμών Κελσίου για την WTB;
Επειδή από θεωρητικό όριο, έχει αρχίσει και γίνεται πραγματικότητα. Με την υγρασία στο 50% π.χ, το όριο των 35 βαθμών WTB χτυπά μια περιοχή μόλις η πραγματική θερμοκρασία φτάσει τους 45°C. Αν η σχετική υγρασία ανέβει ακόμα πιο ψηλά, π.χ στο 75%, το επικίνδυνο όριο μας απειλεί όταν η πραγματική θερμοκρασία είναι ακόμα χαμηλότερη, μόλις 39°C. Πέρα από αυτό το όριο υγρασίας, είναι αδύνατο να ιδρώσουμε επαρκώς για να δροσιστούμε και οι άνθρωποι παθαίνουν θερμοπληξία. Κυτταρικές δομές πρήζονται, πρωτεΐνες διαλύονται και τα όργανα του ανθρώπινου σώματος παρουσιάζουν ανεπάρκεια. Για αυτό πεθαίνουν τόσοι άνθρωποι στα κύματα καύσωνα. Στο επικίνδυνο αυτό όριο, ακόμα και νέοι, υγιείς άνθρωποι που φορούν ελαφριά ρούχα ή κάθονται μπροστά από έναν ανεμιστήρα, θα μπορούσαν κυριολεκτικά να χάσουν τη ζωή τους μέσα σε έξι ώρες.
Δυσκολεύομαι να πιστέψω όσα μου λες...
Κακώς. Το 2020, ερευνητές από το Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Καλιφόρνιας, το πανεπιστήμιο Κολούμπια και το πανεπιστήμιο Loughborough, παρατήρησαν πως μερικοί σταθμοί στη νότια Ασία, τον περσικό κόλπο και τις νοτιοδυτικές ακτές της Βόρειας Αμερικής, έχουν περιστασιακά καταγράψει θερμοκρασίες υγρού βολβού κοντά ή και πάνω από το όριο των 35°C.
Πότε;
Λίγες φορές μέσα στις προηγούμενες δεκαετίες - από το 1979 έως το 2017. Κάθε φορά, το όριο αυτό προσεγγιζόταν μόνο για λίγες ώρες. Όμως οι επιστήμονες γρήγορα συνειδητοποίησαν ότι αυτές οι επικίνδυνες συνθήκες δημιουργούνταν πιο συχνά, χωρίς πάντα να καταγράφονται.
Είναι όντως τόσο δυσοίωνο αυτό το γεγονός;
Και δυσοίωνο και επικίνδυνο. Ακόμα και οι θερμοκρασίες κάτω από το όριο προκαλούν προβλήματα. Όταν ας πούμε η θερμοκρασία WTB είναι στους 32°C, είναι επίφοβο ακόμα και να βγει να περπατήσει κανείς. Και στο Τσενάι της Ινδίας, αυτή η θερμοκρασία WTB καταγράφηκε την 1η Μαΐου. Η Μετεωρολογική Υπηρεσία των ΗΠΑ θεωρεί πως ακόμα και οι θερμοκρασίες 31°C υγρού θερμομέτρου, συνιστούν ακραίο κίνδυνο. Για τους ηλικιωμένους με προβλήματα υγείας, το όριο είναι ακόμα πιο κάτω.
Μήπως υπερβάλλουν;
Καθόλου. Το 2015, δύο κύματα καύσωνα σε Ινδία και Πακιστάν άγγιξαν για λίγο θερμοκρασία υγρού βολβού 30°C.
Και;
Και τέσσερις χιλιάδες άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Αυτό νομίζω απαντά σε κάθε δυσπιστία.
